ՀԱԼԷՊԱՀԱՅ ԽԱՉԻԿԻՆ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆԸ

Հա­լէ­պա­հայ ե­րի­տա­սարդ՝ Խա­չիկ Տաու­տեան կը պատ­մէ իր ապ­րած վեր­ջին հինգ տա­րի­նե­րու փոր­ձա­ռու­թիւ­նը՝ սկսած Հա­լէ­պի հետզ­հե­տէ վատ­թա­րա­ցած ի­րա­վի­ճա­կէն մին­չեւ Լի­բա­նա­նի վա­տա­ռողջ ըն­կե­րա­յին մի­ջա­վայ­րը: 26-ա­մեայ ե­րի­տա­սար­դը, նախ­քան հար­ցազրոյ­ցի սկսի­լը, պահ մը ար­ցուն­քոտ աչ­քե­րով խնդրեց, որ բո­լոր ը­սած­նե­րը գրի առ­նուին:

Խա­չիկ, Հա­լէ­պէն հե­ռա­նալ չու­զե­լով, սա­կայն ար­հա­ւիր­քէն ա­զա­տե­լու հա­մար, ընտ­րած էր ա­մե­նա­մօ­տիկ ա­պաս­տա­նը՝ Լի­բա­նա­նը: Ըստ Խա­չի­կին, Լի­բա­նա­նի մէջ ապ­րած իր ցա­ւոտ փոր­ձա­ռու­թիւ­նը եր­բեք չէր տար­բե­րեր Սու­րիոյ մէջ ե­ղած պա­տե­րազ­մէն, այս մա­սին Խա­չիկ սրտի ցա­ւով կը մեկ­նա­բա­նէ. «Երբ սահ­ման հա­սայ, յոյ­սով էի, որ երբ Լի­բա­նան մտնեմ, ա­մէն վատ յի­շա­տակ ե­տիս թո­ղած պի­տի ըլ­լամ: Սա­կայն ա­ռա­ջին օ­րէն ար­դէն հիաս­թա­փու­թիւնս սկսաւ, երբ գործ ո­րո­նե­լու սկսայ եւ այդ զգա­ցու­մը օ­րէ օր ա՛լ ա­ւե­լի սաստ­կա­ցաւ»:

Խա­չի­կին ապ­րած ի­րա­վի­ճա­կը ո­րոշ չա­փով բնա­կան ե­րե­ւոյթ դար­ձած է՝ պա­տե­րազ­մէն փա­խած եւ Լի­բա­նան ա­պաս­տա­նած բո­լոր սու­րիա­հա­յե­րուն հա­մար: Կա­րե­լի է ը­սել նաեւ, որ Լի­բա­նա­նի մէջ սու­րիա­ցիին ստո­րա­դաս ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը ճա­կա­տա­գիր մըն է, ո­րուն պէտք է հա­մա­կեր­պիլ:

Հօր բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը պատ­ճառ­նե­րէն մէկն էր Խա­չի­կի Հա­լէպ մնա­լուն: Ան, հա­կա­ռակ ե­րի­տա­սարդ տա­րի­քին, իր ու­սե­րուն ա­ռած էր մօր­մէ, եր­կու ե­րի­տա­սարդ եղ­բայր­նե­րէ եւ պար­մա­նու­հի քրոջ­մէ բաղ­կա­ցած ըն­տա­նի­քին հո­գե­րը: Ան­տե­սե­լով իր տա­րի­քը, Խա­չիկ մեծ ե­րազ­ներ կա­ռու­ցած էր, ո­րոնք սա­կայն փլուզ­ման են­թար­կուած էին պա­տե­րազ­մի պատ­ճա­ռով: Խա­չիկ պահ մը ե­րազ­ներ փայ­փա­յած օ­րե­րը յի­շե­լով կը պատ­մէ. «Ե­րազ­ներս շատ մեծ էին: Կրնամ ը­սել Հա­լէ­պի տա­րա­ծու­թեամբ, բայց այդ բո­լո­րը մէկ դէպ­քով չքա­ցան, երբ աշ­խա­տած ժա­մա­նակս դի­պու­կա­հա­րը փոր­ձեց սպան­նել զիս: Դէպ­քի մը պատ­ճա­ռով հե­ռա­նա­լու ո­րո­շումս վճռած էի»:

Նա­խորդ տո­ղե­րը կը ներ­կա­յաց­նեն ողջ հա­լէ­պա­հա­յու­թեան ապ­րած տագ­նա­պը եւ ո՛չ միայն ան­հա­տի մը:

Տան պա­տաս­խա­նա­տու դառ­նա­լը, պա­տե­րազ­մի ար­հա­ւիր­քը եւ օ­րէ օր վատ­թա­րա­ցող ա­պա­հո­վա­կան վի­ճա­կը Խա­չի­կին ըն­կե­րակ­ցած էին Սու­րիոյ սահ­ման­նե­րէն դուրս նաեւ: Խա­չիկ, չու­զե­լով հան­դերձ հին տա­ռա­պան­քի օ­րե­րը յի­շել, սա­կայն սիր­տը թե­թեւց­նե­լու փա­փա­քէ մղուած՝ կը պատ­մէ. «Ա­մէն ան­գամ, երբ ար­հա­մար­հանք կը լսէի սու­րիա­ցի ըլ­լա­լուս հա­մար, կը յի­շէի դի­պու­կա­հա­րի հա­րուա­ծին ձայ­նը: Երբ գի­շեր­նե­րը կը հսկէի թա­ղի բնա­կիչ­նե­րը, ես ին­ծի թե- րա­ցած կը զգա­յի ըն­տա­նի­քիս հան­դէպ...»:

Կեան­քի դժուա­րու­թիւն­նե­րը կը հա­լա­ծեն մեզ ա­մե­նու­րէք, այս միտ­քին յան­գած էր զրու­ցա­կիցս: Խա­չիկ հա­մա­կեր­պած էր դառն ի­րա­կա­նու­թեան եւ իր հա­յե­ցո­ղու­թեամբ՝ Հա­լէ­պէն դուրս գա­լը գտած էր որ­պէս լա­ւա­գոյն եւ միակ մի­ջոց: Ան խոր հա­մո­զու­մով ը­սաւ. «Դժուա­րու­թիւն­նե­րը մեզ կը հա­լա­ծեն ա­մե­նու­րէք, սա­կայն վտան­գա­ւո­րը այն է, որ իբ­րեւ ճա­կա­տա­գի՛ր ըն­դու­նինք զայն: Հա­լէ­պի մէջ, ի՛մ կամ ոե­ւէ հա­լէ­պա­հա­յու ճա­կա­տա­գի­րը՝ մեռ­նիլ չէ: Իսկ Լի­բա­նա­նի մէջ, նոյն­պէս ոե­ւէ սու­րիա­հա­յու ճա­կա­տա­գի­րը զրպար­տան­քի կամ ար­հա­մար­հան­քի ար­ժա­նա­նա­լը չէ: Թուար­կած­ներս հիմ­նա­կան պատ­ճառ­ներ էին Լի­բա­նա­նէն հե­ռա­նա­լուս: Ա­յո, պի­տի ու­նե­նամ դժուա­րու­թիւն­ներ, ել­լե­լով երկ­րին օ­տար ըլ­լա­լու, նոր գործ ո­րո­նե­լու հան­գա­ման­քէն եւ այլն, սա­կայն բո­լոր դժուա­րու­թիւն­նե­րը պի­տի դի­մագ­րա­ւեմ որ­պէս՝ մարդ, ա­ռանց «ճա­կա­տա­գիր» հաս­կա­ցո­ղու­թեան»:

Ի վեր­ջոյ տե­ղին է նշել, թէ Խա­չի­կի պա­րա­գան նմոյշ մըն է այդ բազ­մա­թիւ պա­րա­գա­նե­րէն, ո­րոնք մար­դու վա­յել կեանք մը ապ­րե­լու հա­մար հե­ռու ա­փեր կ՚ա­պաս­տա­նին, ո­րոնց շար­քին՝ Գա­նա­տա, Աւստ­րա­լիա, Ի­տա­լիա եւ այլն...

ՅՈ­ՎԻԿ ՇԷ­ՀԻ­ՐԵԱՆ

«Զարթօնք», Լիբանան