ՇԱՀՆՈՒՐ ՄԻՆԱՍԵԱՆ. «ՀԱՅԱՍՏԱՆՑԻՆԵՐՈՒ ԵՒՐՈՊԱ ԳԱՂԹԸ ՆՈՐ ՇՈՒՆՉ ԲԵՐԱՒ ՏԵՂՒՈՅՆ ՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐՈՒՆ»

Երեւանի մէջ ծնած ու մեծցած Շահնուր Մինասեան 1999 թուականէն ի վեր հաստատուած է Պելժիա: Աշխոյժ գործունէութիւն կը տանի եւ ներգրաւուած է տեղւոյն հայկական համայնքի կեանքէն ներս: Վերջին շրջանին Մինասեան քանիցս այցելեց Երեւան: Ան ներկայիս կը գործակցի Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան (ՀԲԸՄ) հետ եւ որոշ աշխատանքներ կը ծաւալէ այդ աշխարհատարած կազմակերպութեան հետ: Նպատակ ունենալով յաւելեալ տեղեկութիւններ ստանալ Եւրոպայի եւ մասնաւորապէս Պելժիոյ հայկական համայնքին մասին, հարցազրոյց մը ունեցանք Մինասեանի հետ:

*

-Պրն. Մինասեան տեղեակ ենք, որ կը մասնակցիք ՀԲԸՄ-ի նախաձեռնութիւնը հանդիսացող «Եւրոպան Արցախի մէջ» նոր ընթացք առած ծրագրին: Կրնաք խօսիլ այս նախաձեռնութեան մասին:

-Բոլորս գիտենք, որ կան շատ անծանօթ երկիրներ, որոնք ունին բազմաթիւ խնդիրներ, ներգրաւուածութեան պահանջք եւ իրենց չճանչուած ըլլալը յաճախ պատճառ կը հանդիսանայ, որ այլ պետութեանց հետ չկարողանան համագործակցութիւն ծաւալել: Արցախը, այդ երկիրներէն մին է, ինչպիսին են նաեւ Աբխազիան, հիւսիսային Կիպրոսը, Քոսովան եւ այլ երկիրներ: Մենք որպէս Եւրոպայի քաղաքացիներ, գիտենք, որ կան միջոցներ, դրամագլուխներ, որոնք ուղղուած են այս պետութիւններու հետ համագործակցելու, միեւնոյն ժամանակ նկատեցինք, որ Արցախ ոչ մէկ լումայ կը ստանայ Եւրոպայէն եւ ոչ մէկ կապ ունի եւրոպական հասարակական կազմակերպութիւններուն հետ: Ճիշդ է, որ Արցախի ներկայ դրութիւնը վերջնականացուած չէ, որովհետեւ ցարդ ալ տեղի կ՚ունենան բանակցութիւններ, սակայն արցախցիք կարիքն ու իրաւունքը ունին համագործակցութեան: Որքա՞ն կարելի է սպասել: Այս իսկ պատճառով, որոշեցինք այլեւս չսպասել եւ կազմակերպեցինք ստորագրահաւաք, որուն միացան աւելի քան 2 հազար եւրոպացի, 60 հասարակական եւ քաղաքական գործիչներ: Նամակը պիտի ներկայացնեք եւրոպական այն շահագրգիռ կառոյցներուն, որոնք առընչութիւն ունին Արցախի հիմնահարցին հետ: Այս տարի, Արցախի մէջ հանդիպումներ ունեցանք վարչապետի, ազգային ժողովի նախագահի եւ արտաքին գործոց նախարարութեան հետ: Ստորագրահաւաքի հիմնական նպատակը աշխարհին խաղաղ Ղարաբաղը ներկայացնելն է եւ ոչ թէ միայն պատերազմի գօտիին վրայ գտնուող Ղարաբաղը: Ստորագրահաւաքի յայտարարութիւնը տեղադրուած է ՀԲԸՄ-ի Եւրոպայի եւ Հայաստանի կայքէջին վրայ: Ցանկացողները կրնան մասնակցիլ:

-Ինչպէ՞ս կը գնահատէք, այն 2 հազար Եւրոպա բնակող հայերը, որոնց հետ պիտի համագործակցիք, կարեւո՞ր թիւ է, թէ սկիզբ մըն է:

-Այս թիւը շատ անբաւարար է համեմատելով Եւրոպա բնակող 800 հազար հայերը: Նշեմ, որ հայաստանցիներու մեծ հոսք կայ հոն, իսկ վերջին հինգ տարիներուն, Միջին Արեւելքէն՝ Սուրիա, Պարսկաստան, Իրաք եւ այլ երկիրներէ գաղթողներու թիւը աճեցաւ: Այս պատճառով ալ միայն 2 հազար հայու ստորագրութիւնը շատ քիչ է:

