ՄԵՐ ԽՕՍՔԸ

Ե­րու­սա­ղէ­մի Մա­նու­կեան Պատ­րիար­քին կող­մէ Իս­թան­պուլ կա­տա­րուած վեր­ջին ա­ռեղ­ծուա­ծա­յին հեր­թա­կան այ­ցե­լու­թեան վե­րա­բե­րեալ մեր լրա­տուու­թեան կա­պակ­ցու­թեամբ ստա­ցանք «պա­տաս­խանբաց նա­մակ» մը, ստո­րագ­րու­թեամբ՝ Տ. Պա­րէտ Ծ. Վրդ. Ե­րէ­ցեա­նի, որ կ՚ըն­կե­րա­նար ի­րեն։ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օ­րա­թեր­թը սկզբուն­քօ­րէն ի­րեն ուղ­ղուած ճշդում­նե­րը կամ պա­տաս­խան­նե­րը ան­պայ­ման կը հրա­տա­րա­կէ։ Այս պա­րա­գա­յին ալ կ՚ը­նենք նոյ­նը։ Մեր ըն­թեր­ցող­նե­րը յա­րա­կից սիւ­նա­կին մէջ կրնան նոյ­նու­թեամբ կար­դալ Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տին կող­մէ ու­ղար­կուած պա­տաս­խա­նը։ Ա­ռանց մեր հրա­տա­րա­կու­թեան սպա­սե­լու, ան ար­դէն բաց շրջա­նա­ռու­թեան մէջ դնե­լու շտա­պած է իր գրա­ծը։ Են­թա­կան եւ իր ծա­ռա­յած լծակ­նե­րը այն­պի­սի համ­բաւ մը ու­նին, որ դոյզն իսկ պատ­շա­ճու­թեան ակն­կա­լու­թիւ­նը ա­նի­մաստ է իս­կա­պէս։

Թեր­թիս խմբագ­րու­թիւ­նը ճշդում­ներն ու պա­տաս­խան­նե­րը ան­պայ­ման կը հրա­տա­րա­կէ, ո­րով­հե­տեւ ա­նոնք ինք­նա­բե­րա­բար կ՚ըլ­լան ստո­րագ­րո­ղի հա­յե­լին։ Նոյ­նիսկ ար­դար ըլ­լա­լու պա­րա­գա­յին, են­թա­կա­յին որ­դեգ­րած ո­ճը, դրսե­ւո­րած վե­րա­բեր­մուն­քը, ընդ­հան­րա­պէս պա­հուած­քը ի զօ­րու են ա­մէն ինչ մեր­կաց­նե­լու յաչս հան­րա­յին կար­ծի­քին։ Այս ա­ռու­մով Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տի գրած­նե­րը, տրա­մա­բա­նու­թիւ­նը իս­կա­պէս շատ օ­րի­նա­կե­լի են եւ մենք այդ բո­լո­րը նոյ­նու­թեամբ հրա­տա­րա­կե­լով՝ դա­տո­ղու­թիւ­նը կը թո­ղունք հան­րու­թեան։

Այս­տեղ կ՚ու­զենք քա­նի մը նշում ը­նել այս «պա­տաս­խան-բաց նա­մակ»ին մա­սին։ Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տին գրա­ծը, ի՜նչ խօսք, մա­սուն­քի մը հա­մա­զօր է մե­զի հա­մար։ Մեր ե­կե­ղեց­ւոյ ար­դի պատ­մու­թեան ա­մե­նա­գու­նա­ւո՛ր դէմ­քե­րէն մէ­կուն կող­մէ նա­մակ մը ստա­ցած ըլ­լա­լը մենք կը հա­մա­րենք պա­տի՜ւ... Ի վեր­ջոյ, քիչ բան չէ, որ իր խե­լա­պա­տի­կէն բա­ժին մը դուրս ե­կած է մե­զի հա­մար։ Փառք Աս­տու­ծոյ, հա­զար փառք...

Յա­մե­նայն­դէպս, ե­րա­նի Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տի գրած­նե­րուն մէջ կա­րե­նա­յինք գտնել պա­տաս­խա­նը այն էա­կան հարց­ման, թէ ին­չո՞ւ Ե­րու­սա­ղէ­մի Պատ­րիար­քը «նուի­րա­կան նպա­տակ»ով ճամ­բոր­դե­լու ժա­մա­նակ Ս. Ա­թո­ռին կող­մէ չի հրա­պա­րա­կուիր պաշ­տօ­նա­կան հա­ղոր­դագ­րու­թիւն մը։ Վստա­հա­բար, Սրբոց Յա­կո­բեանց միա­բա­նու­թեան բո­լոր ան­դամ­նե­րուն հա­յե­րէ­նը Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տին նման վի­րա­ւոր չէ ու կ՚ըլ­լայ մէ­կը շնորհ­քով եր­կու նա­խա­դա­սու­թիւն շա­րադ­րե­լու այդ «նուի­րա­կան նպա­տակ»նե­րուն մա­սին։

Մա­նու­կեան Պատ­րիարք իս­կա­պէս ող­բեր­գա­կան վի­ճա­կի մը մատ­նուած է։ Ե­րե­ւա­կա­յե­ցէք, իր գոր­ծա­կա­տարն է Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պետ, որ մեր ե­կե­ղե­ցա­կան կեան­քի ար­դի պատ­մու­թեան ա­մե­նա­ձա­խո­ղած ա­նուն­նե­րէն մին է։ Ե­թէ Մա­նու­կեան Պատ­րիարք իր գոր­ծե­րը ա­նոր վստա­հի, ա­պա ին­քը կրնայ շատ ա­ւե­լի մեծ ձա­խո­ղու­մի մը են­թար­կուիլ, այդ ալ իր առ­կայ մե­կու­սա­ցեալ վի­ճա­կին մէջ։ Ի­րեն բնո­րոշ ու յա­րիր ո­ճով, Ե­րէ­ցեան Վար­դա­պետ Մա­նու­կեան Պատ­րիար­քը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար գրեր է, թէ «ղա­զէ­թէ­ճիու­թեամբ» զբա­ղե­լու ժա­մա­նակ չու­նին։ Կ՚ե­րե­ւի ե­պիս­կո­պո­սա­կան օծ­ման չար­ժա­նա­նա­լով տագ­նա­պած այս սա­ղի­մա­կան միա­բա­նը վեր­ջին շրջա­նին փոր­ձեր կ՚ը­նէ թրքե­րէն սոր­վե­լու։ Ու­րեմն մենք ալ ի­րեն փո­խա­դար­ձենք նոյն­պէս թրքե­րէ­նով, ե­թէ նոյ­նիսկ այդ­քա­նը չհասկ­նայ, ա­պա գու­ցէ պրպտե­լով կրնայ ու­նե­նալ օգ­տա­կար ժա­մանց մը. «şıracının şahidi bozacı»։

Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պետ մեր ու­շադ­րու­թեան յանձ­նած է, թէ ժա­մա­նակն է դուրս գալ «ա­հա­ւոր ճա­հիճ»էն։ Որ­քան տա­րօ­րի­նակ է, որ մարդ ա­րա­րա­ծը զայ­րա­նա­լու պա­րա­գա­յին նախ եւ ա­ռաջ կ՚ան­տե­սէ կամ ա­կա­մայ կը մոռ­նայ իր իսկ կա­ցու­թիւ­նը։ Հա­պա ինչ ը­սել Մա­նու­կեան Պատ­րիար­քի եւ Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տի մատ­նուած ճա­հի­ճին մա­սին։ Ե­թէ մե­րի­նին պա­րա­գա­յին սա­ղի­մա­կան միա­բա­նը օգ­տա­գոր­ծած է «ա­հա­ւոր» ա­ծա­կա­նը, ա­պա ի­րենց ճա­հի­ճը ո­րա­կե­լու հա­մար դժուար թէ գտնուի յար­մար ա­ծա­կան մը։ Թրքե­րէ­նի մէջ ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թե­նէ բխած բա­զում ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ կան նման պա­րա­գա­նե­րով օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար, սա­կայն կ՚ե­րե­ւի մէկ յօ­դուա­ծի մէջ մէկ հա­նե­լու­կը բա­ւա­րար է սա­ղի­մա­հայ վար­դա­պե­տին հա­մար։

Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տի նա­մա­կի ամ­բող­ջին մէջ իս­կա­պէս «ի­րո­նիք» ըլ­լալ կը թուի նկա­րագ­րի վե­րա­բե­րեալ ակ­նար­կու­թիւ­նը։ Ան խօ­սեր է թեր­թի մը նկա­րագ­րին մա­սին։ Կը ցա­ւինք ար­ձա­նագ­րե­լու, որ այս կտրուած­քով իր կող­մէ հաս­ցէագ­րուած քննա­դա­տու­թիւն­նե­րէն դժուար թէ կա­րե­նանք օգ­տուիլ։ Ար­դա­րեւ, այս կէ­տին վրայ ա­կա­մայ կը ծնի հե­տե­ւեալ հար­ցու­մը. հա­պա ի՞ր նկա­րա­գի­րը… Մէկ կողմ թո­ղունք Ե­րու­սա­ղէ­մի մէջ ժա­ռան­գա­ւոր սա­նե­րը ծե­ծած ըլ­լա­լը, իր պաշ­տօ­նա­վա­րած թե­մե­րէն վռնտուած ըլ­լա­լը, ի՞նչ է հո­գե­ւո­րա­կա­նի մը նկա­րագ­րին հիմ­նա­կան ցու­ցա­նի­շը։ Մեր հա­մեստ հա­մոզ­մամբ, իր գե­րա­դաս­նե­րուն նկատ­մամբ յար­գան­քի մէջ թե­րա­ցած, ե­կե­ղե­ցա­կան նուի­րա­պե­տու­թեան սահ­ման­նե­րը խախ­տե­լու տխուր փոր­ձե­րու հե­տա­մուտ հո­գե­ւո­րա­կան մը չու­նի նկա­րագ­րի հար­ցե­րու մէջ խո­րա­նա­լու բա­րո­յա­կան ի­րա­ւուն­քը։

Վեր­ջա­պէս, Ե­րէ­ցեան Ծայ­րա­գոյն Վար­դա­պե­տի նա­մա­կին մէջ ա­ռանց­քա­յին կը հա­մա­րուի մեր երկ­րին՝ Թուր­քիոյ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղա­նին քծնե­լու փա­փա­քը։ Ան ակն­յայ­տօ­րէն փոր­ձած է հա­ճո­յա­նալ մեր երկ­րի ղե­կա­վա­րին, սի­րո­ղա­կան ո­ճով մը ու­զած է շո­ղո­քոր­թու­թիւն ը­նել։ Վստա­հա­բար, սա­ղի­մա­հայ միա­բա­նը այս բո­լո­րին զի­ջա­նած է Մա­նու­կեան Պատ­րիար­քի թե­լադ­րու­թեամբ։ Յա­մե­նայն­դէպս, ա­նոնք թող գիտ­նան, թէ այս ձե­ւով դժուար թէ կա­րե­նան հա­ճո­յա­նալ Էր­տո­ղա­նին։ Մենք լաւ գի­տենք մեր երկ­րի ղե­կա­վա­րին ո­ճը։ Ան չ՚ա­խոր­ժիր շո­ղո­քորթ­նե­րէ, մա­նա­ւանդ այն­պի­սի­նե­րէն, ո­րոնք ի­րենց շա­հա­դի­տա­կան հա­շիւ­նե­րը յա­ռաջ կը տա­նին Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն եւ հաս­տա­տու­թիւն­նե­րուն ար­հես­տա­կան հա­րուած­ներ տա­լու մի­ջո­ցաւ։

ՊԱ­ՏԱՍ­ԽԱՆ՝ ԲԱՑ ՆԱ­ՄԱԿ - ՊՈԼ­ՍՈՅ «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ» Օ­ՐԱ­ԹԵՐ­ԹԻ
ԽՄԲԱԳ­ՐՈՒ­ԹԵԱՆ «ԽԵՂ­ԿԱ­ՏԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ ԿԸ ՇԱ­ՐՈՒ­ՆԱ­ԿՈՒԻ»

Յար­գե­լի խմբա­գիր՝

Կար­դա­ցի ժա­մա­նակ թեր­թի Շա­բաթ՝ 22 Օ­գոս­տոս 2015-ին, ձեր գրած յօ­դուա­ծը, ուր կը փոր­ձէք տա­րա­կու­սել Ե­րու­սա­ղէ­մի Պատ­րիար­քին՝ Ա­մեն. Տ. Նուր­հան Արք. Մա­նու­կեա­նի Իս­թան­պու­լի այ­ցե­լու­թեան այն­քան նուի­րա­կան նպա­տա­կը: Հա­ւա­նա­բար՝ թե­լադրուած ու­րի­շէ, եւ կամ­ջու­րը պղտո­րե­լու ձեր ան­դի­մադ­րե­լի տեն­չէն:

Պի­տի չու­զեմ անդ­րա­դառ­նալ յօ­դուա­ծին լրա­քա­ղա­կան ան­ճիշդ եւ սխալ տե­ղե­կու­թեանց եւ ո­րա­կում­նե­րու մա­սին,  բայց կ՚ու­զեմ ձեզի եւ ձեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն յի­շեց­նել, թէ Ե­րու­սա­ղէ­մի Հա­յոց Պատ­րիար­քին այ­ցե­լու­թիւ­նը Իս­թան­պուլ միայն կը հե­տապն­դէ լուրջ ծրա­գիր­ներ, ո­րոնց ինք ան­մի­ջա­կան մաս­նա­կիցն է եւ թե­լադ­րող ու­ժը գոր­ծին ի­րա­կա­նաց­ման:

Մեր այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին տես­նուե­ցանք փաս­տա­բան­նե­րու հետ, գրե­թէ ա­մէն օր: Դժբախ­տա­բար Պատ­րիար­քա­կան Փո­խա­նորդ Գերշ. Տ. Ա­րամ Սրբա­զան մաս­նա­ւոր ա­ռա­քե­լու­թեամբ քա­ղա­քէն դուրս կը գտնուէր: Փո­խա­րէ­նը՝ Գերշ. Տ. Սա­հակ Սրբա­զան հիւ­րա­նոց կ՚այ­ցե­լէ եւ տե­սակ­ցու­թիւն կ՚ու­նե­նայ Պատ­րիարք Սրբա­զան Հօր հետ: Գերշ. Տ. Ա­րամ Սրբա­զան՝ Պո­լիս վե­րա­դար­ձին հե­ռա­ձայ­նա­յին կապ կը հաս­տա­տէ Պատ­րիարք Սրբա­զան Հօր հետ, զրու­ցե­լու եւ բա­րի գա­լուստ մաղ­թե­լու:

Հոգշ. Տ. Պա­րէտ Ծ. Վրդ. Ե­րէ­ցեան՝ որ­պէս կա­լուա­ծոց տե­սուչ՝ կ՚ըն­կե­րա­նար Պատ­րիարք Սրբա­զան Հօր՝ Սուրբ Յա­կո­բի (Մար Եա­գու­պի) կա­լուած­նե­րուն վե­րա­դար­ձը ա­պա­հո­վե­լու ջան­քով եւ մտադ­րու­թեամբ՝ ի­րենց օ­րի­նա­կան տի­րոջ: Յստակ պէտք է ըլ­լայ բո­լո­րին, թէ ինչ որ մենք կ՚ը­նենք, Սրբա­զան մաս­նիկն է միայն նուի­րու­մի եւ ծա­ռա­յու­թեան մեր ուխ­տին: Ա­նու­րա­նա­լի փաս­տը մեր լի­նե­լու­թեան:

Տե­ղին է նաեւ ող­ջու­նել, թէ մեր կա­լուած­նե­րուն սեփ­ա­կա­նաշ­նորհ­ման հար­ցին ինք­նա­յոր­դոր մղի­չը կը հան­դի­սա­նար Թուր­քիոյ Վսե­մա­շուք Նա­խա­գահ Տիար Էր­տո­ղան, նաեւ իր վար­չա­պե­տու­թեան շրջա­նին՝ բա­րեա­ցա­կամ եւ ի­մաս­տուն քա­ղա­քա­գի­տա­կան ե­րաշ­խա­ւո­րու­մով: Կը մաղ­թենք, որ ար­դա­րու­թիւ­նը իր գոր­ծը կա­տա­րէ: Մե­զի կը մնայ հա­ւա­տալ,  յու­սալ եւ հե­տապն­դել:

Այս բո­լո­րին ի­րա­զեկ՝ յար­գե­լի պա­րոն խմբա­գիր, մենք իս­կա­պէս ժա­մա­նակ չու­նինք զբա­ղե­լու ղա­զէ­թէ­ճիու­թեամբ: Ո­րով­հե­տեւ մեր գոր­ծը կը պա­հան­ջէ խո­հե­մու­թիւն եւ լրջու­թիւն: Մեր հիւ­րա­նոց գտնուած ժա­մա­նակ դուք ալ նոյն հիւ­րա­նո­ցին սրճա­րա­նը նստած մտեր­միկ խօ­սակ­ցու­թեան մէջ էիք, տե­ղեակ էիք մեր ներ­կա­յու­թեան: Առ­նուազն կրնա­յիք ին­ծի հետ խօ­սիլ եւ տե­ղեակ ըլ­լալ մեր այ­ցին ման­րա­մաս­նու­թեանց: Կը ցա­ւիմ ը­սե­լու ձեր հա­ւատ­քը պա­տան­քուած է մշու­շով եւ տա­րա­կոյ­սով: Փաս­տը՝ որ կը փոր­ձէք ա­նո­րո­շու­թիւն սեր­մա­նել ձեր ձա­խորդ մտադ­րու­թեամբ: Կը փոր­ձէք ձեր խե­ղա­թիւ­րում­նե­րը ա­պա­ցու­ցել, այս­պէս կո­չուած «Ա­կա­նա­տե­սի վկա­յու­թեամբ» եւ կամ «Հա­ւաս­տի աղ­բիւր­նե­րու» յե­րիւ­րան­քով:

Սի­րե­լի Ա­րա, վերջ տուէք: Ժա­մա­նակն է դուրս գալ այդ ա­հա­ւոր ճա­հի­ճէն:

Օ­րուան հրա­մա­յա­կան պա­հանջ­քէն թե­լադ­րուած՝ յա­ճախ տե­ղի պի­տի ու­նե­նան այ­ցե­լու­թիւն­ներ դէ­պի Իս­թան­պուլ: Քա­ղաք մը, որ նուի­րա­կան ե­ղած է մեր պատ­մու­թեան մէջ իր ան­ցեա­լով եւ ին­չու չէ՝ ներ­կա­յով: Նաեւ քա­ղաք մը, ուր Սուրբ Յա­կո­բը-Ե­րու­սա­ղէ­մի Հա­յոց Պատ­րիար­քու­թիւ­նը ու­նի բազ­մա­հա­րիւր կա­լուած­ներ: Չեմ յայ­տա­րա­րեր զայս ձեզի եւ ձեր հո­վա­նա­ւո­րող­նե­րուն ա­խոր­ժակ­նե­րը գրգռե­լու, այլ պար­զա­պէս կը յայտ­նեմ դրդա­պատ­ճա­ռը մեր հոն գտնուե­լուն:

Եզ­րա­կաց­նե­լով այս բո­լո­րը, թեր­թի մը նկա­րա­գի­րը կ՚ար­տա­ցո­լայ իր ճշգրիտ, ուղ­ղա­խոհ եւ ա­ռար­կա­յա­կան մօ­տե­ցում­նե­րով: Նա­յե­ցէք հե­տե­ւո­ղը ըլ­լաք այդ սկզբուն­քին: Մինչ այդ՝ ձեզի կը մաղ­թեմ գոր­ծոց բա­րեաց յա­ջո­ղու­թիւն:

Բա­րե­կա­մա­կան սի­րով՝

Պա­րէտ Ծ. Վրդ. Ե­րէ­ցեան
Կա­լուա­ծոց Տե­սուչ
Երուսաղէմի Հա­յոց Պատ­րիար­քու­թեան

30  Օ­գոս­տոս, 2015