ԿԱՐԻՔԸ ՎԵՐԱՀԱՍՏԱՏՈՒԱԾ

Թուրքիոյ ոչ-իսլամ փոքրամասնական համայնքներուն նախաձեռնութեամբ երէկ երեկոյեան իֆթարի սեղան մը տրուեցաւ Կիւմիւշսույուի CVK Park Bosphorus պանդոկին մէջ։ Ինչպէս ծանօթ է, վերջին տարիներուն արդէն աւանդական դարձած է փոքրամասնական համայնքներուն կողմէ տրուած իֆթարը, ինչ որ իսլամական աշխարհի Րամազանի ծոմապահութեան շրջանին յատկանշական երեւոյթ մը կը համարուի։ Փոքրամասնութիւններու այս տարուան իֆթարի պատուոյ հիւրն էր Մշակոյթի եւ զբօսաշրջութեան նախարար Մեհմէտ Նուրի Էրսոյ։ Ինչպէս ծանօթ է, Թուրքիոյ մէջ կառավարման նոր համակարգի հաստատուելէն վերջ Վաքըֆներու ընդհանուր տնօրէնութիւնը կապուած է Մշակոյթի եւ զբօսաշրջութեան նախարարութեան։ Բացի նախարար Էրսոյէ, երէկուան իֆթարին մասնակցեցան Վաքըֆներու ընդհանուր տնօրէն Ատնան Էրթէմ եւ ընդհանուր տնօրէնութեան վերնախաւը։ Վոսփորի գեղատեսիլ համայնապատկերին վրայ սեղաններուն շուրջ հաւաքուած էին նաեւ ոչ-իսլամ փոքրամասնական համայնքներու հոգեւոր առաջնորդները, աշխարհական վարիչները, ինչպէս նաեւ հասարակական գործիչներ, մտաւորականներ, քաղաքական գործիչներ, մտաւորականներ, զանգուածային լրատուութեան աշխարհէն ներկայացուցիչներ եւ այլ հիւրեր։ Հարկ է նշել, որ դիւանագէտներու շարքին այս ընթրիքին հրաւիրուած էր նաեւ Սեւ ծովեան տնտեսական համագործակցութեան կազմակերպութեան մօտ Հայաստանի Հանրապետութեան մշտական ներկայացուցիչ Սահակ Սարգսեան։ Այս տարուան իֆթարը կազմակերպուած էր Ասորի կաթոլիկ համայնքի պատասխանատուութեան տակ։

Փոքրամասնական համայնքներու կողմէ համատեղ նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած հաւաքոյթին ժամանակ Ասորի կաթոլիկ համայնքին անունով ողջոյնի խօսք մը արտասանեց Զեքի Պասատեմիր։ Վաքըֆներու խորհուրդի մօտ փոքրամասնութեանց ներկայացուցիչ Մորիս Լեւին ալ ունեցաւ ելոյթ մը։ Բնականաբար նախարար Մեհմէտ Նուրի Էրսոյն ալ խօսք ուղղեց սեղանակիցներուն։

Այս հաւաքոյթը առիթ հանդիսացաւ, որպէսզի հերթական անգամ ընդգծուի ոչ-իսլամ փոքրամասնական համայնքներուն տեսակէտէ հրատապ դարձած՝ առկախեալ ընտրութիւններու խնդիրը։ Արդարեւ, 2013 թուականէն ի վեր Թուրքիոյ ոչ-իսլամ փոքրամասնական համայնքներու վաքըֆներու վարչական խորհուրդներու կազմերը չեն կրնար թարմանալ, չեն կրնար վերանորոգուիլ, որովհետեւ ընտրութեան արտօնութիւն չի տրուիր պետութեան կողմէ։ Դրական սպասումներու մթնոլորտին մէջ, վերջերս Վաքըֆներու ընդհանուր տնօրէնութեան կողմէ հրապարակուեցաւ շրջաբերական մը, որով կը նախատեսուէր նշանակովի դրութեամբ անդամներ ներմուծել վարչական խորհուրդներուն։ Սա, բնականաբար, գոհացում չտուաւ փոքրամասնութիւններու վաքըֆներուն, որովհետեւ խոտոր կը համեմատի երկար տասնամեակներէ ի վեր ձեւաւորուած նախընթացներուն։ Երէկուան իֆթարի հաւաքոյթն ալ առիթ հանդիսացաւ հերթական անգամ ընդգծելու այս խնդիրը։ Ընտրութիւններու կարիքը վերահաստատուեցաւ մասնաւորապէս Մորիս Լեւիի կողմէ։

Նախարար Էրսոյի ներկայութեամբ Մորիս Լեւի ունեցաւ ելոյթ մը, որու կարեւոր բաժինը յատկացուած էր առկախեալ ընտրութիւններու խնդրին։ Մորիս Լեւի այս կապակցութեամբ նախարարին ներկայութեամբ ըսաւ հետեւեալը.

Bütün  olumlu gelişmelerin yanında maalesef bizleri çok zor durumda bırakan, geleceğimiz ve atalarımızdan aldığımız mirası gelecek kuşaklarımıza taşıyamama endişesine sürükleyen Cemaat Vakıf seçimlerini yapamama durumuna değinmeden geçemeyeceğim.

Değerli Hazirun, Kuzey Amerika’da yaşayan Cherokee Kızılderililerinin 12-13 yaşına gelen erkek çocuklarına uyguladıkları bir sınav vardır. Babası bir akşam oğluna artık erkek olduğunu kanıtlamak için bir sınavdan geçmesi gerektiğini söyler ve onu ormanın içlerine götürür. Orada oturması için bir ağaç kütüğü gösterir, çocuğun gözlerini bağlar ve onu gece boyunca yalnız bırakacağını belirtir. Çocuk bağırmamalıdır, gözlerini de sabahın ilk ışıkları gözbağının arasından süzülene kadar açmamalıdır. Orada kütüğün üzerinde sessiz, kıpırdamadan sabahı beklemek zorundadır. Bunu başardığı zaman çocuk, erkek olarak kabul edilir. Yaşadığı bu sınavı da başkasına anlatması yasaktır. Her erkek çocuk geceyi/sınavı yalnız bir başına  yaşamalıdır.

Sınav zordur. Doğal olarak çocuk korkar. Rüzgarın sesi, orman hayvanlarının bağırtıları korkunçtur. Her yönden çıtırtılar, yaklaşan ayak seslerine benzer gürültüler gelir. Çocuğun aklından bin bir türlü korkunç olasılıklar geçer durur. Ama kaygıları ile başa çıkmak ve sınavı geçmek zorundadır.

Korkunç gecenin sonunda güneşin ilk ışıkları ile birlikte çocuk gözünü açar ve karşısında sessizce kendisini izleyen babasını görür. Onu yalnız bırakıp gideceğini söylemiş olan babası aslında bütün gece orada sessiz oturmuş bir tehlike durumunda oğlunu korumak için beklemiş, oğlunu sınavını yaşarken izlemiştir. Bu sınavı birlikte yaşayan baba ile oğul birbirlerine çok farklı bağlanırlar, baba oğlunu anlar çünkü aynı sınavdan geçmiştir, aynı zamanda oğul da babası için ne kadar değerli olduğunu anlar. 

2013 yılından bu yana Cemaat Vakıflarımızın seçimlerinin yapılma izninin verilmemesi artık bizler için böyle zorlu korkutucu bir sınav haline gelmiştir. Sayın Bakanım, bizim sınav gecemiz uzadı, seçim yapamama durumu artık bizleri yormanın çok ötesinde kurumsal yapılarımızı yıpratmakta.

Eminim devlet babamızın bütün bu süreç boyunca hep yanımızda olduğunu sınav bitip de seçimleri yapınca daha iyi anlayabileceğiz. Bizler burada bulunan toplum yöneticileri, en genci 2300 yıl yaşında olan kadim cemaatleri temsil ediyoruz. Yüzlerce yıl içerisinde binlerce sorunu aşıp kültür ve geleneklerimizi kuşaktan kuşağa bugünlere taşıdık. Bugün seçim yapamayarak nerede ise bir kuşağı, dolayısıyla vakıflarımızın geleceğini kaybetme riski ile karşı karşıyayız. Serbest seçimler olmadan toplumlarımızın yeni, heyecanlı, gönüllü, toplumlarca onaylı, denetlenebilir yöneticileri görev başına getirme şansı yoktur. Mevcut yöneticilerin pek çoğu çok kısa bir süre içinde insan doğası gereği gelişmelere ve zamana yönelik değişimleri yapmayı başaramayacaklardır ve bu durum yukarıda belirttiğim gibi kurumlarımızın geleceğini tehlikeye atarken, ibadethanelerimizi ayakta tutmamızı, sosyal yardım çalışmalarımızı ve eğitim kurumlarımızın devamlılığını zorlaştıracaktır.

Toplumlarımız, seçimleri olgunluk ve zarafet içerisinde herkesin yararına yapabilecek altyapıya ve tecrübeye haizdir. Meşhur Anadolu deyişidir; su eninde sonunda çatlağını bulur.

Açıkçası, uzun yıllardır bir toplum yöneticisi, bir vakıf yöneticisi şimdi de Vakıflar Genel Müdürlüğü nezdinde Cemaat Vakıfları Temsilcisi olarak bu durumu Zat-ı alinize aktaramamam durumunda vazifemi gereği gibi yapmamış olacağıma inandığım için bizleri onurlandırdığınız bu keyifli, dost sofrasında, ortak sorunumuzun altını çizmek istedim. Feryadımızı anlayışla karşılamanızı rica eder, ülkemiz için hayırlı ve bereketli bir Ramazan ayı dileriz.

Իր կարգին, նախարար Էրսոյն ալ ելոյթին մէջ ընդգծեց, որ իրենք կը գիտակցին առկախեալ ընտրութիւններու հարցով պայմանաւորուած դժուարութիւններուն։ Ուստի, անհրաժեշտ կարգադրութիւնները կարճ ժամանակի ընթացքին պիտի կատարուին։ Բաց աստի, Մեհմէտ Նուրի Էրսոյ ընդգծեց Թուրքիոյ համակեցութեան խոր աւանդութիւնները եւ կանգ առաւ Անատոլուի քաղաքակրթութեան, Անատոլուէ ներս քաղաքակրթութիւններու համատեղ գոյատեւման հանգամանքներուն վրայ։ Մեհմէտ Նուրի Էրսոյ անհանգստութիւն յայտնեց նաեւ իսլամատեացութեան համար, որ վերելք կ՚ապրի ամբողջ աշխարհի մէջ։ Ուստի, ան կոչ ուղղեց, որպէսզի Թուրքիոյ ոչ-իսլամ փոքրամասնութիւններն ալ մասնակցին իսլամատեացութեան դէմ պայքարի։

Ելոյթներուն առընթեր ընթրիքի տեւողութեան յանձնուեցան կարգ մը յուշանուէրներ։ Սեղանակիցները անմիջական մթնոլորտի մը մէջ զրուցելէ վերջ հրաժեշտ առին՝ մաղթելով, որ Րամազանի շրջանը բարեբեր ու բախտաբեր ըլլայ մեր երկրին համար։