ԽՏԱՑԵԱԼ ՈՐՈՆՈՒՄՆԵՐ

Հա­մայն­քա­յին վա­քըֆ­նե­րու հար­թա­կի (VADİP) հա­մա­կարգ­ման խոր­հուր­դը ե­րէկ ե­րե­կո­յեան կա­րե­ւոր ժո­ղով մը գու­մա­րեց Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի մէջ։ Այս ժո­ղո­վը տե­ղի ու­նե­ցաւ թրքա­հայ հա­մայն­քի հրա­տապ օ­րա­կար­գին շուրջ։ Պատ­րիար­քա­կան Ընտ­րեալ-տե­ղա­պահ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Կրօ­նա­կան Ժո­ղո­վի Ա­տե­նա­պետ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան դի­մած էին Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուին, որ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կը գլխա­ւո­րէ VADİP-ը։ Եր­կու սրբա­զան­նե­րը խնդրած էին, որ­պէս­զի Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու VADİP-ի հա­մա­կարգ­ման խոր­հուր­դը ժո­ղո­վի հրա­ւի­րէ՝ քննար­կե­լու հա­մար մեր հա­մայն­քի հրա­տապ օ­րա­կար­գի առ­կայ հար­ցե­րը։ Ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու փու­թով ըն­դա­ռա­ջեց եր­կու սրբա­զան­նե­րու խնդրան­քին եւ այդ հի­ման վրայ ե­րէ­կուան ար­տա­հերթ ժո­ղո­վը կազ­մա­կերպուե­ցաւ՝ VADİP-ի ա­տե­նադ­պիր Յա­րու­թիւն Շան­լըի ալ ջան­քե­րով։

Յետ­մի­ջօ­րէին նա՛խ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան, ա­պա Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան ժա­մա­նե­ցին Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նոց։ Ըն­թաց­քին հա­սան նաեւ հա­մայն­քա­յին աշ­խար­հա­կան վա­րիչ­նե­րը։ Ժա­մը 16.00-ը քիչ անց սկսաւ այս կա­րե­ւոր խորհր­դակ­ցու­թիւ­նը։ Թէ՛ ժո­ղո­վը ար­տա­հերթ էր եւ թէ ձե­ւա­չա­փը ար­տա­սո­վոր։ Այս բո­լո­րը հասկ­նա­լի էին, ո­րով­հե­տեւ մեր հա­մայն­քը դժուար շրջա­նէ մը կ՚անց­նի՝ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռին շուրջ ստեղ­ծուած առ­կայ տագ­նա­պին հե­տե­ւան­քով։ Բա­ցի Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նէն, Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նէն եւ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուէն, ե­րէ­կուան խորհր­դակ­ցու­թեան մաս­նակ­ցե­ցան Ֆէ­րի­գիւ­ղի Ս. Վար­դա­նանց ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Մա­նուկ Էօ­ղէր, Պա­քըր­գիւ­ղի Ծնունդ Ս. Աստուա­ծա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Մե­սուտ Էօզ­տե­միր, Սա­մա­թիոյ Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Ե­սա­յի Տե­միր, Ե­շիլ­գիւ­ղի Ս. Ստե­փա­նոս ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Հա­պիպ Էօզ­ֆու­րուն­ճու, Ս. Աս­տուա­ծա­ծին Ա­թո­ռա­նիստ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Հրանդ Մոս­կո­ֆեան, Կէ­տիկ­փա­շա­յի Ս. Յով­հան­նէս ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Յա­րու­թիւն Շան­լը, Գնա­լը կղզիի Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղեց­ւոյ ա­տե­նա­պետ Լե­ւոն Շա­տեան, Պո­յա­ճը­գիւ­ղի Ս. Ե­րից Ման­կանց ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Նա­զա­րէթ Էօզ­սա­հա­կեան, Է­յու­պի Ս. Աս­տուա­ծա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Ար­թօ Ար­ման, Օր­թա­գիւ­ղի Ս. Աս­տուա­ծա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դէն Ա­րէտ Քո­րեան։ Այս վեր­ջին­նե­րուն ա­ռըն­թեր խորհր­դակ­ցու­թեան ներ­կայ գտնուե­ցաւ Ս. Խաչ դպրե­վան­քի ըն­տա­նի­քէն Թո­րոս Ա­բիկ, ո­րու բնա­կա­րա­նին մէջ կ՚ի­ջե­ւա­նի ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը։ Ո­րոշ յա­պա­ղու­մով մը ժո­ղո­վա­կան­նե­րուն միա­ցաւ նաեւ Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան ան­դամ­նե­րէն Գէորգ Սրկ. Ներ­կիզ։

Եր­կու սրբա­զան­ներն ու ժո­ղո­վա­կան ազ­գա­յին­նե­րը եր­կար քննար­կում մը ի­րա­կա­նա­ցու­ցին պատ­րիար­քա­կան ընտ­րու­թեան հար­ցին մէջ ստեղ­ծուած առ­կայ թնճու­կի յաղ­թա­հար­ման հե­ռան­կար­նե­րը սե­ղա­նի վրայ դնե­լու հա­մար։ Այս խտա­ցեալ ո­րո­նում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան ման­րա­մաս­նօ­րէն ներ­կա­յա­ցու­ցին ներ­կայ ճգնա­ժա­մի լուծ­ման վե­րա­բե­րեալ ի­րենց պատ­կե­րա­ցում­նե­րը։ Ե­րէ­կուան ժո­ղո­վէն վերջ VADİP-ի հա­մա­կարգ­ման խոր­հուր­դը հրա­պա­րա­կեց պաշ­տօ­նա­կան զե­կոյց մը, ո­րու թրքե­րէն բնա­գի­րը նոյ­նու­թեամբ ներ­կա­յա­ցուած է մեր յա­րա­կից սիւ­նակ­նե­րուն մէջ։ Ամ­փոփ տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը պա­րու­նա­կէ այս զե­կոյ­ցը, ո­րուն մէջ նշուած է, որ ե­րէ­կուան խորհր­դակ­ցու­թեան ա­ւար­տին ո­րո­շուե­ցաւ աշ­խա­տանք տա­նիլ՝ Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ կա­նոն­նե­րով ու պե­տա­կան պաշ­տօ­նա­կան ըն­թա­ցա­կար­գե­րով նա­խա­տե­սուած քայ­լե­րը ներ­դաշ­նա­կեց­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուի գլխա­ւո­րու­թեամբ, մեր աշ­խա­րա­հա­կան վա­րիչ­նե­րը ե­րէ­կուան խորհր­դակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին ար­տա­յայ­տե­ցին ի­րենց մտա­հո­գու­թիւնն ու ան­հանգս­տու­թիւ­նը՝ հա­մայն­քի ընդ­հա­նուր կա­ցու­թեան շուրջ։ Յա­ռա­ջի­կայ շրջա­նին կ՚ակն­կա­լուի զա­նա­զան հար­թու­թիւն­նե­րու վրայ նոր շփում­նե­րու հա­մար հան­դէս գալ նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րով։

Ըստ մեր ստա­ցած տե­ղե­կու­թիւն­նե­րուն, հի­ւան­դա­նո­ցի ե­րէ­կուան ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին եր­կու սրբա­զան­նե­րուն եւ խորհր­դակ­ցու­թեան մաս­նա­կից­նե­րուն մի­ջեւ տե­ղի ու­նե­ցաւ ան­կեղծ խօ­սակ­ցու­թիւն, ո­րու ժա­մա­նակ բո­լոր ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը հա­շուի առ­նուե­ցան ա­ռար­կա­յա­կա­նօ­րէն։ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան մատ­նան­շեց իր դի­մագ­րա­ւած դժուա­րու­թիւն­նե­րը։ Ան գան­գատ յայտ­նեց, որ աշ­խա­տա­սե­նեակ մը չի կրնար ու­նե­նալ Պատ­րիար­քա­րա­նի մէջ։ Ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը յայտ­նեց, որ ե­կե­ղե­ցա­կան կա­նոն­նե­րով ինքն ու­նի օ­րի­նա­կան դիրք, իբր այդ խնդրեց հա­մայն­քա­յին վա­րիչ­նե­րուն զօ­րակ­ցու­թիւ­նը։ Ան ան­հանգս­տու­թիւն յայտ­նեց նաեւ ե­կե­ղե­ցա­կան­նե­րու պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան վայ­րե­րու փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն եւ Ս. Զատ­կի շնոր­հա­ւո­րա­կան հա­ւա­քոյթ­նե­րէն դուրս թո­ղուած ըլ­լա­լուն բե­րու­մով։ Աշ­խար­հա­կան վա­րիչ­նե­րը ըմբռ­նու­մով մօ­տե­ցան ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հի խօս­քե­րուն։ Ա­նոնք միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ընդգ­ծե­ցին, որ կը ճանչ­նան ու կը յար­գեն ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը, սա­կայն միեւ­նոյն ժա­մա­նակ անհ­րա­ժեշտ է հա­շուի առ­նել, որ ան ի վի­ճա­կի չէ մեր հա­մայն­քը գործ­նա­կա­նօ­րէն պատ­րիար­քա­կան ընտ­րու­թեան ա­ռաջ­նոր­դե­լու։ Ար­դա­րեւ, տե­ղա­պա­հը ընտ­րու­թիւն կազ­մա­կեր­պե­լու հա­մար պէտք է ան­մի­ջա­կան աշ­խա­տանք տա­նի պատ­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն հետ, սա­կայն առ­կայ պայ­ման­նե­րով ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը չու­նի պե­տու­թեան կող­մէ ճա­նա­չում։ Ժո­ղո­վա­կան ազ­գա­յին­նե­րը դի­տել տուին, որ մեր հա­մայն­քի այ­սօ­րուան կա­ցու­թիւ­նով ո՛չ Պատ­րիար­քա­րա­նը կրնայ իշ­խել հա­մայն­քի հաս­տա­տու­թիւն­նե­րուն վրայ, ոչ ալ հա­մայն­քա­յին հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նին Պատ­րիար­քա­րա­նի վրայ ազ­դե­ցու­թիւն կամ ճնշում բա­նեց­նե­լու։ Հե­տե­ւա­բար, ա­նոնք պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւն յայտ­նե­ցին դրա­կան տե­սա­կէտ­ներ, խնդրանք­ներ փո­խան­ցե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ա­նոնց ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րէն զգա­լի դար­ձաւ, որ ներ­կայ փա­կու­ղիի յաղ­թա­հար­ման անհ­րա­ժեշտ նա­խա­պայ­ման­նե­րէն մին կը հա­մա­րուի Ա­թո­ռի ե­րեք սրբա­զան­նե­րու մի­ջեւ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բնա­կա­նո­նա­ցու­մը, մինչ­դեռ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան ներ­կա­յիս գրե­թէ չեն շփուիր Պատ­րիար­քա­կան Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նորդ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի հետ։

Ե­րէ­կուան խորհր­դակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան տե­ղե­կա­ցու­ցած է, որ շուրջ շա­բաթ մը վերջ դար­ձեալ Գեր­մա­նիա պի­տի մեկ­նի՝ թե­մա­կալ ա­ռաջ­նոր­դի պաշ­տօ­նով պայ­մա­նա­ւո­րուած ստի­պո­ղա­կան հան­գա­մանք­նե­րու բե­րու­մով։ Ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուն ալ տե­ղե­կա­ցու­ցած է, որ այս օ­րե­րուն շուրջ եր­կու շաբ­թուան բա­ցա­կա­յու­թիւն մը պի­տի ու­նե­նայ քա­ղա­քէս։ Հա­շուի առ­նե­լով, որ հան­րա­քուէն ալ տա­կա­ւին նոր ա­ւար­տած է եւ յետ քուէար­կու­թեան մթնո­լոր­տին մէջ պե­տա­կան մար­մին­նե­րը ու­նին հասկ­նա­լի ծան­րա­բեռ­նուա­ծու­թիւն մը՝ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուի վե­րա­դար­ձէն յե­տոյ աշ­խա­տանք­նե­րը թափ պի­տի ստա­նան եւ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեանն ալ պի­տի սպա­սէ այդ հա­ւա­նա­կան լու­րե­րուն։

Ե­րէ­կուան ժո­ղո­վի ա­ւար­տին Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու մե­զի յայտ­նեց, որ ժո­ղո­վա­կան­նե­րուն ակն­կա­լու­թիւն­նե­րը կը կեդ­րո­նա­նան իր վրայ, ինք պատ­րաս­տա­կամ է ա­մէն ինչ ը­նե­լու հա­մայն­քը այս կա­ցու­թե­նէն դուրս բե­րե­լու հա­մար, սա­կայն իր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներն ալ պէտք չէ գե­րագ­նա­հա­տուին։ «Հասկ­նա­լի է, որ պե­տա­կան շրջա­նակ­նե­րու հետ շփում­նե­րուն մէջ պէտք է ըլ­լալ շատ նրբան­կատ, պէտք է գոր­ծել չա­փուած-կշռուած ձե­ւով։ Ա­ռա­ւե­լա­պաշտ պա­հանջ­կո­տու­թիւ­նով մը կա­րե­լի չէ վե­րա­բե­րուիլ մեր պե­տու­թեան պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րուն հետ, ո­րոնց կող­մէ ցայ­սօր ցու­ցա­բե­րուած բա­րեա­ցա­կամ վե­րա­բեր­մուն­քին հա­մար պէտք է ըլ­լալ ե­րախ­տա­պարտ։ Կը յու­սամ, հա­մայն­քէ ներս միաս­նա­կա­նու­թեամբ պի­տի լու­ծենք այս հար­ցե­րը, սա­կայն ա­ռայժմ ձեռն­պահ կը մնամ յստակ ժամ­կէտ­նե­րու մա­սին խօ­սե­լէ», մե­զի յայտ­նեց Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու։