Հայկական «Քաղաքավարութիւն»

​Մի քա­նի օ­րեր ա­ռաջ, Դի­մա­տետ­րի (Facebook) է­ջե­րէն մէ­կուն վրայ կար­դա­ցի, Հայաստանի յու­շար­ձա­նա­գէտ Սա­մուէլ Կա­րա­պե­տեա­նի մէկ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը, ուր ան ըստ իր սո­վո­րու­թեան, հա­կաե­կե­ղե­ցա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն մը ու­նե­ցած էր: Կա­րա­պե­տեա­նի յայ­տա­րա­րու­թեան տակ, ա­նոր հաս­ցէին վա­տա­խօ­սու­թիւն­ներ գրա­ռուած էին, ո­րոնք յու­շար­ձա­նա­գէ­տը ան­վա­յել ա­նուն­նե­րով կը կո­չէին: Ան­շուշտ ու­րիշ­ներ ալ գնա­հա­տած էին ա­նոր խօս­քե­րը: Հար­ցը հե­տե­ւեալն է՝ ես հայ քրիս­տո­նեայ մըն եմ եւ կը փոր­ձեմ հա­ւա­տա­րիմ ըլ­լալ հա­ւատ­քիս ու ե­կե­ղե­ցիիս: Բայց ին­ծի հա­մար ան­հան­դուր­ժե­լի էր Պրն. Կա­րա­պե­տեա­նի հաս­ցէին ը­սուած­նե­րը, որ­քան ալ ա­նըն­դու­նե­լի ըլ­լան ե­կե­ղեց­ւոյ մա­սին իր ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը: Անձ­նա­պէս եր­բեք հա­մա­ձայն չեմ ա­նոր խօս­քե­րուն, բայց այս չի նշա­նա­կեր, որ կրնամ ա­նար­գել զին­քը: Ի վեր­ջոյ մար­դը վաս­տա­կա­ւոր անձ­նա­ւո­րու­թիւն մըն է, ո­րու գոր­ծին հան­դէպ յար­գանք ու­նիմ:

Այլ յայ­տա­րա­րու­թիւն մը եւս, այս ան­գամ Հայր Կո­մի­տաս Յով­նա­նեա­նէն, ո­րով ան, ըստ ո­մանց, հա­կաազ­գա­յին ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ ու­նե­ցած է: Ես գի­տեմ Հայր Սուր­բը եւ գի­տեմ նաեւ իր ազ­գա­սի­րու­թիւ­նը ու կը կար­ծեմ թիւ­րի­մա­ցու­թիւն մը ե­ղած է կամ իր խօս­քը սխալ հասկ­ցուած: Բայց թէ­կուզ ան նման խօսք մը ը­սած ըլ­լայ, պէ՞տք է զինք վա­տա­բա­նենք: Կար­ծէք հայ­կա­կան սո­վո­րու­թիւն կամ նկա­րա­գիր դար­ձած է, ա­մէն ան­գամ որ հայ մը իր­մէ տար­բեր գա­ղա­փար­նե­րու տէր հա­յու մը հան­դի­պի, իր ա­ռա­ջին բնազ­դա­յին հա­կազ­դե­ցու­թիւ­նը կ՚ըլ­լայ՝ հա­կա­յար­ձա­կում կա­տա­րել վատ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով:

Կը յի­շեմ ու­սա­նո­ղա­կան շրջա­նիս Հա­յոց պատ­մու­թեան ու­սու­ցիչ մը ու­նէի՝ Վազ­գէն Ղու­կա­սեան ա­նու­նով, ո­րու կը պար­տիմ Հա­յոց պատ­մու­թեան հան­դէպ ու­նե­ցած իմ գի­տու­թիւնս եւ սէրս: Օր մը Պրն. Վազ­գէն դա­սա­ւան­դու­թեան ըն­թաց­քին դէպք մը պատ­մեց: Հա­յաս­տա­նի պատ­մա­գի­տա­կան բա­ժան­մուն­քի փրո­ֆե­սէօր­նե­րը դա­սա­խօ­սա­կան ժո­ղով մը կը կազ­մեն: Ժո­ղո­վի ըն­թաց­քին պատ-­մա­գէտ մը խօսք կ՚առ­նէ եւ 1915-ի հան­դէպ ո­րոշ վե­րա­պա­հու­թիւն­ներ կը յայտ­նէ: Զինք լսող­նե­րը, ո­րոնք դար­ձեալ պատ­մա­գէտ­ներ էին, ան­մի­ջա­պէս ոտ­քի ել­լե­լով կը սկսին հայ­հո­յանք­ներ թա­փել մար­դուն գլխուն: Գի­տէ՞ք այս պատ­մու­թեան մէջ ին­չը զիս զար­մա­ցուց՝ բո­լոր ներ­կա­նե­րը պատ­մա­բան­ներ էին. կա­րե­լի էր ա­մե­նայն պար­զու­թեամբ ոե­ւէ պատ­մա­բան մը ել­լէր եւ հա­կա­ռա­կը փաս­տէր, ա­պա­ցոյց­ներ ներ­կա­յաց­նե­լով հեր­քէր յի­շուած խօս­քե­րը: Այդ­քան պարզ: Ին­չո՞ւ հա­մար զի­րար կը վար­կա­բե­կենք չեմ գի­տեր:

Յա­տուկ խօ­սե­լա­ձեւ ու­նինք հա­յերս, չեմ գի­տեր ան ան­ցեա­լէն ե­կած մէկ ե­րե­ւոյթ մըն է, թէ չբժշկուած վէր­քի մէկ ախ­տան­շա­նը: Այլ օ­րի­նակ մը եւս տամ. ծա­նու­ցու­մի մը մէջ կար­դա­ցի՝ «Հաս­տա­տու­թիւն մը պաշ­տօ­նեա­նե­րու կա­րի­քը ու­նի, թեկ­նա­ծու­նե­րը (յայտ­նի չէ, թէ ինչ դիր­քի թեկ­նա­ծու է պա­հան-ջըւա­ծը, ես փա­փա­քող­նե­րը պի­տի ը­սէի...) ՊԱՐ­ՏԻՆ ներ­կա­յա­նալ ե­ւայլն, ե­ւայլն»: «Պար­տի՞ն»: Տա­կա­ւին գոր­ծի չսկսած՝ պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե՞ր: Ու­րիշ օ­րի­նակ մը եւս ա­ւելց­նեմ: Հայ­կա­կան եր­գա­հան­դէ­սի մը ներ­կայ էի, ուր օ­տար­ներ ալ կա­յին: Հան­դէ­սը չսկսած բարձ­րա­խօ­սէն յայ­տա­րա­րու­թիւն մը՝ «Be seated» նստե­ցէ՛ք հրա­մա­յա­կան մը ար­ձա­կուե­ցաւ: «Վստա­հա­բար խօ­սո­ղը քա­ղա­քա­վա­րու­թեան նրբու­թիւն­նե­րու ան­տե­ղեակ հայ մըն է», ը­սի տիկ­նոջս: Ընդ­հան­րա­պէս «please, take your seats»՝ խնդ­րեմ նստե­ցէք ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը կը գոր­ծա­ծուի նման պա­րա­գա­նե­րու մէջ:

Օր մը Ի­տա­լիա պան­դո­կի մէջ էի: Սե­նեա­կիս դրան ե­տե­ւը, թուղ­թի մը վրայ գրուած կար պան­դո­կի օ­րէնք­նե­րը: Բո­լոր ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը դրա­կան ո­ճով գրուած էին: Օ­րի­նա­կի հա­մար՝ «Կրնաս մին­չեւ 12 դուրսը մնալ», «կրնաս նա­խա­ճաշ ու­նե­նալ մին­չեւ ժա­մը 10-ը» ե­ւայլն...։ Հի­մա նոյն յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը հայ մը ե­թէ գրած ըլ­լար, հե­տե­ւ-եա­լը պի­տի ու­նե­նա­յինք՝ «Ե­թէ ե­րե­կո­յեան 12-էն վերջ գաս, դուրսը կը մնաս»: Յստա՞կ է տար­բե­րու­թիւ­նը: Ե­թէ մէ­կը ա­ռար­կէ եւ ը­սէ՝ «չենք կրնար այս հար­ցը ընդ­հան­րաց­նել», ի­րեն կ՚ը­սեմ «ան­շուշտ թէ ոչ, միշտ բա­ցա­ռու­թիւն­ներ կան եւ պի­տի ըլ­լան»: Ե­թէ ու­րիշ մը ա­ռար­կէ եւ ը­սէ՝ «այս նկա­րա­գի­րը միայն հա­յու մօտ կա՞յ», ի­րեն կ՚ը­սեմ՝ «ես հա­յով միայն հե­տաքրք­րուած եմ»:

Ի վեր­ջոյ բարձ­րաց­նենք մեր ձայ­նը եւ եր­գենք՝

«Ար­ցախն է մեզ կան­չում՝ հա­յեր միա­ցէք, միա­ցէք հա­յեր»:

Ա­ԼԵՔՍ ԱՇ­ՃԵԱՆ

«­Զար­թօնք»