-Մեզմէ շատերուն համար ՀԲԸՄ-ը կը հանդիսանայ կրթական համակարգ ունեցող կառոյց մը: Ու այդ կառոյցին մէջ ներգրաւուած են կրթական պատմական օճախներ. օրինակ՝ Կիպրոսի Մելգոնեան վարժարանը: Այսօր, ըստ երեւոյթին Բարեգործականի մէջ ալ նոր խմորումներ կան, որովհետեւ այն աշխատանքները, որոնց նախաձեռնած է Բարեկործականը, այսօր քաղաքական աշխատանքներու նրբանցքներ են: Այս առումով ի՞նչ կը կարծէք, կայ նոր մտածելակերպ մը, նոր շրջապատ մը, ուր նիւթերը արդիական ու իրական են:

-Այս «քարոզարշաւ»ը լաւ առիթ է համախմբելու համար եւրոպական երկիրներու մէջ տարածուած ՀԲԸՄ-ի 11 ներկայացուցիչները, որոնք ունին հասարակական գործունէութիւն: Այնպէս որ կապը կայ, հարթակն ալ կայ: Դուք շատ ճիշդ նշեցիք, որ միայն Ապրիլ 24-ի օրը պահանջատէր չըլլանք… Սակայն ըսեմ, որ հայաստանցիներու Եւրոպա գաղթը նոր շունչ բերաւ Եւրոպայի հայ համայնքին: Անշուշտ գաղթը շատ ցաւալի երեւոյթ է, սակայն միւս կողմէ, իրապէս նոր շունչ մը կայ եւ անոր շնորհիւ կայացած կարծրատիպերը կոտրուեցան: Սփիւռքի հին համայնքները սկսան կամաց-կամաց իրենց դռները բանալ հայաստանցիներու առջեւ եւ անոնք ալ դարձան Բարեգործականի անդամ, եւ թարմութիւն մտաւ այդ առումով: Հայաստանցիներուն խնդիրը միայն Մեծ եղեռնը չէ, այլ նաեւ ունին Արցախի, Ջաւախքի, Հայաստանի մեկուսացման եւ այլ խնդիրներ, այսինքն նոր հարցեր բարձրացնելու առումով յառաջընթաց կայ: Թարմութիւնը կամաց-կամաց նկատելի կը դառնայ, որովհետեւ ՀԲԸՄ-ը Եւրոպայի մէջ սկսաւ նոր շունչ, նոր եռանդ ստեղծել:

-Կ՚ուզեմ խօսիլ ձեր յաջորդ քայլերու մասին: Ի՞նչ կը նախատեսէք:

-Ինչպէս նշեցի, ստորագրահաւաքը արդէն կ՚ընթանայ, իսկ աշնան սեմինարներ տեղի պիտի ունենան: Կ՚ուզեմ նաեւ նշել, որ ես Պելժիոյ Հայկական կազմակերպութիւններու դաշնութեան համակարգողն եմ: Այս կառոյցը զիրար կապած է Պելժիոյ 17 հայկական միութիւնները, որոնք սերտ կապեր ունին միմեանց հետ:

-Նշեցիք Պելժիոյ Հայկական կազմակերպութիւններու դաշնութեան անունը: Ի՞նչ կազմակերպութիւն է ան, ե՞րբ եւ ո՞վ ստեղծած է:

-Բոլորս գիտենք, որ Եւրոպայի հայկական կառոյցները շատ ցրուած են, այս պատճառով 2011-ին, 17 միութիւններ միացան Պելժիոյ Հայկական կազմակերպութիւններու դաշնութիւն անուան տակ: Ընդհանուր ժողովին ներկայ էր հոգեւոր հովիւը, այդ ժամանակուայ Հայաստանի դեսպանը եւ Սփիւռքի նախարարը: Դաշնութիւնը ստեղծուեցաւ «Նուարդ» հայկական բարեգործական միութեան հիման վրայ, ունի հաստատուած կանոնադրութիւն եւ 683 անդամ: Մենք նաեւ կը հրապարակենք Պելժիոյ միակ հայկական «Լրագիր» ամսաթերթը, որուն խմբագիրն է՝ Գէորգ Մինասեան: Թերթը ունի տարբեր բաժիններ՝ գրական, մանկական, Պելժիայէն եւ Հայաստանէն լուրեր, խաղեր, խաչբառ եւ այլն: Հիմնական կապը համայնքի հետ տպագիր թերթն է: Ամէն ամիս բոլոր անդամները թերթը թղթատարով կը ստանան: Ունինք նաեւ կիրակնօրեայ դպրոց եւ պարախումբ: Զանազան առիթներով միջոցառումներ կը կազմակերպենք եւ բոլոր անդամները իրարու կը հանդիպին:

-Ովքե՞ր մաս կը կազմեն Պրիւքսելի հայկական համայնքին: Գաղութը ի՞նչ կեանքով կ՚ապրի եւ ի՞նչ են անոր խնդիրները:

-Ինչպէս քիչ առաջ նշեցի, մենք ունինք հայկական կիրակնօրեայ դպրոց, եւ գործող եկեղեցի Պրիւքսելի մէջ, սակայն մեր հայերը իրենց երեխաներու կնունքը կամ պսակի արարողութիւնը կաթողիկէ եկեղեցւոյ մէջ կը կատարեն, որովհետեւ կաթողիկէ եկեղեցին ոչ միայն անվճար է, այլ նաեւ այլ դիւրիւթիւններ կը տրամադրէ: Ըսեմ նաեւ, որ պելժիացիները անհաւատ ազգ դարձած են: Եթէ 50-ական թուականներուն պելժիացիներու 90 տոկոսը եկեղեցւոյ մէջ կ՚ամուսնանար եւ իրենց զաւակները կը կնքէին, ապա հիմա ժողովուրդին միայն 5 տոկոսը կը հետեւի ծիսական արարողութիւններուն: Այդ իսկ պատճառով ալ եկեղեցիներու մեծամասնութիւնը կը վերածուի գրադարանի, դրամատան կամ աւազանի: Այս երեւոյթին զուգընթաց մզկիթներու թիւը կը բարձրանայ: Այսօր Պելժիոյ մէջ արդէն 38 մզկիթ կայ: Այս երեւոյթը բնական է, որովհետեւ երկրի բնակչութեան 53 տոկոսը օտարերկրացիներ են: Պատմութիւնը ապացուցած է, որ որոշակի տեղաշարժերու պարագային տուեալ երկրի բնակչութիւնը կը դառնայ փոքրամասնութիւն: Վերջին տարիներուն Եւրոպայի մէջ մենք ականատես կ՚ըլլանք այս երեւոյթին: Մահմետականներու թիւը կ՚աճի, որովհետեւ անոնք բազմածին են եւ ատոր համար ալ նպաստ կը ստանան, իսկ եւրոպացին կը նախընտրէ շուն կամ կատու պահել տունը:

-Եւրոպայի մասին շատ տեղեկու թիւններ կը ստանանք, բայց երբեմն մեր պատկերացումները թերի են քան իրականութիւնը: Դուք արդէն երկար ժամանակէ ի վեր հոն կ՚ապրիք: Այսօր Եւրոպայի մէջ ի՞նչ կը կատարուի, մանաւանդ Պելժիոյ մէջ, որ Եւրոպայի արիւնատար երակներէն մէկն է:

-Պելժիան կը համարուի տնտեսական առումով յառաջատար երկիր մը, այսինքն ժողովուրդը ընկերային խնդիրներ չունի, սակայն երիտասարդներու ինքնասպանութեան տոկոսը շատ մեծ է: Ի վերջոյ ի՞նչն է մարդ արարածին համար կարեւորը: Ընկերային ապահովութի՞ւնը, այո՛, մարդը ընկերային երեւոյթ է, սակայն ասոր հետ կան նաեւ մեկուսացում, հասարակութեան բաժանում: Օրինակ՝ մեր քաղաքին մէջ կան թիւով 173 ազգութիւններ: Ստեղծուած վիճակը նման է խառնարանի, որովհետեւ իւրաքանչիւր ազգ իր մշակոյթը ունի: Քոյրս երբ դպրոց կը յաճախէր, իրեն խորհուրդ տուին վիզը կախած խաչը հանել՝ խնդիրներէ զերծ մնալու համար: Այստեղ արդէն զանազան հարցումներ կը յառաջանայ մարդուս մէջ. «Ես ո՞ւր կը գտնուիմ: Շուրջս ի՞նչ կը կատարուի: Ի՞նչ պիտի ըլլայ յաջորդ քայլս»:

-Այսօր Պելժիան դէպի ո՞ւր կ՚երթայ:

-Պելճիան այսօր մեծ խառնարան մըն է եւ դէպի մահմետականացում կ՚երթայ, որովհետեւ թէ՛ մեծ թիւով իսլամներու ներհոսք եւ թէ՛ ալ ծնելութեան բարձր աճ կայ: Վաղը կամ միւս օր իրենք մեծ թիւ պիտի կազմեն եւ պիտի մասնակցին ընտրական գործընթացներուն, իսկ մենք՝ հայերս ընդամէնը 20 հազար ենք: Մենք՝ քրիստոնեաներս ինչո՞վ շահագրգռենք կուսակցութիւնները, ի՞նչ պիտի տանք իրենց:

Գիտէք օտար քաղաքացիները ինչպէս յայտնուած են Եւրոպա: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք, Եւրոպայի բնակչութեան թիւը նուազած է, տնտեսական մեծ խնդիր ունեցած են, այդ պատճառով օտար երկիրներէն ձրի աշխատուժ բերած են, մանաւանդ Թուրքիայէն, պայմանաւ որ ետքը վերադառնան իրենց երկիրները, սակայն տարիներու ընթացքին օրէնքները փոխուած են եւ իրենց ոչ միայն մնալու, այլ ընտանիքները իրենց քով տանելու հնարաւորութիւն տուած են: Հիմա իրենց երրորդ եւ չորրորդ սերունդը Պելժիա կ՚ապրի ու արդէն քաղաքացիներ են եւ ունին բոլոր իրաւունքները: Այսօր, Պելժիոյ կառավարութիւնը կը փորձէ նոր ներգաղթը կասեցնել: Ու գաղտնիք ալ չէ, որ երէկուան եկուորները յաջողած են երկրի տարբեր ոլորտներուն մէջ թափանցել ու աշխատիլ:

-Ձեր կարծիքով՝ որոշ ժամանակ անց մահմետականութիւնը տիրո՞ղ պիտի ըլլայ, անշուշտ խօսքը Պելժիոյ մասին է:

-Պիտի համարձակիմ եւ ըսեմ, որ մահմետականները բնոյթով նուաճողական տեսակ են: Մէկ ընտանիք, երկու ընտանիք, երեք, ապա մէկ գիւղ, քաղաք եւ երկիր: Այսպէս բազմացած եւ տարածուած են իրենք: Բոլորս գիտենք, որ քրիստոնէութիւնը Մերձաւոր Արեւելքէն ծնունդ առած է, սակայն այսօր ի՞նչ վիճակի մէջ կը գտնուի այդտեղը, իսկ մահմետականները արդէն Եւրոպան կը նուաճեն: Ապագային ինչ տեղի կ՚ունենայ չեմ կրնար ըսել, սակայն այսօր սկսած են ուժ ունենալ եւ իրենք իրենց խօսքը, ուզածը կատարել, իսկ երկրի ոստիկանութիւնը միշտ զգոյշ է, որովհետեւ կը նախընտրէ խնդիրներ չունենալ իրենց հետ: Անոնք նոյնիսկ ունին իրենց յատուկ թաղամասերը: Պելժիացիները չեն ուզեր երթալ այդ շրջանը, կը զգուշանան: Այս երեւոյթը մենք վերջերս կրնանք տեսնել Ֆրանսայի, Գերմանիոյ, Անգլիոյ մէջ եւս:

Իսկ վերջին շրջանին, երբ ահաբեկչական դէպքեր եղան եւրոպական բազմաթիւ քաղաքներու մէջ, անոնք եւս ազդեցին մեր ամէնօրեայ կեանքին վրայ: Այսօր հասարակական վայրերու մէջ նոյնիսկ մեծ լարուածութիւն կայ:

-Այս ընդհանուր պատկերին մէջ ի՞նչ է պելճիահայերու ճակատագիրը: Հայերը գո՞հ են հոն ապրելով:

-Նայած ինչ առումով կը դիտարկենք այս հարցը: Հոն ծնած եւ ուսանած երիտասարդները արդէն բժիշկներ են, երկրաչափներ կամ փաստաբաններ եւ ունին իրենց անձնական յաջողութիւնները, սակայն մենք՝ հայերս շատ քիչ ենք քանակի առումով, համեմատած արաբներու կամ թուրքերու հետ: Նշեմ նաեւ, որ Հայաստանի հայերը աւելի շատ հոն գացած են ուսում ստանալու համար, իսկ գաղութի «հին հայեր»ը նախընտրած են զբաղիլ առեւտուրով, իսկ իրենց զաւակները արդէն ամուսնացած են տեղացիներու հետ եւ անոնց հայութենէն բան մը չէ մնացած: Ես օրինակ՝ 1999 թուականին գացած եմ, իսկ 2000 թուականին Քրիստոնեայ ժողովրդապետութեան կուսակցութեան անդամ եղած եմ: Այդտեղի հայերը շփուող չեն եղած, իսկ հայաստանցիները աւելի աշխոյժ են եւ կը սիրեն շփուիլ: Օրինակ՝ երբ ես ՀԲԸՄ-էն որոշ առաջարկ ստացայ, փորձեցի իմ հետ ներգրաւել նաեւ հայաստանցի անդամներ: Ուրեմն յստակ է, որ այսօր ոչ միայն Պելժիոյ, այլ ամբողջ Եւրոպայի տարածքին աւանդական կառոյցները պէտք է փոփոխութիւններ կատարեն, որպէսզի աւելի լիարժէք եւ ազդեցիկ գործունէութիւն ծաւալուի:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան