ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐ

Հա­յաս­տա­նի ներ­քա­ղա­քա­կան ու հա­սա­րա­կա­կան զար­գա­ցում­նե­րու մա­սին ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ հար­ցազ­րոյց մը ու­նե­ցաւ հայ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ, դի­ւա­նա­գէտ, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան ար­տա­քին գոր­ծոց նախ­կին նա­խա­րար Ար­ման Մե­լի­քեա­նի հետ:

Ար­ման Մե­լի­քեան ծնած է Եր­ե­ւան: 1993-1999 թուա­կան­նե­րուն մի­ջեւ ղե­կա­վա­րած է Ղա­զա­խիս­տա­նի եւ Խրղը­զիս­տա­նի մօտ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան դի­ւա­նա­գի­տա­կան ա­ռա­քե­լու­թիւն­նե­րը։ 1999 թուա­կա­նին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան յա­տուկ յանձ­նա­րա­րական­նե­րով դես­պան ե­ղած է։ 2001-2004 թուա­կան­նե­րու մի­ջեւ ղե­կա­վա­րած է Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան մօտ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան մշ­­տա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թիւ­նը։ 2004 թուա­կա­նին նշա­նա­կուած է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար, այ­նու­հե­տեւ ստանձ­նած է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի նա­խա­գա­հի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հար­ցե­րով խորհր­դա­կա­նի պաշ­տօ­նը։ 2007 թուա­կա­նին հրա­ժա­րա­կան տուած է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի նա­խա­գա­հի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հար­ցե­րով խորհր­դա­կա­նի պաշ­տօ­նէն։ 2007 թուա­կա­նէն մին­չեւ այսօր «Փախս­տա­կան­նե­րը եւ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քը» քա­ղա­քա­ցիա­կան հա­սա­րա­կու­թեան ցան­ցի հա­սա­րա­կա­կան կար­գով քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով խորհր­դա­տուն է։

Ու­նի Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ար­տա­կարգ եւ լիա­զօր դես­պա­նի դի­ւա­նա­գի­տա­կան աս­տի­ճան։

2008 եւ 2013 թուա­կան­նե­րուն Ար­ման Մե­լի­քեան Հա­յաս­տա­նի մէջ ա­ռա­ջադրուած է իբ­րեւ երկ­րի նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծու: Ան զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով միշտ իր տե­սա­կէտ­ներն ու գնա­հա­տա­կան­նե­րը կը ներ­կա­յաց­նէ Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ տե­ղի ու­նե­ցող ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու մա­սին:

-Պա­րոն Մե­լի­քեան, 2015 թուա­կա­նը Հա­յաս­տա­նի հա­մար կար­ծես ան­բա­րեն­պաստ սկսաւ. Կիւմ­րիի դէպ­քը, Բեր­ձո­րին մէջ տե­ղի ու­նե­ցա­ծը, այդ դէպ­քե­րուն յա­ջոր­դած ներ­քին քա­ղա­քա­կան շրջա­դար­ձը եւ այս ա­մէն ին­չի հետ սահ­մա­նա­յին յա­ճա­խա­կի մի­ջա­դէ­պե­րը կար­ծես պար­բե­րա­կան ցնցու­մի մէջ կը պա­հեն հա­սա­րա­կու­թիւ­նը: Ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցա՞ն յա­ջող տա­րիի մը սկսե­լու եւ առ­հա­սա­րակ հա­սա­րա­կա­կան զար­գա­ցում­նե­րու վրայ: Ինչ­պէ՞ս կը մեկ­նա­բա­նէք նշուած դէպ­քե­րուն թո­ղած ազդեցութիւնը:

-Կը կար­ծեմ, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած ա­նա­խորժ քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­ներն ու սահ­ման­նե­րու վրայ առ­կայ ան­հան­գիստ վի­ճա­կը կա­րե­լի չէ դի­տար­կել մեծ, հա­մընդ­հա­նուր աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րու ընդ­հա­նուր տրա­մա­բա­նու­թեան շրջա­նակ­նե­րէն դուրս: Ուք­րա­նա­կան ճգնա­ժա­մի ար­դիւն­քին Ռու­սաս­տա­նի հան­դէպ Ամերիկայի Միա-ցեալ Նահանգներու ու Եւ­րո­պական միու­թեան կող­մէ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րու կի­րառ­ման գոր­ծե­լա­կեր­պը նոր ի­րա­վի­ճակ մը ստեղ­ծած է մի­ջազ­գա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու ամ­բողջ հա­մա­կար­գին հա­մար, եւ Հա­յաս­տա­ն ատ­կէ բխող իրեն բա­ժին վիճակած մար­տահրա­ւէր­ներն ու սպառ­նա­լիք­ները ար­դիւ­նա­ւոր յաղ­թա­հա­րե­լու խնդի­րը պէտք է լու­ծէ:

-Ի՞նչ խմո­րում­ներ այժմ տե­ղի կ՚ու­նե­նան Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան դաշ­տին մէջ. ցնցում­ներ եւ կտրուկ քայ­լեր կ՚ակն­կա­լուի՞ն:

-Այս փու­լի հիմ­նա­կան ցնցումը ար­դէն տե­ղի ու­նե­ցաւ՝ «Բար­գա­ւաճ Հա­յաս­տան» կու­սակ­ցու­թեան նա­խա­գահ Գա­գիկ Ծա­ռու­կեա­նի կու­սակ­ցա­պե­տի պաշ­տօ­նէն հրա­ժա­րա­կան տա­լով։ Այս հրաժարականով կազ­մա­լու­ծեցաւ իրեն մեծ յոյ­սեր կա­պած խորհր­դա­րա­նա­կան ընդ­դի­մու­թեան ողջ ճամ­բա­րը: Այժմ Սերժ Սարգ­սեան կրնայ ա­րա­գօ­րէն նա­խա­ձեռ­նել սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փո­խու­թիւն­նե­րու գոր­ծըն­թա­ցի եւ Հա­յաս­տա­նի մէջ խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման ձեւը ներդ­նել: Խորհրդա­րա­նի մէջ ներ­կա­յա­ցուած ու­ժե­րու նոր յա­րա­բե­րակ­ցու­թիւ­նը միայն կ՚օ­ժան­դա­կէ Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թեան՝ խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման ան­ցու­մէն ետք կրկին պահ­պա­նե­լու իշ­խող դիր­քը: Ա­յս մէկը այ­սօր միայն մէկ բան կրնայ խան­գա­րել՝ Արցախի մէջ յե­ղաշրջումը:

-Ին՞չ անդ­րա­դարձ կ՚ու­նե­նան նշուած դէպ­քե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ յա­ռա­ջի­կա­յին տե­ղի ու­նե­նա­լիք հա­մազ­գա­յին ձեռ­նարկ­նե­րուն վրայ: Ձեր կարծիքով՝ խորհր­դա­րա­նի հիմնական իշ­խա­նու­թեան հե­ռաց­ման ուղ­ղուած յայ­տա­րա­րուած ցոյ­ցը Ապ­րիլ ամ­սուն տե­ղի կ՚ու­նե­նա՞յ: Եւ առ­հա­սա­րակ, ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք եւ կը մեկ­նա­բա­նէք Հա­յաս­տա­նի մէջ իշ­խա­նու­թեան հե­ռաց­ման զա­նա­զան կո­չե­րը:

-Հա­յաս­տա­նի մէջ կազ­մա­կեր­պուող բո­ղո­քի գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը կ՚ըլ­լան ան­հե-տեւանք, ե­թէ Ար­ցա­խը այդ բոլորին ան­հա­ղորդ մնայ: Առ­հա­սա­րակ՝ իշ­խա­նա­փո­խու­թիւ­նը լոկ կո­չե­րու մի­ջո­ցով ի­րա­կա­նաց­նելը անհ­նար է, ա­ռա­ւել եւս, ե­թէ մենք ո­րա­կա­կան իշ­խա­նա­փո­խու­թեան կա­րիքը ու­նինք: Ես ա­մե­նե­ւին չէի ու­զեր, որ ա­պա­կա­նու­թեան եւ փտու­թեան (corruption) փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նե­ցող այ­սօ­րուան պաշ­տօ­նեա­յին փո­խա­րի­նե­լու գար ա­պա­կա­նու­թեան եւ փտու­թեան փոր­ձա­ռու­թիւն ձեռք ձգե­լու մեծ ա­խոր­ժակ ու­նե­ցող նոր մէ­կը: Ո­րա­կեալ կա­ռա­վա­րու­մը հնա­րա­ւոր է ա­պա­հո­վել միայն քա­ղա­քա­կան հե­ռա­տե­սու­թեան, ղե­կա­վար­նե­րու մաս­նա­գի­տա­կան բարձր ո­րա­կա­ւոր­ման ու քա­ղա­քա­ցի-իշ­խա­նու­թիւն փոխվս­տա­հու­թեան ներ­դաշ­նակ հա­մադ­րու­թեան պա­րա­գա­յին: Հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թիւն­նե­րը հնա­րա­ւոր են միայն այն պա­րա­գա­յին, երբ իշ­խա­նա­կան լծակ­նե­րը՝ մտա­ւոր եւ նիւ­թա­կան, հա­մակ­ցուած ըլ­լան եւ գոր­ծեն միա­սնաբար: Ա­սոր հա­մար անհ­րա­ժեշտ է, որ­պէս­զի այն քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը, ո­րոնք այ­սօր կը տի­րա­պե­տեն նիւ­թա­կան մեծ մի­ջոց­նե­րու, կրնան ա­պա­հո­վել իշ­խա­նու­թեան փո­խան­ցե­լիու­թիւ­նը: Բայց ա­նոնք նախ վստահ պէտք է ըլ­լան, որ իշ­խա­նու­թիւ­նը ձեռ­քէ ձեռք անց­նե­լու պա­րա­գա­յին ի­րենց նիւ­թա­կան շա­հե­րը չեն տու­ժեր: Երբ այս իշ­խա­նու­թեան փո­խան­ցե­լիու­թիւ­նը հնա­րա­ւոր ըլ­լայ, այն ժա­մա­նակ մենք կրնանք ակն­կա­լել նոր հա­մա­կար­գա­յին մօ­տե­ցում­ներ:

-Հա­յաս­տա­նի մէջ, ինչ­պէս որեւէ երկ­րի քա­ղա­քա­կան ու տնտե­սա­կան զար­գա­ցում­նե­րը ան­բա­ժան են ի­րար­մէ: Ինչ­պի­սի՞ տնտե­սա­կան տա­րիի մը կը սպա­սուի Հա­յաս­տա­նի հա­մար:

-Մեր երկ­րի տնտե­սա­կան վի­ճա­կը էա­պէս կա­խեալ կը մնայ սպա­սուող մի­ջազ­գա­յին զար­գա­ցում­նե­րու ըն­թաց­քէն ու Ռու­սաս­տան-Արեւ­մուտք փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մրցակ­ցա­յին դրսեւո­րում­նե­րէն, որ պի­տի ար­տա­յայ­տուին մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նին մէջ: Ռու­սաս­տան-Թուր­քիա եւ Միացեալ Նահանգներ-Ի­րան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բա­րե­լաւ­ման ուղ­ղուած ջան­քերը ի­րենց ազ­դե­ցու­թիւ­նը կ՚ու­նե­նան նաեւ Հա­յաս­տա­նի տնտե­սա­կան վի­ճա­կին վրայ:

Իսկ մի­ջազ­գա­յին ա­ռու­մով նա­խան­շան­ներ կան, որ ար­դէն 2015 թուա­կա­նի ըն­թաց­քին ոս­կիի շու­կա­յա­կան ար­ժէ­քի գնա­գո­յաց­ման կա­նոն­նե­րու փո­փոխ­ման ար­դիւն­քին այդ մե­տա­ղի կտրուկ ար­ժէ­քազրկում կրնայ տե­ղի ու­նե­նալ: Տուեալ պա­րա­գա­յին այդ մէ­կը որեւէ ապ­րան­քի գինի պարզ փո­փո­խու­թիւն չէ, որ պէտք է ըլ­լայ, այլ ոս­կիի հնա­րա­ւոր ա­ղիտա­լի գնան­կու­մը կը նշա­նա­ւո­րուի՝ իր հիմ­քին մէջ դե­ղին մե­տա­ղը բո­լոր ապ­րան­քա­տե­սակ­նե­րու եւ ար­ժոյթ­նե­րու բա­ցա­ռիկ հա­մար­ժէ­քի «յա­տուկ կար­գա­վի­ճակ» ու­նե­ցող փոխվ­ճա­րում­նե­րու ու ար­ժու­թա­յին գոր­ծարք­նե­րու մի­ջազ­գա­յին ողջ հա­մա­կար­գի գա­հա­վի­ժու­մով: Ոս­կին իր ներ­կա­յի «յա­տուկ կար­գա­վի­ճակ»էն զրկե­լով եւ զայն դա­սե­լով մնա­ցեալ զուտ «փորձագի­տա­կան» (technical) մե­տաղ­նե­րու կար­գին, այդ գոր­ծըն­թա­ցի նա­խա­ձեռ­նող­նե­րը ի զօ­րու կ՚ըլ­լան ի­րա­կա­նաց­նել հա­մաշ­խար­հա­յին տնտե­սու­թեան ի­րա­կան հա­տուա­ծի իւ­րօ­րի­նակ «ջախ­ջա­խիչ գոյ­քագ­րում»: Նման գոյ­քագր­ման ար­դիւն­քին՝ բարձր ար­հես­տա­գի­տա­կան մի­ջոց­նե­րու տի­րա­պե­տող եւ սե­փա­կան պա­րէ­նա­յին ինք­նա­բա­ւու­թիւն ա­պա­հո­վե­լու ու­նակ պե­տու­թիւն­ները էա­պէս ա­ռաջ կ՚անց­նին հում­քի ար­տա­հան­ման եւ ս­պա­ռո­ղա­կան ապ­րանք­նե­րու ար­տադ­րու­թեան հի­ման վրայ գոր­ծող տնտե­սա­կան հա­մա­կարգ ու­նե­ցող եր­կիր­նե­րէն: Այդ փո­փո­խու­թիւնը ա­ռա­ջին հեր­թին կը հա­րուա­ծէ Ռու­սաս­տա­նը, Չի­նաս­տա­նը եւ Հնդ­կաս­տա­նը, սա­կայն, ան­շուշտ, ոչ միայն ա­նոնց:

-2015 թուականը ո­րոշ մեկ­նա­բա­նու­թիւն­նե­րով նոր մեկ­նար­կի մը սկիզբն է հա­յու­թեան հա­մար: Դուք ինչ­պէ՞ս կը մեկ­նա­բա­նէք 100-ա­մեայ տա­րե­լի­ցով հա­յու­թեան գի­տակ­ցու­թեան մէջ նո­րի ամ­րագր­ման գա­ղա­փա­րը:

-Ես հա­կուած չեմ խորհր­դան­շա­կան տա­րե­լից­նե­րուն գերբ­նա­կան յատ­կա­նիշ­ներ վե­րագ­րել, իսկ Ձեր ը­սած «նո­րի» յայտ­նու­թիւ­նը տա­կա­ւին չէ կա­յա­ցած, ուր մնաց, որ ան ամ­րագ­րուի մեր ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թեան մէջ: Ա­ռայժմ կը գե­րիշ­խէ հի­նը, եւ այդ հի­նն անգամ ի վի­ճա­կի է տի­րա­նալ նա­խորդ տա­րի­նե­րուն կորսն­ցու­ցած դիր­քե­րուն:

-Ձեր գնա­հատ­մամբ, ժողովուրդը այսօր ո՞ր ու­ժի կրնայ յոյս կա­պել:

