ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Եւ­րո­պա­յի ըն­կե­րա­յին-տնտե­սա­կան դրոյ­թը 19-րդ դա­րուն Մարք­սեան ո­րա­կու­մով կո­չուե­ցաւ «դրա­մա­տի­րա­կան հա­սա­րա­կարգ», որ հիմ­նուած է ու­նե­նա­լու, ա­ւե­լի ու­նե­նա­լու, ան­յա­գօ­րէն ու­նե­նա­լու, ան­շուշտ այ­լոց հաշ­ւոյն. բնազ­դա­յին է, որ սա­կայն հե­տա­գա­յին ու­նե­ցաւ ան­շուշտ իր պաշտ­պան փաս­տա­բան­ներն ու տնտե­սա­գէտ­նե­րը՝ ար­դա­րաց­նե­լու հա­մար ինչ որ կազ­մա­ւո­րո­ւած է իբ­րեւ մարդ­կու­թեան ի­տէալ ի­րա­ւա­կարգ:

Պատ­մու­թեան ծննդո­ցէն երկ­րի ա­ռաջ­նորդ­նե­րը ե­ղած են ու­ժեղ ըն­տա­նիք­նե­րու տի­րա­կան ան­ձե­րէ, կամ ան­ձէ մը իբ­րեւ գլխա­ւոր եւ ու­րիշ բան չէր կրնար ըլ­լալ, սա­կայն՝ բա­նա­կի հրա­մա­նա­տար մը կը բա­ւէր որ երկ­րի ղե­կը ձեռք առ­նէր. ու­ժը կը ներ­գոր­ծէր. ու տա­կա­ւին ի զօ­րու է ու­ժը, միայն մի­ջոց­ներն ու կեր­պե­րը կը փո­խուին կամ՝ տուեալ­նե­րը նկա­տե­լով ուժ հաս­կա­ցո­ղու­թեան բազ­մա­տե­սակ­նու­թիւ­նը, որ­մէ՝ դիրք, ժո­ղովր­դա­կա­նու­թիւն եւ կա­րե­ւո­րա­գոյն­նե­րէն՝ տնտե­սա­կա­նը:

Եր­կու հա­զա­րա­մեակ ա­ռաջ ստո­յի­կեան փի­լի­սո­փայ Սե­նե­քա կ՚ը­սէր, թէ եր­կ­րի մը մէջ պէտք է փի­լի­սո­փայ ըլ­լայ, որ­պէս­զի կա­րե­լի ըլ­լայ խա­ղաղ եւ ար­դար իշ­խա­նու­թիւն, սա­կայն, ափ­սո՜ս…

Ինչ որ մար­դու կը վե­րա­բե­րի, ան­շուշտ չի սահ­մա­նա­փա­կուիր պե­տու­թեամբ կամ փի­լի­սո­փա­յու­թեամբ, այլ՝ ինչ որ անհ­րա­ժեշտ է պաշ­տա­մուն­քի վարժ մարդ ա­րա­րա­ծին, իբ­րեւ տկար էա­կի մը՝ որ կը նա­յի բնու­թեան ու­ժե­րուն. կը հիա­նայ մերթ, յա­ճախ կը վախ­նայ ու ա­պաս­տան կը փնտռէ, հո­վա­նա­ւոր մը, տէր մը, որ­մէ առ­նէ ուղ­ղու­թիւն եւ ոչ միայն երկ­րա­ւոր, այլ՝ երկ­նա­ւոր կեան­քի թեկ­նա­ծուն ըլ­լայ, նա­յած երկ­րի պայ­ման­նե­րուն, պա­րա­գա­նե­րուն, ու­նե­նայ կրօն մը, հաշ­տուե­լու ներ­կայ եւ ա­պա­գայ ե­րա­զան­քին հետ:

Հե­ռու­նե­րը չեր­թա­լու հա­մար, մին­չեւ Տա­տիզմ, Պուտ­տիզմ, ին­ծի հա­մար ցա­ւա­լի է Զրա­դաշ­տա­կա­նու­թեան գրե­թէ ան­հե­տա­ցու­մը (միայն 150 հազար հե­տե­ւող) որ­մէ՝ «Այ­սօր աղ­քատ մը տե­սա՞ր, կե­րակ­րե­ցի՞ր եւ գի­նի ալ խմցու­ցի՞ր» նոյն­քան եւ ա­ռա­ւել ցա­ւա­լի քրիս­տո­նէու­թեան թիւ­րի­մա­ցու­թիւնն ու գոր­ծադ­րու­թեան ան­կա­րե­լիու­թիւ­նը, ա­սոր ա­մե­նէն աչ­քա­ռու փաս­տը տա­կա­ւին բա­ժա­նուա­ծու­թիւնն է եւ չես գի­տեր ո­րո՞նց հա­մար գրուած են այն բազ­մա­թիւ յոր­դոր­ներն ու ցուց­մունք­նե­րը, որ­պէս­զի հե­տե­ւորդ­նե­րը իբ­րեւ ճրագ ու զէնք գոր­ծա­ծեն ու ըլ­լան մխի­թա­րանք եւ սփո­փանք վե­րաց­նե­լու հա­մար տա­րա­կար­ծու­թիւն­ներն ու ինչ որ գլխա­ւոր­նե­րէն է՝ պա­տե­րազմ­ներն ու սո­վա­մա­հու­թիւ­նը:

Ե­թէ դրա­մա­տի­րու­թիւ­նը ու­նե­նա­լու, ա­ւե­լի՛ ու­նե­նա­լու «ա­ղօ­թա­րան»ը ու­նի եւ աշ­խար­հի մե­ծա­հա­րուստ­ներն ու կե­ղե­քիչ­նե­րը քրիս­տո­նեայ կո­չուած­ներն են, մինչ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը տա­լու, նուի­րուե­լու վրայ հիմ­նուած է, փաստ՝ խա­չե­լու­թիւ­նը, ինչ­պէս նաեւ կանքը ա­ռա­քեալ­նե­րու, ո­րոնք ի բա­ցա­ռեալ Յով­հան­նէ­սէն, զո­հուե­ցան:

Դժբախ­տա­բար, թէեւ մարդ­կայ­նա­կան փի­լի­սո­փա­ներ, հո­գե­ւոր­ներ, հա­սած են աս­տուա­ծու­թեան, սա­կայն ժո­ղովր­դա­յին խա­ւը տա­կա­ւին իր հո­րի­զո­նա­կան ըն­թաց­քով կ՚ըն­թա­նայ եւ ո­չինչ տար­բեր է­…ա­նաս­նա­կա­նէն:

Ե­րա­զային է ու բա­նաս­տեղ­ծա­կան ա­մէն վեհ զգա­ցում ու մտա­ծում, որ մարդ­կայ­նու­թեան կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ… քա­նի որ կ՚իյ­նայ խո­տոր հա­մե­մա­տու­թեան ծի­րին մէջ:

Ա՜խ ըլ­լա­յի, ըլ­լա­յի­…ու բա­րե­ւի մը փո­խան հա­զար բա­րիք ես տա­յի» (Մ. Մե­ծա­րենց)

«Երբ օ­րը գայ վեր­ջա­պէս եւ ըլ­լայ մար­դը մար­դուն

Վա­յել­քի մէջ, ի հար­կին զրկան­քի ալ հա­ւա­սար» (Վ. Թէ­քէեան)

Եւ ա­ռա­ւել՝ երկ­հա­զա­րա­մեայ քրիս­տո­նէու­թեան Ա­ւե­տա­րա­նէն.-

«Ա­մէն բան ձե­զի ցու­ցու­ցի, թէ այս­պէ՛ս պէտք է աշ­խա­տիլ ու տկար­նե­րուն օգ­նու­թիւն ը­նել եւ միտք բե­րել Տէր Յի­սու­սի խօս­քը՝ որ ինք ը­սաւ. «Ա­ւե­լի ե­րա­նե­լի է տա­լը, քան առ­նե­լը» (Գործք Ա­ռա­քե­լոց 20:35):

ՍԱՐԳԻՍ ՓՈՇՕՂԼԵԱՆ

«Զարթօնք», Լիբանան