ՆԵՒՐՈՒԶԵԱՆ ՕՐԵՐ՝ ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ

Այս օ­րե­րուն ոչ միայն Ե­րե­ւա­նի փո­ղոց­նե­րուն, այ­լեւ Մեղ­րիէն Ե­րե­ւան տա­նող ճա­նա­պարհ­նե­րուն վրայ յայտ­նուած են երկ­լե­զու ցու­ցա­պաս­տառ­ներ, ո­րոնք նախ հա­յե­րէ­նով, ա­պա պարս­կե­րէ­նով կ­­՚ող­ջու­նեն Հա­յաս­տան ժա­մա­նած եւ յա­ռա­ջի­կայ օ­րե­րուն մեր եր­կի­րը գա­լու պատ­րաս­տուող հա­զա­րա­ւոր ի­րան­ցի­նե­րը: Ե­րե­ւա­նի կեդ­րո­նը տե­ղադ­րուած պաս­տառ­նե­րէն մին կը շնոր­հա­ւո­րէ Նեւ­րու­զը՝ իս­լա­մա­կան Նոր տա­րուան ու բնու­թեան զար­թօն­քի տօ­նը, որ ի­րան­ցի­նե­րը, քիւր­տե­րը եւ այլ ժո­ղո­վուրդ­ներ մեծ շու­քով կը նշեն, սպա­սե­լով այդ տօ­նին ամ­բողջ տա­րի մը: Մեր դրա­ցի­նե­րը կը նշեն 1396 թուա­կա­նը, որ Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Յե­ղա­փո­խու­թեան հո­գե­ւոր ա­ռաջ­նոր­դը հռչա­կած է «Դի­մադ­րո­ղա­կան տնտե­սու­թեան, ար­տադ­րու­թեան եւ զբաղուա­ծու­թեան տա­րի»:

Ի­րա­նա­կան կարգ մը օ­դա­փո­խադ­րա­յին ըն­կե­րու­թիւն­ներ ար­դէն սկսած են եւ մին­չեւ 4 Ապ­րիլ վաթ­սու­նեօթ կա­նո­նա­ւոր եւ ան­կա­նոն չուերթ­ներ կ­­՚ի­րա­կա­նաց­նեն Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թե­նէն դէ­պի Հա­յաս­տան: Այս ըն­թաց­քին, ինչ­պէս հա­ղոր­դած են պատ­կան մար­մին­նե­րը, Ի­րա­նէն Հա­յաս­տան շա­բա­թա­կան մի­ջին հաշուով նա­խա­տե­սուած է ի­րա­կա­նաց­նել քսա­ներ­կու չուերթ: Բա­ցի այդ, բազ­մա­թիւ ի­րան­ցի­ներ Հա­յաս­տան կը ժա­մա­նեն նաեւ ցա­մա­քա­յին ճամ­բով՝ հա­տե­լով հայ-ի­րա­նա­կան սահ­մա­նը՝ Սիւ­նի­քի մար­զի Մեղ­րիի կող­մէն եւ սե­փա­կան ինք­նա­շարժ­նե­րով կամ վար­ձու հան­րա­շարժ­նե­րով մուտք կը գոր­ծեն Հա­յաս­տան:

Հա­յաս­տա­նի մէջ ան­ցեալ եւ գա­լիք շա­բաթ­նե­րը իւ­րա­յա­տուկ զբօ­սաշր­ջա­յին ու աշ­խոյժ շա­բաթ­ներ են. Ե­րե­ւա­նի փո­ղոց­նե­րուն, ա­ռեւ­տու­րի վայ­րե­րուն, զուար­ճան­քի կեդ­րոն­նե­րուն մէջ նկա­տե­լի են ի­րան­ցի­նե­րու մեծ թի­ւով խում­բեր, ո­րոնք Հա­յաս­տան կու գան տօ­նե­լու Նեւ­րու­զը՝ ի­րա­նա­կան օ­րա­ցոյ­ցով Ա­մա­նո­րը եւ ա­նոր յա­ջոր­դող ա­ւան­դա­կան տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը: Տա­րուէ տա­րի Հա­յաս­տա­նի մէջ կ՚ա­ւել­նայ ի­րան­ցի զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րուն թի­ւը: 2016 թուա­կա­նին Հա­յաս­տա­նի մէջ սկսած էր զբօ­սաշր­ջու­թեան աճ ար­ձա­նագ­րուիլ, զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րուն 31 տո­կո­սը ի­րան­ցիք էին: Ա­նոնց շնոր­հիւ է, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ զբօ­սաշր­ջա­յին շրջա­նը կը սկսի ոչ թէ ամ­րան, այլ Մարտ-Ապ­րիլ ա­միս­նե­րուն: Ե­թէ 2015 թուա­կա­նին Հա­յաս­տան այ­ցե­լած է 144.160 ի­րան­ցի զբօ­սաշր­ջիկ, ա­պա ար­դէն 2016 թուա­կա­նին այ­ցե­լած է՝ 188.851:

Զբօ­սաշր­ջա­յին այ­ցե­րու ա­ճին նպաս­տած է նաեւ այն, որ 2016 թուա­կա­նի Յու­նի­սին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան եւ Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թեան կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն մի­ջեւ ստո­րագ­րուած է փո­խըմբռն­ման յու­շա­գիր, ո­րուն հա­մա­ձայն եր­կու եր­կիր­նե­րու քա­ղա­քա­ցի­նե­րը փո­խա­դար­ձա­բար կրնան այ­ցե­լել ա­ռանց մուտ­քի թոյլ­տուու­թեան ան­ցագ­րի եւ յու­շա­գի­րը ըն­թա­ցիկ տա­րուը­նէ կի­րար­կու­թեան մէջ է:

Հա­յաս­տա­նի պատ­կան մար­մին­նե­րը ա­մէն ինչ կ՚ը­նեն, մա­նա­ւանդ տա­րուան այս շրջա­նը՝ Մար­տի վեր­ջա­ւո­րու­թե­նէն մին­չեւ Ապ­րի­լի սկիզ­բը դրա­ցի ժո­ղո­վուր­դի զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րը հիւ­րըն­կալ ու պատ­շաճ կեր­պով դի­մա­ւո­րե­լու հա­մար, քա­նի որ ա­նոնք ի­րենց ա­մե­նէն սի­րե­լի տօ­նա­կան օ­րե­րը անց­ը­նե­լու հա­մար ընտ­րած են Հա­յաս­տա­նը, նախ իբ­րեւ դրա­ցի ու մօ­տիկ եր­կիր։ Եր­կիր մը, ուր հիւ­րըն­կալ ու սրտա­բաց են եւ հա­յաս­տա­նեան գի­ներն ալ թե­րեւս յար­մար են ա­նոնց գրպա­նին: Միւս կող­մէ ալ ա­նոնց մէկ մա­սը Հա­յաս­տա­նէն կրնայ դիւ­րին կեր­պով քա­նի մը օր նաեւ Վրաս­տա­նի մէջ անց­ը­նել:

Հիւ­րըն­կա­լու­թեան ա­ռա­ջին քայ­լը կա­տա­րած է Հա­յաս­տա­նի մէջ զբօ­սաշր­ջու­թեան զար­գաց­ման պաշ­տօ­նա­կան Armeniatravel կայ­քէ­ջը, որ տե­ղե­կա­տուու­թիւն տրա­մադ­րած է Նեւ­րու­զը Հա­յաս­տա­նի մէջ անց­ը­նե­լու առ­թիւ տե­ղի ու­նե­նա­լիք տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րուն մա­սին: Որ­պէս­զի չըլ­լայ, որ ի­րան­ցի­նե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ միայն ա­ռեւ­տու­րի եւ զուար­ճան­քի վայ­րե­րը այ­ցե­լեն, Հա­յաս­տա­նը, իբ­րեւ հնա­գոյն մշա­կու­թա­յին եր­կիր, եւ ա­նոր բնակ­չու­թիւ­նը իբ­րեւ մշա­կոյթ քա­րո­զող ժո­ղո­վուրդ, մշա­կու­թա­յին բազ­մա­գոյն մի­ջո­ցա­ռում­ներ նա­խա­տե­սուած են Նեւ­րու­զի տօ­նին առ­թիւ:

Հնա­գոյն ձե­ռագ­րե­րու Մա­տե­նա­դա­րա­նին մէջ բա­ցուած է եւ կը գոր­ծէ պարս­կա­հայ հայր եւ որ­դի նշա­նա­ւոր ա­րուես­տա­գէտ­ներ՝ լու­սան­կա­րիչ Ան­թուան խան Սեւ­րու­կի­նի (1851-1933) եւ իր որ­դիին՝ գե­ղան­կա­րիչ Անտ­րէ (Տե­րուիշ) Սեւ­րու­կեա­նի (1896-1997) աշ­խա­տանք­նե­րու ցու­ցադ­րու­թիւ­նը: Ա­նոնց բա­ցա­ռիկ աշ­խա­տանք­նե­րը՝ հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի ար­ժէ­քա­ւոր գոր­ծեր Մա­տե­նա­դա­րանի նուի­րա­տուու­թեան կար­գով բո­լո­րո­վին վեր­ջերս յանձ­նած է ա­րուես­տա­գէտ­նե­րու ժա­ռան­գոր­դը՝ Էմ­մա­նուէլ Սեւ­րու­կեան: Նեւ­րու­զի առ­թիւ Մա­տե­նա­դա­րա­նը հիւ­րե­րուն կ­­՚ա­ռա­ջար­կէ նաեւ պարս­կա­կան եւ հին ա­րե­ւե­լեան ձե­ռագ­րե­րու ցու­ցադ­րու­թիւն, ո­րոնց մի­ջո­ցաւ հիւ­րե­րը կրնան ծա­նօ­թա­նալ հնա­գոյն ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն, այդ կար­գին նաեւ՝ պարս­կա­կան ծա­գու­մով ժո­ղո­վուրդ­նե­րու այն ժա­ռան­գու­թեան, որ կը պա­հուի Մա­տե­նա­դա­րա­նէն ներս: Այդ ձե­ռագ­րե­րուն մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը կը դա­սուի վաղ միջ­նա­դա­րեան, ինչ­պէս նաեւ՝ 19-րդ դա­րու ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին: Ներ­կա­յա­ցուած ցու­ցան­մոյշ­նե­րուն նիւ­թը բազ­մա­զան է՝ պարս­կա­կան բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րու ժո­ղո­վա­ծո­նե­րէն մին­չեւ Ի­րա­նի պատ­մու­թիւն, ինչ­պէս նաեւ՝ հնա­գոյն քու­րան­ներ, ո­րոնք կը պա­հուին Մա­տե­նա­դա­րա­նէն ներս:

Չա­րեն­ցի ա­նուան Գրա­կա­նու­թեան եւ արուես­տի հիմ­նար­կին մէջ Նեւ­րու­զի առ­թիւ բա­ցուած է Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւե­լքի ա­րուես­տը ներ­կա­յաց­նող ցու­ցա­հան­դէս մը, ուր նոյն­պէս այս օ­րե­րուն, իբ­րեւ մշա­կու­թա­յին մի­ջո­ցա­ռում կրնան այ­ցե­լել ի­րան­ցի­նե­րը, ցու­ցա­հան­դէ­սի ժա­մե­րուն մա­սին տե­ղե­կա­նա­լով պարս­կե­րէ­նով բաժ­նուած տե­ղե­կագ­րե­րէն:

Այլ ցու­ցա­հան­դէս մը, որ կը կրէ «Մշա­կոյթ­նե­րու երկ­խօ­սու­թիւ­ն» խո­րա­գի­րը եւ կը գոր­ծէ Ե­րե­ւա­նի Պատ­մու­թեան թան­գա­րա­նէն ներս, կրկին թար­մա­ցուած է Նեւ­րու­զի առ­թիւ:

«Ե­րե­ւա­նի քա­ղա­քա­յին շրջայ­ց» ծրա­գի­րը ա­մէն օր Ե­րե­ւա­նի Մաշ­տո­ցի պո­ղո­տա­յէն երկ­յար­կա­նի հան­րա­շար­ժը զբօ­սաշըր-ջիկ­նե­րը կը պտը­տեց­նէ Ե­րե­ւա­նով մէկ եւ այդ պտոյ­տի ըն­թաց­քին ար­դէն ձայ­նագրուած տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը հա­ղոր­դուին իւ­րա­քան­չիւր կա­րե­ւոր եւ նշա­նա­կու­թիւն ու­նե­ցող կա­ռոյ­ցի, վայ­րի, փո­ղո­ցի, ար­ձա­նի մա­սին, ո­րոնց քո­վէն կ՚անց­նի հան­րա­շար­ժը: Մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­ներ նա­խա­տե­սուած են նաեւ Հա­յաս­տա­նի մօտ Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թեան դես­պա­նա­տան եւ դես­պա­նա­տան կից գոր­ծող մշա­կու­թա­յին կեդ­րոն­նե­րուն մէջ ու ա­մե­նէն կա­րե­ւո­րը՝ Կա­պոյտ մզկի­թին մէջ, ուր ի­րենց ա­ղօթ­քը կը մա­տու­ցեն ի­րան­ցի­նե­րը եւ ներ­կայ կ՚ըլ­լան զա­նա­զան ձեռ­նարկ­նե­րու: Կա­պոյտ մզկի­թը ոչ միայն նեւ­րու­զեան օ­րե­րուն, այ­լեւ ամ­բողջ տա­րին Հա­յաս­տան այ­ցե­լող ի­րան­ցի­նե­րու եւ այլ ազ­գե­րու այ­ցե­լու­թեան վայ­րե­րէն մին է: Այս օ­րե­րուն ալ Մաշ­տո­ցի պո­ղո­տա­յին վրայ գտնուող մզկի­թին մէջ եւ շուր­ջը անբ­նա­կան ե­ռու­զեռ մը կայ, այս­տեղ օ­րուան զա­նա­զան ժա­մե­րուն կա­րե­լի է տես­նել ի­րան­ցի­նե­րու տաս­նեակ խում­բեր:

Մշա­կու­թա­յին պա­հը ա­պա­հո­վե­լէ ա­ռաջ պե­տա­կան մա­կար­դա­կով բա­ցուած է հե­ռա­ձայ­նա­յին 24 ժամ գոր­ծող թէժ գիծ, ո­րու հե­ռա­ձայ­նա­յին թի­ւե­րը զե­տե­ղուած են Մեղ­րիէն դէ­պի Ե­րե­ւան ճա­նա­պար­հին տե­ղադ­րուած եօ­թ ցու­ցա­պաս­տառ­նե­րու վրայ։ Ի­րան­ցի­նե­րը, Հա­յաս­տա­նի մէջ ո­րե­ւէ խո­չըն­դո­տի, խնդրի կամ խտրա­կան վե­րա­բեր­մուն­քի հան­դի­պե­լու պա­րա­գա­յին կրնան հե­ռա­ձայ­նել թէժ գիծ եւ յայտ­նել ի­րենց բո­ղո­քը կամ ալ պար­զա­պէս տե­ղե­կու­թիւն­ներ ստա­նալ զի­րենք հե­տաքրք­րող հար­ցե­րուն մա­սին, սա­կայն սո­վո­րա­բար թէժ գի­ծի գա­ղա­փա­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ ա­նե­լա­նե­լի թուող վի­ճա­կը շտկե­լու նպա­տակ ու­նի: Ի դէպ, այս թէժ գի­ծը կը գոր­ծէ պարս­կե­րէն լե­զուով:

Բա­ցի այդ, նոյն պաս­տառ­նե­րուն վրայ նշուած են տե­ղե­կու­թիւն­ներ ճա­նա­պար­հին մօտ գտնուող տե­սար­ժան վայ­րե­րուն մա­սին, ուր կրնան այ­ցե­լել զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րը: Զբօ­սաշր­ջու­թեան պե­տա­կան կո­մի­տէն ձեռք բե­րած է պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն Ա­ռող­ջա­պա­հու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան եւ Ոս­տի­կա­նու­թեան հետ, որ­պէս­զի ինք­նա­շարժ­նե­րով Հա­յաս­տան ժա­մա­նող ի­րան­ցի զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րուն հա­մար ար­տա­կարգ ձե­ւով աշ­խա­տին ճա­նա­պար­հա­յին ոս­տի­կա­նու­թիւնն ու շտա­պօգ­նու­թեան ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րը: Միեւ­նոյն ա­տեն հսկո­ղու­թեան տակ են Մեղ­րիէն Ե­րե­ւան տա­նող ճա­նա­պարհ­նե­րը, որ­պէս­զի ե­րե­կո­յեան եւ գի­շե­րա­յին ժա­մե­րուն լու­սա­ւո­րուած ըլ­լան եւ ուշ ժա­մե­րուն ցա­մա­քա­յին ճամ­բով եր­կիր մտնող ի­րան­ցի­նե­րը կա­րո­ղա­նան ինք­նա­շարժ­նե­րը լու­սա­ւո­րու­թեան տակ վա­րել:

Պարս­կե­րէ­նով պատ­րաս­տուած են տե­ղե­կա­տուա­կան նիւ­թեր, ո­րոնք հիւ­րե­րուն կը բաժ­նուին սահ­մա­նա­յին ան­ցա­կէ­տե­րու վրայ:

Հա­յաս­տա­նեան կող­մը ա­մէն ինչ կ­­՚ը­նէ, որ­պէս­զի այս օ­րե­րուն ի­րան­ցի զբօ­սաշըր-ջիկ­նե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ լաւ զգան, վա­յե­լեն ի­րենց հան­գիս­տը եւ մեր երկ­րի մա­սին լա­ւա­գոյն տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րով եւ կրկին այ­ցե­լե­լու ցան­կու­թեամբ վե­րա­դառ­նան:

Նկա­տի առ­նե­լով նա­խորդ տա­րի­նե­րու փոր­ձը, այս ար­տա­կարգ քայ­լե­րուն ձեռ­նար­կուած են. սո­վո­րա­բար Հա­յաս­տա­նի մէջ նաեւ ի­րան­ցի­նե­րու հետ ա­ռըն­չուող տհաճ մի­ջա­դէ­պեր ար­ձա­նագ­րուած են թաք­սի­նե­րու գի­նե­րէն սկսեալ մին­չեւ խա­նութ­նե­րու, հան­րա­յին վայ­րե­րու մէջ ա­նոնց հան­դէպ ոչ պատ­շաճ ու­շադ­րու­թիւն եւ վե­րա­բեր­մունք: Նման հար­ցեր ա­մէն երկ­րի մէջ ալ կ­­՚ըլ­լան եւ պատ­կան մար­մին­նե­րը նախ ի­րան­ցի­նե­րուն կը տե­ղե­կաց­նեն, որ ի­րա­զեկ ըլ­լան երկ­րի մը մա­սին, ուր կ՚այ­ցե­լեն, ծա­նօ­թա­նան նուա­զա­գոյն եւ ա­ռա­ւե­լա­գոյն գի­նե­րուն, վա­րուե­լա­կեր­պի կա­նոն­նե­րուն, երկ­րի սո­վո­րոյթ­նե­րուն, որ­պէս­զի խնդիր­նե­րը կա­րե­լի ե­ղա­ծին չափ նուա­զին:

Հա­կա­ռակ ա­նոր որ բո­ղոք­նե­րը շատ են, թէ Հա­յաս­տա­նի մէջ խտրա­կան վե­րա­բեր­մունք կայ ի­րան­ցի զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րուն հան­դէպ, սա­կայն դա­տե­լով Ե­րե­ւա­նի գլխա­ւոր փո­ղոց­նե­րու մէջ ի­րան­ցի­նե­րու պահուած­քէն, մա­նա­ւանդ՝ Հան­րա­պե­տու­թեան հրա­պա­րա­կին վրայ, կա­րե­լի է ը­սել, որ ա­նոնք ի­րենք զի­րենք շատ լաւ, ա­զատ եւ հո­գե­հա­րա­զատ կը զգան Հա­յաս­տա­նի մէջ: Հան­րա­պե­տու­թեան հրա­պա­րա­կի վրայ նեւ­րու­զեան տօ­նա­կան այս օ­րե­րուն կա­րե­լի է ա­կա­նա­տես ըլ­լալ, թէ ինչ­պէս ի­րան­ցի­ներ կը պա­րեն ի­րենց ազ­գա­յին տօ­նի առ­թիւ: Ո­րե­ւէ նուագ, մե­ղե­դի երբ լսեն, եր­բեմն ալ ի­րենք կը միաց­նեն նուա­գը, իս­կոյն կը պա­րեն, շուրջ­պար կը բռնեն կամ ալ խումբ մը կը պա­րէ, միւս խում­բը կը ծա­փա­հա­րէ: Ե­րե­ւա­նի հա­մար քիչ մը ան­սո­վոր այս տե­սա­րա­նը իբ­րեւ հան­դի­սա­կան կը դի­տեն ե­րե­ւան­ցի­նե­րը, ո­րոնք հե­ռա­ձայն­նե­րով կը նկա­րա­հա­նեն ի­րան­ցի­նե­րու խրախ­ճան­քը օր ցե­րե­կով կամ ալ փնթփնթա­լով կ՚անց­նին աղ­մու­կին քո­վէն:

Պա­րե­րը կը շա­րու­նա­կուին գի­շե­րա­յին ա­կումբ­նե­րու մէջ, ո­րոնք այս օ­րե­րուն լե­ցուն են ի­րան­ցի ե­րի­տա­սարդ­նե­րով, նոյն­պէս ի­րան­ցի­նե­րով լե­ցուն են ա­ռեւ­տու­րի կեդ­րոն­նե­րը՝ մո­լե­րը: Անց­նող օ­րե­րուն զար­մա­ցած ա­կա­նա­տես ե­ղանք, որ հա­յաս­տան­ցի վա­ճա­ռող­ներ կը խօ­սին պարս­կե­րէն. կը տի­րա­պե­տեն գո­նէ պարզ հա­ղոր­դակ­ցու­թեան նա­խա­դա­սու­թիւն­նե­րուն, թի­ւե­րուն, ըն­դու­նե­լու, ճամ­բե­լու ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն: Պարս­կե­րէն սոր­վի­լը այս օ­րե­րուս նո­րա­ձեւ է նաեւ թաք­սիի վա­րորդ­նե­րուն հա­մար, ո­րոնք կը ջա­նան քա­նի մը նա­խա­դա­սու­թիւն սոր­վիլ՝ այ­ցե­լու­նե­րուն հետ կա­պի մէջ մտնե­լու հա­մար: Հրա­պա­րա­կին վրայ կե­ցող վա­րորդ­նե­րը եւս եր­թու­ղի­նե­րու ցանկ մը ճշդած են եւ պարս­կե­րէ­նով փակ­ցու­ցած են ի­րենց ինք­նա­շարժ­նե­րուն վրայ՝ հիւ­րե­րուն ա­ռա­ջար­կե­լով տա­նիլ Հա­յաս­տա­նի տե­սար­ժան վայ­րերն ու զբօ­սաշր­ջա­յին կեդ­րոն­նե­րը: Դրա­ցի երկ­րի սո­վո­րոյթ­նե­րը սեր­տուած են նաեւ սրճա­րան­նե­րուն, ճա­շա­րան­նե­րուն մէջ. այս վայ­րե­րէն ներս սկսած են տի­րա­պե­տել, թէ ինչ ու­տե­լիք­ներ կը նա­խընտ­րեն ի­րան­ցի­նե­րը. ի՞ն­չը, ին­չի՞ն հետ կը սի­րեն եւ ի՞նչն է ա­նոնց հա­մար ա­ռաջ­նա­յի­նը ու­տես­տե­ղէ­նի սե­ղա­նին վրայ… Ճա­շա­րան­ներ կան, ո­րոնք ուղ­ղա­կի նա­խօ­րօք ամ­րագ­րուած են՝ Նեւ­րու­զի գի­շե­րուան հա­մար: Մշա­կոյթ­նե­րու, կեն­ցա­ղի հե­տաքրք­րա­կան փո­խա­նա­կում մը տե­ղի կ­­՚ու­նե­նայ, որ մէկ կող­մէ դրա­ցի եր­կիր ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը կը պար­տադ­րէ, իսկ միւս կող­մէ ի­րան­ցի­նե­րուն ի­րա­պէս մե­ծա­թիւ խում­բե­րով Հա­յաս­տան գա­լը, ինչ որ ար­դէն ամ­րա­ցած ի­րո­ղու­թիւն է:

Պարս­կե­րէն կը լսենք նաեւ Հան­րա­յին ձայ­նաս­փիւ­ռէն, որ եր­կու եր­կիր­նե­րու մշա­կու­թա­յին փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու զար-գ­աց­ման ծի­րէն ներս ա­ռա­ւօտ­նե­րը պարս­կե­րէն հա­ղոր­դում­ներ կը հե­ռար­ձա­կէ, իսկ ի­րա­նա­հայ եր­գիչ՝ Ան­տին այս օ­րե­րուն Ե­րե­ւա­նի մէջ հա­մերգ մը ու­նե­ցած է:

Մինչ տե­ղա­ցի­նե­րը կը զար­մա­նան ի­րան­ցի­նե­րու զբօ­սաշր­ջա­յին տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րուն վրայ, ան­դին ի­րա­նա­գէտ­ներ, ազ­գագ­րա­գէտ­ներ կը տե­ղե­կաց­նեն, որ շրջա­գա­յու­թիւ­նը, բնա­կա­վայ­րէն հե­ռու զայն նշե­լը կը կազ­մէ Նեւ­րու­զի բա­ղադ­րիչ մա­սե­րէն մին: Այս տօ­նի բնոյ­թը այն­պի­սին է, որ մար­դիկ պէտք է զայն նշեն դուր­սը, այդ­պէ­սով թէ՛ բնու­թեան զար­թօն­քի ա­ւե­տի­սը զգա­լով, թէ՛ ալ ի­րենց հա­մար տօն մը պար­գե­ւե­լով: Բա­ցի Հա­յաս­տա­նէն, ի­րան­ցի­նե­րը ան­շուշտ նաեւ այլ եր­կիր­ներ եւս կը ճամ­բոր­դեն, ինչ­պէս նաեւ ներ­քին ճամ­բոր­դու­թիւն­ներ կ­­՚ի­րա­կա­նաց­նեն Ի­րա­նի տա­րած­քին: Հա­յաս­տան ա­նոնց այ­ցը մե­ծա­պէս կը նպաս­տէ մեր երկ­րի տնտե­սա­կան զար­գա­ցու­մին՝ բե­րե­լով դրա­կան շարժ, որ նկա­տե­լի է գրե­թէ ա­մի­սէ մը ի վեր:

Մի­ջին հա­շուարկ­նե­րով մէկ զբօ­սաշր­ջի­կը մէկ շաբ­թուան ըն­թաց­քին Հա­յաս­տա­նի մէջ կը ծախ­սէ շուրջ 800-1000 տո­լար, որ ահ­ռե­լի գու­մար է մեծ թի­ւով զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րու այ­ցի պա­րա­գա­յին: Հա­կա­ռակ ա­նոր որ ի­րան­ցի­նե­րը պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րու պատ­ճա­ռաւ տա­կա­ւին հնա­րա­ւո­րու­թիւն չու­նին Visa եւ Mastercard քար­տե­րու օգ­նու­թեամբ առ­ցանց պան­դոկ­ներ ամ­րագ­րել Հա­յաս­տա­նի մէջ, բայց հիւ­րա­նոց­նե­րը նոյն­պէս լե­ցուն են ի­րան­ցի­նե­րով, ո­րոնք այդ մէ­կը կ­­՚ը­նեն տեղ­ւոյն վրայ կամ ալ ծա­նօթ­նե­րու մի­ջո­ցաւ: Ե­րե­ւա­նի մէջ սուղ­ցած են նաեւ օ­րա­վար­ձով բնա­կա­րան­նե­րուն գի­նե­րը, քա­նի որ բազ­մա­թիւ ի­րանց­իներ, ըն­տա­նիք­նե­րով գա­լով Ե­րե­ւան, կը նա­խընտ­րեն բնա­կիլ բնա­կա­րան­նե­րու մէջ:

Այս այ­ցե­լու­թիւն­նե­րը ի­րենց ազ­դե­ցու­թեան հետ­քը կը ձգեն նաեւ հայ-ի­րա­նա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն վրայ. ինչ­պէս մշա­կու­թա­յին, նոյն­պէս ալ քա­ղա­քա­կան մա­կար­դակ­նե­րու վրայ:

Նեւ­րու­զը իր բնոյ­թով այն­քան ալ խորթ չէ հա­յե­րուն: Նեւ­րու­զը հա­ւա­քա­կան տօն մըն է, որ տեղ մը կը յի­շեց­նէ հա­յե­րու ազ­գա­յին տօ­նե­րու հա­մա­հա­ւաք տար­բե­րա­կը: Ինչ­պէս կը վկա­յեն ազ­գագ­րա­գէտ­նե­րը, հա­յե­րը Տեառ­նըն­դա­ռա­ջը կը տօ­նեն իբ­րեւ ա­ռան­ձին տօն, իսկ ի­րան­ցի­նե­րը զայն կը տօ­նեն որ­պէս Նեւ­րու­զի բա­ղադ­րիչ մա­սը: Տեառ­նըն­դա­ռա­ջը (Տրնդէ­զը) ի­րան­ցի­նե­րը կը կո­չեն «Չա­հար­շամ­բէ սու­րի»։ Նեւ­րու­զէն մէկ շա­բաթ ա­ռաջ, տա­րուան վեր­ջին Չո­րեք­շաբ­թի օ­րը ա­նոնք կը յի­շա­տա­կեն Տեառ­նըն­դա­ռա­ջի տօ­նին նմա­նող տօն մը, կրակ կը վա­ռեն եւ կը ցատ­կեն ա­նոր վրա­յէն: Ինչ­պէս մեր Տեառ­նըն­դա­ռաջն է, որ կը պա­րու­նա­կէ գար­նան գալս­տեան ա­ւետ­ման, ջեր­մու­թեան եւ բնու­թեան զար­թօն­քի խոր­հուր­դը, այն­պէս ալ ա­նոնք նոյն խոր­հուր­դը ու­նին Նեւ­րու­զի օ­րե­րուն: Նեւ­րու­զի ա­ւան­դա­կան սե­ղա­նին ի­րան­ցի­նե­րը կը դնեն ներ­կուած հաւ­կիթ, սա­կայն մենք նոյ­նը կ՚ը­նենք Յա­րու­թեան տօ­նին: Նեւ­րու­զի առ­թիւ սե­ղա­նին պար­տա­դիր է նաեւ ծա­ղիկ­նե­րու եւ ճիւ­ղե­րու գո­յու­թիւ­նը, որ իր կար­գին նոյն­պէս կը յի­շեց­նէ մեր Ծաղ­կա­զար­դը կամ Ծառ­զար­դա­րը: Նեւ­րու­զեան 13-օ­րեայ տօ­նա­կա­տա­րու­թեան մէջ կան նաեւ այլ բա­ղադ­րիչ­ներ, ո­րոնք խորթ չեն հա­յե­րուն:

Ի­րա­նա­գէտ՝ Գառ­նիկ Գէոր­գեան մա­մու­լին ը­սած է, որ Նեւ­րու­զը իր քա­ղա­քա­կան ազ­դե­ցու­թիւ­նը ու­նի նաեւ հա­յե­րուս վրայ եւ զայն հե­տե­ւեալ կեր­պով կրնանք ըն­կա­լել. «Նեւ­րու­զը կը նկա­տուի քա­ղա­քակըր-թա­կան միա­ւո­րիչ դեր ու­նե­ցող տօն: Ի­րա­նը բազ­մա­ցեղ եր­կիր է, եւ Ի­րա­նի խայ­տաբ­ղէտ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը միա­ւո­րող բա­ղադ­րիչ­նե­րէն մին Նեւ­րուզն է, բո­լոր ցե­ղե­րը այս մէ­կը կ­­՚ըն­դու­նին եւ կը տօ­նեն: Այդ օ­րը նաեւ կը հա­մա­րուի Ի­րա­նի հա­ւա­քա­կա­նու­թեան եւ միաս­նա­կա­նու­թեան հա­մար կա­րե­ւոր օ­րե­րէն մին: Ի­րա­նը նաեւ քա­ղա­քա­կան են­թա­թեքստ կը տես­նէ ա­տոր մէջ, քա­նի որ պատ­մա­կան Ի­րա­նէն զատուած մնա­ցեալ եր­կիր­նե­րը, ո­րոնք եւս կը յի­շա­տա­կեն այս տօ­նը, կը մտնեն ի­րա­նա­կան քա­ղա­քակր­թա­կան մեծ տա­րա­ծքաշր­ջա­նի մշա­կու­թա­յին ազ­դե­ցու­թեան ո­լոր­տին մէջ, իսկ Ի­րա­նը կը փոր­ձէ կա­րե­լի ե­ղա­ծին չափ սերտ կա­պեր հաս­տա­տել այդ երկիր­նե­րուն հետ, գո­նէ մշա­կոյ­թի ա­նուան տակ լու­ծե­լով քա­ղա­քա­կան կարգ մը հար­ցե­ր», ը­սած է Գառ­նիկ Գէոր­գեան:

Նեւ­րու­զի առ­թիւ լաւ նո­րու­թիւն մը՝ տօ­նին առ­թիւ Ե­րե­ւա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան հրա­պա­րա­կին վրայ տե­ղադ­րուած են «Եր­գող շատ­րուան­նե­րը»: Շատ­րուան­նե­րու գոյնզ­գոյն, ի­րա­րու հետ հեր­թա­փո­խուող ջու­րե­րը եւ հա­ճե­լի ե­րաժշ­տու­թիւ­նը կը վկա­յեն, որ ոչ միայն Նեւ­րու­զը ե­կած է, այլ հա­ճե­լի ա­մառ­նա­յին օ­րե­րը մօտ են եւ շու­տով հա­մայն հա­յու­թեան մայ­րա­քա­ղա­քը իր գիր­կը կ՚առ­նէ աշ­խար­հի զա­նա­զան եր­կիր­նե­րէն հա­յեր եւ այլ ազ­գե­րու զբօ­սաշր­ջիկ­ներ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