ԻՍԹԻՔԼԱԼՆ Ի ՎԱՐ

Կռնակը տուաւ արձանին, սկսաւ քալել Իսթիքլալն ի վար...

Վարէն, խորքէն եկող ձմեռնային քամին կարծես ետ-ետ հրէր զինք։ Կը վառէին լուսազարդերը նոր տարուայ, թրամվայը կը զբօսաշրջէր. շալ ու գլխարկի խումբեր, ամբոխ մը գրեթէ, վեր-վար կ՚ընէին պողոտան։ Յիսուն քայլը մէկ անուշավաճառ մը հիւրեր կը կանչէր, տաք շոքոլային գովքը կ՚ընէր, սեւազգեստ արաբ կիներ կ՚ընդունէր ներս իր դռնէն։

Յակոբը կ՚իջնէր Իսթիքլալն ի վար...

Քամին այս, որ կը ծակէր մարմինը գրեթէ, ուրկէ՞ կու գար։ Վարէն հետը ի՞նչ կը բերէր։ Կը հպէր վստահաբար շէնքերուն այդ հնաբոյր եւ հնախօս։ Կը պատմէի՞ն արդեօք անոնք ամէն ինչ քամուն։ Կը պատմէի՞ն ով կառուցեց զիրենք, ինչպէ՞ս բաժնուեցան կամ խլուեցան տէրերէն իրենց, ինչպէ՞ս իրենց կողքի ընկերը փլաւ՝ տեղը երիտասարդ հսկայի մը տալով...

Յակոբը կ՚երթար Իսթիքլալն ի վար...

Իր էջքին հակադիր՝ ալիք մըն էր մարդոց, որ կը բարձրանար։ Կը նայէր դէմքերուն, մէկ առ մէկ, ուշադիր... «իրենք են», կը մտածէր։ «Ասո՛ր պապը գուցէ», «ասո՛ր հօբարը միթէ»… յետոյ անմիջապէս կը զղջար, կը բարկանար ինքն իր վրայ, ու քմծիծաղէր իր խեղուած մտքի, վիրաւոր հոգու եւ կոկորդէն ներս խորունկ տեղ մը նստած բարդոյթին վրայ։

Յակոբը կը սահէր Իսթիքլալն ի վար...

Առաջին գիշերն էր Պոլսոյ մէջ, եօթանասուն տարիէ ի վեր։ Առաջին գիտակից ընկալումն էր քաղաքին, առջինեկ հպումն անոր հետ։ Մէկ տարեկան երեք ամսու էր, երբ ընտանիքը ձգած էր Պոլիսը, «ան տխուր, անձրեւոտ օրը», ինչպէս լսեր էր յաճախ։ Մեծցեր էր այնտեղ, ապրեր էր այնտեղ, աշխատեր, ամուսնասեր, հայր դարձեր էր այնտեղ, բայց միշտ մտածեր էր այս օրուան մասին, այն պահէն սկսեալ երբ իմացեր էր պատմութիւնը իրենց, պատմութիւնը հօր յատկապէս։ Սեն գետի ափին, տաքուկ պակէթ մը չրթցնելով լսեր էր հօր ու ծանօթացեր ունեւորութեան հարկի եւ իրենց սնանկացման պատմութեան։

Վարլըք վերկիսի։

Երկու բառն այդ կրկնելով, Իսթիքլալն ի վար կ՚ընթանար Յակոբը…

Տասնըեօթ տարի առաջ, մահուան անկողնին պառկած՝ վերջին անգամ մը այս մասին խօսեր էր հայրը, եւ ըսէր այն, որ չէր ըսեր մինչեւ այդ։ Հասցէ մը. «Թոքաթլեանի խանը կ՚անցնիս, երեք շէնք վար՝ դիմացի կողմը»։ Եւ ահա եկեր հասեր էր Յակոբը Թոքաթլեան խանի դիմաց։ Վայրկեան մը կեցաւ, նայեցաւ վար, դէպի ձախ՝ միւս շարքը շէնքերուն, եւ դեռ հեռուն տեսաւ զայն. արագացուց քայլերը։

Իսթիքլալն ի վար կը վազէր Յակոբը ահա…

Վայրկեան մը անց, ձիգ կանգնած էր թրամվայի գծին վրայ։ Դէմքը ուղղած շէնքին, վիզը պիրկ, վեր կը նայէր։ Շքեղ ապարանք մը կանգնած էր իր դէմ։ Աչքերը կ՚անցընէր մէկ պատուհանէն միւսը, մէկ պատշգամէն միւսը… յարկերը կը հաշուէր։ Մուտքի մեծ դրան շուրջ դասական նախշեր պար բռներ էին։ Եւ հոն, տեղ մը, նախշերուն մէջ կորսուած, փոքրիկ սալիկ մը տեսաւ։ Դանդաղ, վախուորած քայլերով մօտեցաւ անոր, մաքրեց ակնոցը քամիի խոնաւ հետքերէն, եւ կարդաց. «Յ. Չ. »։

«Մերն էր…»։

ԵՐԱՄ

5-12-2020