ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ՝ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ

Ներկայիս Սուրիոյ ապրած պատերազմական վիճակին հետեւանքով սուրիահայութիւնը, նաեւ երկրի բնակչութեան բոլոր շերտերը, ունեցան շատ մեծ կորուստներ եւ կրեցին մեծ վնասներ՝ ըլլան անոնք անհատական կամ հաւաքական մակարդակներով: Հայկական եկեղեցիներու, հաստատութիւններու եւ դպրոցներու կրած հարուածները եւ Սուրիոյ անվտանգութեան շեշտակի նուազումը մասամբ ամլացուցին սուիրահայութեան երբեմնի բնականոն գործունէութիւնը: Բաւական մեծ թիւով մարդիկ գաղթեցին Սուրիայէն (ըստ կարգ մը վիճակագրութիւններու՝ 10 միլիոն սուրիացի լքած է երկիրը) եւ բազում բնագաւառներու գործունէութեան տարողութիւնները փոփոխութեան ենթարկուեցաւ սուրիահայերու կեանքին մէջ:

Մեծ թիւով սուրիահայեր լքեցին երկիրը եւ հաստատուեցան Հայաստանի կամ արեւմտեան զանազան երկիրներու մէջ: Ընդհանուր առմամբ, ներկայիս դժուար է Սուրիոյ մէջ բնակող հայերու յստակ թիւ մը տալ, բայց ակներեւ է, որ ներքին պատերազմէն ետք շատ նօսրացաւ սուրիահայ գաղութը՝ հասնելով պատմութեան ամենացած մակարդակին:

Եթէ փորձենք սահմանել նիւթական վնասները, ապա կը տեսնենք, որ սուրիահայութիւնը կորսնցուց իր դրամագլուխին մեծ մասը եւ սա կը դրսեւորուի թէ՛ դրամական ուղղակի կորուստներով եւ թէ կալուածներու եւ ունեցուածքի ահռելի արժեզրկմամբ:

Սուրիոյ պատերազմի յարաբերական դադարէն ետք սուրիահայութիւնը վերանորոգման ու վերաշինութեան յոյս ունէր, բայց անոնք տեղի չունեցան եւ նոյնիսկ անոնք, որոնք շատ կապուած էին Սուրիոյ, կ՚ուզէին վերադառնալ ու իրենց կեանքը շարունակել իրենց ծննդավայրին մէջ, սակայն յուսախաբ եղան: Այո՛, շատ մը դպրոցներ եւ եկեղեցիներ մասամբ վերաշինուեցան արտաքին օժանդակութիւններով եւ աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ սորիահայերու հիմնած օգնութեան ֆոնտերով, բայց այդ մասնակի վերաշինութիւնները չազդեցին արտագաղթած հայութեան վերադարձին: Եւ չմոռնանք, որ անհատական մակարդակով սուրիահայերուն կրած վնասները չհատուցուեցան եւ Սուրիոյ պետութիւնը անկարող մնաց վնասներու հատուցումը կատարելու։ Հայկական բարեսիրական հաստատութիւնները թէեւ փորձեցին օժանդակութիւն ու աջակցութիւն ցուցաբերել մարդոց, սակայն այդ մէկը լիակատար ու բուժիչ չէր, միայն կը լուծէր ամենօրեայ ապրուստի ու ժամանակահատուածի մը կտրուածքով անհատներու եւ ընտանիքներու կենցաղային հարցերը:

Սուրիոյ աւերուածութիւնը մեծ էր եւ անհատուցելի, իսկ երկրի տնտեսական քայքայումը սուրիահայերը մատնեց գրեթէ անել վիճակի: Շատ նօսրացաւ թիւը այն մարդոց, որոնք տակաւին կը հաւատան, թէ Սուրիան կրնայ վերականգնուիլ մօտաւոր ապագային եւ ատակ ըլլալ իր տնտեսական ու քաղաքական հարցերը լուծելու: Սուրիահայութիւնը՝ որպէս Սուրիոյ բարգաւաճման ու նուաճումներու կատարման հիմնական ու ազդեցիկ տարր, կը մնայ շուարած ու ցնցուած՝ ի տես իր մեծ տնտեսական, բարոյահոգեբանական, մշակութային եւ ընկերային հարուածներու: Հարկ է յիշել, որ սուրիահայութիւնը պետական մակարդակներով անվարան լծուեցաւ Սուրիոյ վերաշիմնան ու վերակառուցման ծրագիրներու մշակման ու գործադրութեան։ Նոյնիսկ սուրիահայ գործարարներ (Հայաստանի իրենց ընկերութիւններուն հետ համակարգումով) հանդիպումներ ունեցան Սուրիոյ քաղաքական վերնախաւին հետ, բայց, դժբախտաբար, կիսատ մնացին այդ ծրագիրները:

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

•շարունակելի…

Երեւան