-Մեր կա­ռա­վա­րող հա­մա­կարգը այ­սօր ո­րակ չու­նի: Կա­ռա­վա­րող հա­մա­կարգ ը­սե­լով ես նաեւ ընդ­դի­մու­թիւ­նը նկա­տի ու­նիմ: Մենք այդ մէ­կը պէտք է շատ լաւ հասկ­նանք: Բայց միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կան ո­րո­շա­կի օ­րի­նա­չա­փու­թիւն­ներ, ո­րոնք նկա­տի պէտք է առ­նել. օ­րի­նակ՝ երկար  ժա­մա­նակ ընդ­դի­մու­թեան դրօ­շը բա­ցա­ռիկ կեր­պով իր ձեռքը ա­ռած էր Հայ ազ­գա­յին գոնկ­րէ­սը՝ ՀԱԿ կու­սակ­ցու­թիւ­նը, եւ այդ մէ­կը բնա­կան էր, քա­նի որ ՀԱԿ-ը կը կա­ռա­վա­րէր փո­ղո­ցա­յին ընդ­դի­մա­դիր հատուա­ծը, ան ա­ռաջ­նորդն էր հա­րիւր հա­զա­րա­ւոր մար­դոց եւ հա­րիւր հա­զա­րա­ւոր մար­դիկ դուրս հա­նեց փո­ղոց: Երկար ժա­մա­նակ մը ՀԱԿ-ը բա­ւա­կա­նին մեծ վարկ ու­նէր գի­տա­կից բնակ­չու­թեան մօտ: Իշ­խա­նու­թեան խնդիրն էր ՀԱԿ-ը մէկ կողմ քշել ու յա­ջո­ղե­ցաւ՝ այդ ու­ժը բե­րե­լով Ազ­գա­յին ժո­ղով: Այ­սինքն, ըստ էու­թեան, ՀԱԿ-ի խորհր­դա­րա­նա­կան խմբակ­ցու­թիւ­նը դար­ձաւ ՀԱԿ-ի քա­ղա­քա­կան վար­կա­նի­շը նուա­զեց­նե­լու լաւ գոր­ծիք մը: Ոչ թէ այդ մար­դիկ վատ էին կամ միայն խմբակ­ցու­թիւնը խայ­տաբ­ղէտ էր, այլ այդ մէ­կը պար­զա­պէս պարզ, ա­ռար­կա­յա­կան քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց մըն էր: Խոր-հրդա­րան գա­ցին՝ փո­ղո­ցը ձգե­լով ի­րենց մե­ծա­թիւ կողմ­նա­կից­նե­րը եւ յայտ­նի դար­ձաւ, որ որ­պէս ընդ­դի­մու­թիւն Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի մէջ ՀԱԿ-ը փոք­րա­մաս­նու­թիւն է, քա­նի որ ընդ­դի­մու­թեան մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը ուղ­ղուե­ցաւ դէ­պի «Բար­գա­ւաճ Հա­յաս­տան» ու­ժը: Այս մէ­կը պարզ գոր­ծըն­թաց մըն է, բայց տե­ղի ու­նե­ցաւ այն բա­նի հաշ­ւոյն, որ իշ­խա­նու­թիւն կազ­մող «Բար­գա­ւաճ Հա­յաս­տան» կուսակցութիւ-նը (ԲՀԿ) դուրս ե­կաւ իշ­խա­նու­թեան մաս կազ­մող հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թե­նէ եւ ինք­զինք հռչա­կեց այ­լընտ­րանք՝ են­թադ­րել տա­լով, թէ ընդ­դի­մու­թիւն է: ՀԱԿ-ը այդ պա­րա­գա­յին, իբ­րեւ ընդ­դի­մա­դիր խա­ւե­րու ա­ռաջ­նորդ, վեր­ջա­ցաւ, երբ ինքն ալ ըն­դու­նեց ԲՀԿ­-ի ընդ­դի­մա­դիր ըլ­լա­լը: Ա­սի­կա հնարք մըն էր, ո­րու մի­ջո­ցաւ ըստ էու­թեան իշ­խա­նու­թիւ­նը կրցաւ փո­ղո­ցի ընդ­դի­մու­թիւ­նը կտրել ի­րա­կան քա­ղա­քա­կան ազ­դե­ցու­թեան լծակ­նե­րէ: Բայց միեւ­նոյնն է, ԲՀԿ-ն, շնոր­հիւ իր ու­նե­ցած նիւ­թա­կան, տնտե­սա­կան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րուն, ստուե­րա­յին ա­ջա­կից­նե­րու, քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ այ­նուա­մե­նայ­նիւ այս­պէս թէ այն­պէս կը մնայ, իսկ ՀԱԿ-ը, իբ­րեւ ընդ­դի­մու­թեան եր­բեմ­նի ա­ռաջ­նորդ այլեւս չկայ։ Ասոր հա­մար պէտք է նո­րէն աշ­խա­տանք տա­նիլ, մար­դիկը յե­ղա­փո­խա­կա­նաց­նել, հա­նել փո­ղոց­նե­րը, այս ան­գամ թերեւս՝ յե­ղա­փո­խու­թիւն ը­նե­լու խոս­տու­մով։ Բայց այս փու­լին մէջ, յա­մե­նայն­դէպս, ու­նե­ւոր իշ­խա­նու­թիւ­նը չքա­ւոր իշ­խա­նու­թեան յաղ­թեց՝ մար­տա­վա­րա­կան ա­ռու­մով:

-Ինչպիսի՞ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն մը կը վա­րէ Հա­յաս­տա­նը:

-Հա­յաս­տա­նի այ­սօ­րուան ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը ա­ռա­ւե­լա­պէս ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան-քա­րոզ­չա­կան բնոյթ ու­նի, եւ այդ ա­ռու­մով շատ մը պա­րա­գա­նե­րու ձեւա­կան է: Մեր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնն ալ ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան նման ճգնա­ժա­մի մէջ է:

-Հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը ինչ­պի­սի՞ վի­ճա­կի մէջ են եւ ինչ­պէ՞ս կը վե­րա­բե­րիք մեր­ձեց­ման մա­սին խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րուն:

-Այս հա­մա­տեքս­տին մէջ ին­ծի հասկ­նա­լի չէ մեր­ձե­ցում եզ­րոյ­թը՝ մենք ուղ­ղա­կի պէտք է կար­գա­ւո­րենք մեր միջ­պե­տա­կան եւ ազ­գա­մի­ջեան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը: Հայ­կա­կան կող­մի նա­խա­ձեռ­նած հայ-թրքա­կան մեր­ձե­ցու­մը վատ հա­շուար­կուած ու ան­բո­վան­դակ գոր­ծըն­թա­ցի վե­րա­ծուե­ցաւ եւ, ցա­ւա­լիօ­րէն, ստի­պուած եմ ար­ձա­նագ­րել, որ այ­սօր մեր միջ­պե­տա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ները ա­ւե­լի թշնա­մա­կան ու ան­զի­ջում են, քան՝ մինչ Հանրապե­տութեան նա­խա­գահ Ապտուլլահ Կիւ­լի՝ Եր­եւան կա­տա­րած «ֆութ­պո­լա­յին» այ­ցը: Ան­հե­ռան­կա­րա­յին է յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ կա­ռու­ցել ան­ցեա­լի շուրջ խօ­սե­լով: Մենք Թուր­քիոյ հետ դրա­կան բո­վան­դա­կու­թեամբ յա­րա­բե­րու­թիւն չենք ու­նե­նար, ե­թէ ա­պա­գա­յի տես­լա­կա­նը չկա­ռու­ցենք եւ չձեւա­կեր­պենք երկ­կողմանի քա­ղա­քա­կան օ­րա­կարգ: Իսկ այդ­պի­սի օ­րա­կարգ ձե­ւա­ւո­րե­լը անհ­նար բան մը չէ, պար­զա­պէս այդ ուղ­ղու­թեամբ անհ­րա­ժեշտ է լրջօրէն աշ­խա­տիլ: Հռչա­կագ­րա­յին ե­լոյթ­նե­րը գու­ցէ կրնան շար­քա­յին քա­ղա­քա­ցիի զգաց­մունք­նե­րը շար­ժել, ար­ցունք բե­րել կամ զայ­րոյթ յա­ռա­ջաց­նել, բայց վստա­հա­բար չեն կրնար կարգաւորել յա­րա­բե­րու­թիւն­ները:

-Ըստ կարգ մը յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րու, հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը կը խան­գա­րէ Լեռնային Ղարաբաղի հար­ցի չկար­գա­ւո­րուած վի­ճա­կը: Ձեր կար­ծի­քը ինչ­պի­սի՞ն է:

-Ա­սոնք մեր­կա­պա­րա­նոց, տե­սա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ են։ Իսկ գու­ցէ՞ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ Լեռնային Ղարաբաղի հիմ­նախնդ­րի լու­ծու­մը հնա­րա­ւոր ըլ­լայ դիւ­րաց­նել նոյնինք՝ հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը գործ­նա­կա­նի մէջ կար­գա­ւո­րե­լու շնոր­հիւ: Բայց խնդիրի այս կէտին կար­գա­ւոր­ման ճիշդ բա­նաձ­եւը գտնելն է՝ առ այ­սօր կող­մե­րը, միջ­նորդ­նե­րու օգ­նու­թեամբ, կը փոր­ձէին ի­րենց ան­ցեա­լի վե­րա­բե­րեալ ընդ­հա­նուր յայ­տա­րա­րի գա­լու մի­ջո­ցով բա­նալ դէ­պի ընդ­հա­նուր ա­պա­գան տա­նող դու­ռը: Եր­եւի, թէ անհ­րա­ժեշտ է փո­խել փո­խըն­դու­նե­լի լու­ծու­մը գտնե­լու հա­մար կի­րա­ռուող մե­թո­տա­բա­նու­թիւ­նը՝ ընդ­հա­նուր շա­հե­րու եւ ա­պա­գա­յի շուրջ հա­մա­ձայ­նու­թեան գա­լը հնա­րա­ւո­րու­թիւն կու ­տայ ար­ժա­նա­պա­տուօ­րէն հար­թել մեր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ ան­ցեա­լին յա­ռա­ջա­ցած կնճիռ­նե­րը: Կը կար­ծեմ, որ ա­սոր մա­սին անհ­րա­ժեշտ է խոր­հիլ եւ հա­մա­պա­տաս­խան ա­ռա­ջարկ­ներ ու քայ­լեր մշա­կել:

-Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն մեծ­ցած է Սփիւռ­քի դե­րա­կա­տա­րու­թիւնը եւ ա­ւել­ցած է Սփիւռ­քի նե­րու­ժի գոր­ծա­ծու­թիւնը՝ ի նպաստ Հա­յաս­տա­նի: Բա­ւա­րար կը նկա­տէ՞ք այդ կա­պե­րը:

-Տա­րի­ներ շա­րու­նակ մենք ջլա­տեցինք ու վատ­նեցինք Սփիւռ­քի նե­րու­ժը՝ Սփիւռ­քէն մշտա­պէս դրամ ու քա­ղա­քա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն ակն­կա­լե­լով: Հա­յաս­տան-Սփիւռք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը ազ­գա­յին ճշմա­րիտ բո­վան­դա­կու­թեամբ կը լե­ցուին միայն այն ժա­մա­նակ, երբ մեր պե­տու­թիւ­նը կը փա­փա­քի եւ կր­նայ վա­րել ի­րա­պէս ինք­նու­րոյն ար­տա­քին ու ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն:

-Ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք նոր հայ­կա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նը՝ «100 կեան­քը», որ ե­րախ­տա­գի­տու­թեան ձեռ­նարկ մըն է հա­յե­րուն օ­ժան­դա­կած ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն:

-Այս նա­խա­ձեռ­նու­թեան հռչա­կուած նպա­տակ­ները ին­ծի հո­գե­հա­րա­զատ են, եւ ես յոյ­սով եմ, որ կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը կը յա­ջո­ղին բա­ցա­յայ­տել ու ներ­կա­յաց­նել ի­րա­կան հրաշ­քի ու­ժը ու­նե­ցած մար­դա­սի­րու­թեան, կա­րեկ­ցան­քի ու անձ­նա­զո­հու­թեան առ այ­սօր ան­յայտ դրուագ­նե­րը:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