ԹԵՀՐԱՆ «ԽԱՂԻ ՕՐԷՆՔՆԵՐ» ԿԸ ԹԵԼԱԴՐԷ ՊԷՅՈՒԹԻ ՄԷՋ

Լի­բա­նա­նը ցնծաց… Քա­ղա­քա­ցիա­կան պոռթ­կու­մը ան­ցեալ շա­բաթ ա­րա­բա­կան աշ­խար­հը յու­զող կա­րե­ւո­րա­գոյն ի­րա­դար­ձու­թիւնն էր: Շա­բաթ ե­րե­կո­յեան սկիզբ ա­ռած եւ եր­կու օր տե­ւած բո­ղո­քի ցոյ­ցե­րը ա­րա­գօ­րէն կը վե­րա­ծուէին բա­խում­նե­րու, ո­րոնց ար­դիւն­քով տաս­նեակ վի­րա­ւոր­եալ­ներ կը գրան­ցուէին ու քիչ կը մնար, որ իր գլու­խէն փամ­փուշտ մը ստա­ցած ցու­ցա­րար-քա­ղա­քա­ցին մա­հա­նար ու այդ­պէ­սով գրան­ցե­լով Պէյ­րու­թի «աղ­բի յե­ղա­փո­խու­թեան» ա­ռա­ջին զո­հը: Ու­շագ­րաւ էր Վար­չա­պետ Թամ­մամ Սա­լա­մի ար­տա­սա­նած խօս­քը, ո­րու ըն­թաց­քին ան դի­պուկ խօս­քով կը յայ­տա­րա­րէր, որ երկ­րին մէջ կու­տա­կուած աղ­բը նախ եւ ա­ռաջ քա­ղա­քա­կան աղբ է: Ան­յայտ կող­մե­րէ ցու­ցա­րար­նե­րուն վրայ տե­ղա­ցած փամ­փուշտ­նե­րը նոր խա­ղի կա­նոն­ներ կը թե­լադ­րէին: Ու այս հա­մայ­նա­պատ­կե­րին վրայ քա­ղա­քա­ցիա­կան աք­թի­ւիսթ­նե­րը լա­ւա­պէս հասկ­նա­լով խա­ղին օ­րէնք­նե­րը ետ կը քա­շուէին եւ կը յայ­տա­րա­րէին, որ այս կա­ցու­թեան դի­մաց ի­րենք պատ­րաստ չեն ի­րա­վի­ճա­կը յա­ւե­լեալ բար­դա­ցում­նե­րու տա­նե­լու: Այս­պի­սի ի­րա­վի­ճա­կի մը մէջ քա­ղա­քա­ցիա­կան աշ­խու­ժու­թիւ­նը տե­ղի կու տար եւ օ­րա­կար­գը կը փո­խադ­րուէր քա­ղա­քա­կան բե­մա­հար­թակ: Հոս տե­ղին է յի­շեց­նել, Ի­րա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մու­համ­մէտ Ճե­ւատ Զա­րի­ֆի շուրջ տասն օր ա­ռաջ Պէյ­րութ եւ ա­պա Դա­մաս­կոս տուած այ­ցե­լու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց ըն­թաց­քին դիւ­ա­նա­գէ­տը բա­ցա­յայտ կեր­պով կը յայ­տարա­րէր, թէ ի­րենք դէմ են Պէյ­րու­թին հա­կա­մար­տու­թեան նոր օ­ճախ մը դառ­նլուն: Նա­խա­րա­րին խօս­քը յատ­կա­պէս ուղ­ղուած էր նաեւ Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­կան կեան­քի կարե­ւոր բաղ­կա­ցու­ցիչ­նե­րէն՝ զօ­րա­վար Մի­շէլ Աու­նին, որ մին­չեւ իր ա­տամ­նե­րը «զի­նուելով» կը պատ­րաս­տուէր թե­ւե­րը սոթ­տել եւ իր հա­մա­կիր­նե­րէն ու հե­տե­ւորդ­նե­րէն պա­հան­ջել ա­մէն ինչ ձգել եւ փո­ղոց իջ­նել:

Այս դէպ­քե­րուն ընդ­հա­նուր հան­րա­գու­մա­րը ար­ձա­նագ­րե­լով կա­րե­լի է հասկ­նալ, որ քա­ղա­քա­ցիա­կան աք­թի­ւիսթ­նե­րը, ո­րոնք կը պա­տրաս­տուէին հա­րիւր հա­զա­ր հո­գի­նոց բո­ղո­քի ցոյց մը կազ­մա­կեր­պել, ան­զօր են զի­նեալ ուժ ու­նե­ցող եւ Թեհ­րա­նի թե­լադ­րանք­նե­րով շար­ժող կող­մե­րուն «դէմ ել­լել»:

Ու­րեմն կրա­կոց­նե­րը կը մի­տէին հանգստաց­նել գե­տի­նը եւ հե­ռու պա­հել Լի­բա­նա­նը ընդ­հա­նուր բա­խում­նե­րու հա­ւա­նա­կան բե­մագ­րու­թիւն­նե­րէն:

Ի­րա­նի հա­մար ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կի պահպա­նու­մը մե­ծա­գոյն յաղ­թա­նակ կը հա­մա­րուի, տրուած ըլ­լա­լով, որ Թեհ­րան յա­ջո­ղած է քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը իր վե­րահս­կո­ղու­թեան տակ պա­հել ոչ միայն Պէյ­րու­թի, այլ նաեւ Պաղ­տա­տի մէջ: Իսկ Թեհ­րա­նի հանդի­պա­կաց ճա­կա­տին՝ Ռիա­տի մօտ շփո­թի ո­րոշ նշան­ներ կան: Ռիատ Պէյ­րու­թի մէջ մատ­նուած է ան­կա­րո­ղու­թեան, Պաղ­տա­տի մէջ՝ տեղ­քայ­լի ու Եէ­մէ­նի մէջ՝ պա­տե­րազ­մա­կան մղձա­ւան­ջի: Ռիա­տի քա­ղա­քա­կան շրջա­նակ­նե­րուն մէջ կա­րե­ւոր պի­տի ըլ­լայ Սէու­տա­կան Ա­րա­բիոյ թա­գա­ւոր Սըլ­ման Պըն Ապ­տըլ Ա­զի­զին յա­ռա­ջի­կայ Սեպ­տեմ­բե­րին (հա­ւա­նա­բար Սեպ­տեմ­բե­րի 5-ին) Ո­ւա­շինկ­թըն տա­լիք այ­ցե­լու­թիւ­նը: Հոն կրնայ նոր հանգ­րուան մը ու­րուագ­ծուիլ, հա­կա­ռակ ա­նոր, որ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ չի պատ­րաս­տուիր շրջա­նին մէջ իր ու­նե­ցած կե­ցուածք­նե­րը փո­փո­խու­թեան են­թար­կել: Ու­րեմն, Ռիատ դար­ձալ կրնայ «փակ պա­տե­րու» հան­դի­պիլ ու ա­-նոր դէ­պի Մոս­կուա ուղ­ար­կուած պատուի­րակ­նե­րուն բա­ւա­կան «դառն» փոր­ձա­ռու­թե­նէն ետք Ո­ւա­շինկ­թը­նի հան­դիպ­ման ար­դիւնք­նե­րը ե­թէ Ռիա­տի սրտով չըլ­լան, ա­պա սպա­սե­լի է, որ Ալ Սէուտ իշ­խող ըն­տա­նի­քին քա­ղա­քա­կան ո­րո­շու­մի «ճար­տա­րա­պետ­նե­րը» սկսին նոր լու­ծում­ներ ո­րո­նե­լու գոր­ծըն­թա­ցի մը:

Աս­կէ ան­դին Թեհ­րան ա­ւե­լի խա­ղաղ կա­նոն­նե­րով կը շար­ժի: Երկ­րի բա­ւա­կան ինք­նավս­տահ նա­խա­գահ Հա­սան Ռու­հա­նի ար­տա­քին ճա­կա­տի վրայ իր ու­նե­ցած ձեռն­հաս մօ­տե­ցում­նե­րուն ու շա­հած կէ­տե­րէն ետք կը պատ­րաս­տուի դրա­կան միա­ւոր­ներ քա­ղել երկ­րին մէջ տե­ղի ու­նե­նա­լիք ՏԻՄ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ա­ռըն­թեր:

Վե­րա­դառ­նա­լով պէյ­րու­թեան ի­րա­վի­ճա­կին, այ­սօր ա­ռանց երկ­մ­­տան­քի կա­րե­լի է ըսել, որ Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­կան ո­րո­շու­մը կը գտնուի Ի­րա­նի հե­տե­ւող ու­ժին՝ «Հիզ­պուլ­լահ»ին ձեռ­քը: Այս վի­ճա­կը բնա­կա­նա­բար կը հա­կա­սէ երկ­րի ինք­նիշ­խա­նու­թեան ըմբռն­ման հա­մար պայ­քա­րած քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րուն, բայց յստակ ու բա­ցո­րոշ է նաեւ, որ ե­թէ Լի­բա­նա­նի մէջ ռու­սա­կան եւ յատ­կա­պէս ա­մե­րի­կեան հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ գոր­ծող Թեհ­րա­նի ազ­դե­ցու­թիւ­նը չըլ­լար, ա­պա Պէյ­րու­թի կեդ­րո­նա­կան հա­տուա­ծին մէջ այդքան պար­զու­նակ եւ «քա­ղա­քա­ցիա­կան խղճի» ա­նու­նով փո­ղոց ի­ջած ցու­ցա­րար­ներուն բո­ղո­քի հա­ւաք­նե­րը կրնա­յին ա­րա­գօ­րէն աճ գրան­ցե­լով ներ­հա­մայն­քա­յին կռիւ­նե­րու վե­րա­ծուիլ:

Ե­թէ Լի­բա­նա­նի մէջ ար­գի­լուած է նախ­քան Սու­րիոյ տագ­նա­պին քա­ղա­քա­կան լու­ծումնե­րու հանգ­րուան մըտ-նե­լը յստակ ու ձե­ւա­չա­փուած լու­ծում­նե­րու մա­սին մտա­ծե­լը, ա­պա «աղ­բի յե­ղա­փո­խու­թեան» ընդ­հա­նուր պատ­կե­րին նա­յե­լով կա­րե­լի է ա­ռանց երկմ­տան­քի ը­սել ու հաս­տա­տել, թէ շրջա­նա­յին ու­ժե­րը եւ յատ­կա­պէս Թեհ­րան ներ­կայ հանգ­րուա­նին մտա­դիր չեն Պէյ­րու­թը նոր բա­խում­նե­րու թա­տե­րա­բեմ մը դարձ­նե­լու:

Տար­բեր երկ­իր­նե­րու մէջ քա­ղա­քա­ցիա­կան շար­ժում­նե­րը կրնան օ­րա­կարգ թե­լադ­րող ըլ­լալ, բայց Լի­բա­նա­նի պէս հա­մայն­քա­յին դրու­թեամբ կա­ռա­վա­րուող երկ­րի մը մէջ ա­նոնք են­թա­կայ են սպառ­ման, չը­սե­լու հա­մար քա­ղա­քա­կան շա­հարկ­ման: Ու գաղ­տիք չէ, որ այդ դրու­թեան բա­րիք­նե­րը վա­յե­լող քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րուն հա­մար տա­նե­լի չէ իշ­խե­լա­ձե­ւի փո­փո­խու­թիւն:

Այդ ու­ժե­րը հա­մայնք­նե­րու «դրա­մագ­լուխ»ով կը սնա­նին եւ ա­նոնց հա­մար թիւ մէկ թշնա­մին քա­ղա­քա­ցիա­կան ա­ռողջ մի­ջա­վայ­րի մը ձե­ւա­ւո­րումն է:

Ինչ խօսք, որ այս ընդ­հա­նուր ծի­րին մէջ եր­կու կա­րե­ւո­րա­գոյն դերակատար­ներ՝ Ռիատ եւ Թեհ­րան կը հա­ւա­տան ու կը տեն­չան, որ Լի­բա­նան իր ներ­կայ դրու­թեամբ պէտք է ղե­կա­վա­րուի:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան