«ԻՆՉՈ՞Ւ ՀԱՄԱՐ Կ՚ԱՊՐԻՄ»

Կը շարունակենք պատասխաններ գտնել բոլորիս հետաքրքրող վերոնշեալ հարցումին: Այս գրութեամբ մէջբերումներ պիտի կատարենք Եկեղեցւոյ Սրբազան Հայրերէն եւ եկեղեցական գրողներէ:

Եւ այսպէս.

•  Սուրբ Եւագր Պոնտացին կը գրէ. «Աշխարհը ուրանալը նախ եւ առաջ այս է, յանուն Աստուծոյ իմացութեան՝ աշխարհի շահը ձգելն է։ Երկրորդ ուրանալը՝ չարէն հեռանալն է, որ մարդ արարածին ջանքերով կը կատարուի եւ Տիրոջ՝ շնորհքով։ Երրորդ ուրանալը՝ տգիտութենէն զատուիլն է». պէտք է ապրինք՝ ուրանալու համար աշխարհը: Այստեղ աշխարհը, սակայն, պէտք չէ հասկնանք կամ ըմբռնենք որպէս Աստուծոյ ստեղծած աշխարհը, որովհետեւ Աստուած ստեղծագործութեան ժամանակ տեսաւ, թէ Իր ստեղծած բոլոր բաները բարի են, ընդ որում եւ աշխարհը: Այստեղ աշխարհ ըսելով պէտք է հասկնանք բոլոր աշխարհիկ հաճոյքները, աշխարհիկ-նիւթական զբաղուածութիւններն ու մոլորութիւնները, չարութիւնները, եւ այլն: Պէտք է ապրինք աշխարհին մէջ՝ զերծ մնալով աշխարհայինէն, զերծ մնալով այն բոլոր դրդապատճառներէն, որոնք մեզ Աստուծմէ կը հեռացնեն: Այս մասին կ՚արժէ նաեւ կարդալ Գէորգ Չէօրեքճեան Կաթողիկոսին հետեւեալ երկու մտածումները. «Աստուած բարի է. այս մէկը կը նշանակէ, որ թոյլ չի տար մեզի, որ ծանր բեռ ունենանք. թոյլ չի տար մեզի, որ կեանքը ըլլայ ճնշող եւ ծանր. Ան թոյլ չի տար, որ կեանքը եւ անոր ուրախութիւնը մեզի համար ոչինչ դառնան». եւ՝ «գեղեցիկ եւ ազատ բնութեան մէջ կ՚երեւի Աստուած. այնտեղ կը տեսնեն Անոր ստեղծող ուժը, իմաստութիւնը, սէրն ու բարութիւնը։ Սակայն բոլորը չէ որ կը տեսնեն, այլ միայն անոնք, որոնք հոգեւոր տեսութիւն ունին՝ տիեզերական Հոգին տեսնելու, տիեզերքին սիրտին բախումը լսելու»:

•  Սուրբ Յովհան Ոսկեբերան Հայրապետը կը գրէ. «Ինչպէս կրակը փայտ կը պահանջէ, այնպէս ալ Տիրոջ շնորհքը՝ մեր ջանքերը, որպէսզի բոցավառի». պէտք է ապրինք՝ ա՛յնպէս ապրինք, որպէսզի մեր մէջ բոցավառի Տիրոջ շնորհքը, ու այդ բոցավառումով մեր կեանքը որպէս անուշաբոյր ընծայ Տիրոջ նուիրենք՝ հնազադելով Անոր Սուրբ Կամքին: Այս առումով հետաքրքրական է կարդալ Սուրբ Անտոն Անապատականին հետեւեալ երկու մտածումները. «Եթէ դուն քեզ Աստուծոյ ընծայեցիր, զգուշացի՛ր ամէն տեսակի մեղքերէն եւ Աստուծոյ կամքը կատարելու ջանա՛ եւ մի՛ մերժեր զայն. որովհետեւ, եթէ մերժեցիր զայն, առաջին մեղքդ պիտի չներուի քեզի, իսկ եթէ կատարելու ջանացիր, վստահ եղիր որ առաջին մեղքդ պիտի ներուի քեզի», եւ «դուն քեզ ոչնչացո՛ւր եւ վարժուէ՛ կամքդ չկատարել, որպէսզի Քրիստոսի շնորհքով հասնիս այն աստիճանին, որ ինչ որ կը կատարես՝ կատարես առանց ջղայնութեան եւ տխրութեան»: Իսկ Որոգինէս Աստուծոյ կամքին մասին կը գրէ. «Աստուծոյ կամքը կը կատարուի ժուժկալ մարդոց մօտ, ապա՝ անժուժկալ մարդիկ կը դառնան ժուժկալ. եթէ այդ կատարուի անարդարներուն մօտ՝ ինչպէս արդարներուն, ապա անարդարները կը դառնան արդար։ Հետեւաբար, եթէ Անոր կամքը երկրի վրայ կը կատարուի, ինչպէս կատարուած է երկինքի մէջ, ապա մենք բոլորս երկինք կ՚ըլլանք։ Մարմինը, որ ոչ մէկ բանի կը ծառայէ, եւ արիւնը, որ ատոր ազգակից է, չե՛ն կրնար Աստուծոյ թագաւորութիւնը ժառանգել։ Սակայն, անոնք այն պարագային կը ժառանգեն, եթէ երկրէն, փոշիէն եւ արիւնէն  կերպարանափոխուին երկնային գոյացութեան»:

•  Սուրբ Ներսէս Շնորհալի Հայրապետը կ՚ըսէ. «Աստուածային գործերը մարդկայինին նման ակամայ շարժումով եւ պատահաբար չեն կատարուիր, այլ՝ կամաւորաբար եւ նախատեսութեամբ», կ՚ապրիմ/ինք, որովհետեւ ունինք Նախախնամող Երկնաւոր Ծնող մը, որ մի միայն մեր բարիքը եւ մեր հոգիներուն փրկութիւնը կը կամենայ, եւ այդ ուղղութեամբ ամէն կերպ կ՚աշխատի, որպէսզի հասնինք մեր հոգիներու փրկութեան:

•  Մեր կեանքը մենք մեզի եւ մանա՛ւանդ ուրիշներուն համար պիտի ապրինք, ուրիշներուն մասին մտածելով պէտք է ապրինք: Այս առումով Անպա Թէոդորոսը կը գրէ. «Ջանացէք զսպել ձեր լեզուն, որպէսզի որեւէ վատ բան չըսէք ձեր մերձաւորին եւ ոչ ոք գայթակղեցնէք ո՛չ խօսքով, ո՛չ գործով, ո՛չ նայուածքով եւ ոչ ալ որեւէ այլ ձեւով։ Դիւրագրգիռ մի՛ ըլլաք, որպէսզի երբ որ ձեզմէ ոեւէ մէկը իր եղբօրմէն որեւէ մէկ վատ խօսք լսէ, անմիջապէս բարկութեամբ չգրգռուի, յանդգնութեամբ չպատասխանէ անոր եւ անորմէ վրդովուած չմնայ. այդ մէկը փրկուիլ փափաքողներուն վայել չէ, վայել չէ նաեւ ճգնաւորներուն։ Ձեռք բերէք Աստուծոյ երկիւղը եւ իրարու հանդիպեցէք ակնածանքով, իւրաքանչիւրդ իր գլուխը իր եղբօր առջեւ խոնարհեցնելով։ Թող որ ձեզմէ իւրաքանչիւրը Աստուծոյ առջեւ եւ իր եղբօր առջեւ խոնարհի, եւ իր կամքը թող կտրէ։ Իրապէս, լաւ է, եթէ ոեւէ մէկը, որեւէ մէկ բարի գործ կատարելով, իր եղբօր գերապատուութիւնը տայ եւ զիջի անոր. այդպիսին անոր առջեւ որուն կը զիջի մեծ օգուտ կը ստանայ»:

•  Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց Հայրապետը կը գրէ. «Դիւանագիտութիւն եւ ճշմարտութիւն առհասարակ եղբայր չեն իրարու։ Լաւ գիտենք այդ։ Բայց գիտենք նաեւ որ ճշմարտութիւնը ի վերջոյ կը յաղթէ։ Դիւանագիտութեան յաղթանակը ժամանակաւոր է, ճշմարտութիւնը՝ յաւիտենական։ Առաջինը՝ յարաբերական է։ Երկրորդը՝ տոկուն եւ տեւական». այս մտածումը կը տեղադրեմ՝ ընթերցողներուն ուշադրութիւնը հրաւիրելու համար հիմնական մէկ պատճառով. դժբախտաբար մեր օրերը վերածուած են “դիւանագիտութեան” կամ “դիւանագիտային” ժամանակներու, այլ խօսքով, այսօր մարդկային փոխյարաբերութեան գրեթէ բոլոր ոլորտներուն մէջ կը տիրէ “դիւանագիտութիւնը”, եւ ցաւալի է նաեւ այն իրողութիւնը, որ այդ “դիւանագիտութիւնը” սկսած է ազդել մարդ-Աստուած փոխյարաբերութեան վրայ. Երջանկայիշատակ Հայրապետին վերոնշեալ տողերը կարդալով մեզմէ իւրաքանչիւրը յստակ կերպով կը հասկնայ “դիւանագիտութեան” դերն ու տեղը մարդկային կեանքին մէջ: Նկատի ունենալով այս բոլորը կու գանք այն եզրակացութեան, թէ մարդ ո՛չ թէ “դիւանագիտութեամբ” պէտք է ապրի, “դիւանագիտութեան” գերին ըլլայ, այլ՝ պէտք է ապրինք ճշմարտութեան համար, ճշմարտութեան հետեւոդներ պէտք է ըլլանք, հասնելու եւ միանալու համար Գերագոյն Ճշմարտութեան:

•  Զարեհ Արք. Ազնաւորեան կը գրէ. «Եթէ երբեք մենք գիտնանք վստահիլ ո՛չ թէ մեր ստացած կամ մեր ունեցած միջոցներուն, այլ՝ Աստուծոյ, Աստուած Ինք անհնարը կը դարձնէ հնարաւոր, Աստուած Ինք բոլոր փակուած դռները կը բանայ մեր դիմաց։ Եւ այնպէ՛ս լայն կը բանայ կարելիութիւններու դուռը մեր դիմաց, որ մեր ճղճիմ ու մենաւոր ձայնը կը վերածուի հսկայ ու զօրեղ համանուագի, եւ այդ համանուագը կը նուաճէ բոլոր ունկնդիր սիրտերը, մանաւանդ եթէ այդ սիրտը Նարեկացիի բացատրութեամբ ըլլայ կամքի բուրվառ մը, որուն մէջ Աստուծոյ խունկը գայ ճենճերելու Աստուծոյ կարօտի կրակին վրայ». այս տողերը մեզի կու տան այն զօրաւոր փաստը, որ եթէ մենք Աստուծոյ վստահինք՝ մեր դիմաց փակուած բոլոր դռները կը բացուին, դիմագրաւած փորձութիւնները տարբեր իմաստ ու հոտ կը ստանայ. ըստ այդմ, պատասխան մը եւս կ՚ունենանք, թէ ինչո՞ւ համար կ՚ապրիմ/ինք հարցումին. կ՚ապրիմ/ինք վստահելու համար Աստուծոյ:

•  Մարդ պէտք է ապրի հետեւեալ պարզ նպատակը ունենալով՝ զԱստուած տեսնել: Մարդուն համար զԱստուած տեսնելը պէտք է գերագոյն նպատակը դառնայ իր կեանքին, եւ մարդ իր երկրաւոր կեանքը պէտք է ծառայեցնէ այդ նպատակին հասնելու համար: ԶԱստուած տեսնելու մասին դարձեալ լուսահոգի Զարեհ Սրբազանը կը գրէ. «Գերագոյն բաղձանքը, զոր իւրաքանչիւր հաւատացող եւ մանաւանդ խորունկ հաւատացող անհատ կ՚ունենայ -տիրանալ սիրտի սրբութեան եւ արժանանալ Աստուծոյ տեսութեան։ Եւ Քրիստոս երանի՜ կը կարդայ անոնց, որոնք այդ շնորհքը ընդունելու պատրաստ են, որովհետեւ բոլորին տրուած չէ անիկա, այլ անոնց, որոնք աստուածային սիրով ջերմացուցած իրենց հոգին, կը վանեն իրենց սիրտերէն ամէն չար մտածում, ամէն թշնամանք, ամէն բիծ եւ սիրտի կատարեալ մաքրութեամբ, անկեղծ հաւատքով ու աղօթքով կը նուիրուին Աստուծոյ»: Եւ՝ «կրկին “երանի՜ անոնց որոնք սուրբ են սիրտով, որովհետեւ անոնք զԱստուած պիտի տեսնեն”։

Երանի՜ է մեզի, եթէ կարենանք հասնիլ սիրտի բիւրեղային այս մաքրութեան եւ պայծառութեան եւ ունենալ պարզ ու անմեղ հաւատք, որովհետեւ այն ատեն Աստուած իր մեծ ողորմութեամբ կը բանայ մեր իմանալի աչքերը՝ տեսնելու եւ ճանչնալու համար Իր յաւիտենական փառքը»: Աստուածատեսութեան մասին կ՚արժէ կարդալ նաեւ Թէոփիլոս Անտիոքացիի հետեւեալ մտածումը. «Աստուծոյ կերպարանքը անճառելի եւ անմեկնելի է, աներեւոյթ՝ մարմնաւոր աչքի համար։ Ան՝ անպարագրելի փառքի, անըմբռնելի մեծութեան, անիմանալի բարձրութեան, անզուգադրելի զօրութեան, անմատոյց իմաստութեան, անկրկնելի սիրոյ, անպատմելի ողորմածութեան մէջ է։

Ինչպէս մարդու հոգին չ՚երեւիր, որովհետեւ մարդոց անտեսանելի է, սակայն անոր գոյութիւնը յայտնի կը դառնայ մարմինի վարուելակերպէն, նոյնպէս Աստուած անտեսանելի է մարդկային աչքին, բայց Անոր կը տեսնենք ու կը ճանչնանք Անոր նախախնամութեամբ եւ գործերով»: Իսկ Սուրբ Եղիշէն կ՚ըսէ. «Աստուած նիւթական ձեւով չի պատկերանար եւ աչքին չի տեսնուիր։ …Բայց եթէ Ինքը կամենայ՝ Իր արժանաւորներուն միտքին իմանալի կ՚ըլլայ, թէեւ աչքին չ՚երեւիր։ Եւ կ՚երեւի ա՛յն միտքերուն, որոնք ոչ թէ երկրաւոր ճշմարտութեանց, այլ Աստուծո՛յ հաւատացած են ճշմարիտ կերպով»:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

•շար. 4 եւ վերջ

2 յունիս 2020, Վաղարշապատ