ԵԳԻՊՏԱՑԻ ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՄՏԱՀՈԳԻՉ ԿԸ ՀԱՄԱՐԵՆ ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՌԿԱՅ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՎԻՃԱԿԸ

Նախաձեռնութեամբ Երեւանի մօտ Եգիպտոսի դեսպանութեան, վերջերս Հայաստան այցելեցին խումբ մը եգիտպացի լրագրողներ: Լրագրողներու պատուիրականութեան գլխաւոր նպատակն էր յատուկ նիւթեր պատրաստել Հայաստանի մասին, եւ յատկապէս, կեդրոնանալ զբօսաշրջութեան ոլորտին վրայ, ինչպէս նաեւ յօդուածներ հրատարակել եգիպտական մամուլի մէջ. տեղւոյն լայն հասարակութիւնը իրազեկելու համար Հայաստանի տարբեր կողմերուն մասին եւ քաջալերել հանդիսանալու երկու երկիրներու միջեւ զբօսաշրջային յաւելեալ կապեր հաստատելու կապակցութեամբ:

Առիթէն օգտուելով հանդիպում մը ունեցանք «Ալ Ահրամ» պարբերականի լրագրող Շատիա Եուսէֆի, ինչպէս նաեւ «Տասթուր» օրաթերթի դիւանագիտական լրագրող Ահմատ Հասսանի հետ: Ստորեւ շահեկան հարցազրոյցը:

-Ինչպէս գիտենք, դուք առաջին անգամ Հայաստան կ՚այցելէք: Արդէն չորս օր անցած է ձեր այս ճամբորդութենէն, հետեւաբար պիտի ուզէինք իմանալ, թէ ի՞նչ են ձեր ընդհանուր տպաւորութիւնը:

Շատիա Եուսէֆ- Շատ գեղեցիկ երկիր ունիք: Իրապէս տպաւորուած եմ Հայաստանով: Իմ պատկերացմամբ Հայաստանը մեծ ներուժ ունեցող երկիր է, որ այսօր կը դիմագրաւէ տնտեսական բաւական բարդ հարցեր: Անշուշտ, յստակ է նաեւ, որ երկիրը ծով չունի եւ այդ մէկը կը հանդիսանայ խանգարող հանգամանք մը, որպէսզի Հայաստանը կարողանայ իր տնտեսութիւնը զարգացնել: Պատկերացուցէք, այսօր գացած էի ձեր յայտնի՝ «Վերնիսաժ» շուկան, ուր ուշադրութիւնս գրաւեց ձեռագործ աշխատանքներ՝ իւրայատուկ ոճով պատրաստուած կաշեղէն իրեր, նուէրներ եւ տարբեր տեսակի ճաշակներ գոհացնող յատուկ իրեղէններ. այդտեղ մտածեցի, որ Հայաստանը, մանաւանդ, արհեստաւորներու շատ մեծ ցանց մ՚ունի, որ պէտք է անպայման գործածել, որպէսզի անոնք կարողանան իրենց ստեղծածը ամբողջ աշխարհին հրամցնել: Կ՚ուզեմ նաեւ ըսել, որ նոյնպէս զբօսաշրջային ոլորտի մէջ, առաջին տպաւորութիւնս եղաւ այն, որ Հայաստանը բաւական երկար ճանապարհ ունի կտրելիք այդ առումով, եւ շուկայական յարաբերութիւններէն բացի՝ նաեւ կենսական, զբօսաշրջային ոլորտի մէջ, եւս պէտք ունի վերաթարմացումի, եւ այլ երկիրներէ տարբեր, արդիական ձեւերով, իր զբօսաշրջութիւնը աշխարհին ներկայացնելու խնդիր:

-Պիտի ուզէի իմանալ, թէ արդեօք Եգիպտոսի մէջ բաւարար տեղեկութիւններ ունի՞ն Հայաստանի մասին:

Շատիա Եուսէֆ- Եթէ ըսեմ, որ Եգիպտոսի մէջ հանրութիւնը շատ լաւ կը ճանչնայ Հայաստանը, ապա ճիշդ խօսած պիտի չըլլամ: Ճիշդ է, որ վերջին տարիներուն բաւական աշխատանք եղաւ, որպէսզի եգիպտացի հանրութիւնը աւելի մօտէն ճանչնայ եւ տեղեկութիւններ քաղէ Հայաստանի մասին, բայց այդ ընթացքը տակաւին նախնական, առաջին փուլին մէջ է: Եգիպտոսի մէջ կան բաւական յայտնի ձեռներէց հայեր, որոնք կարեւոր ճիգեր կ՚իրականացնեն այս գործընթացը յառաջ տանելու համար: Այդ առումով կ՚ուզեմ նշել Պարոն Արմէն Մազլումեանի անունը, որ վերջին տարիներուն շատ կարեւոր եւ մեծ ներդրում ունեցաւ եւ դեռ կը շարունակէ ունենալ հայ-եգիպտական յարաբերութիւններու զարգացման կապակցութեամբ: Չմոռնամ նաեւ ըսել, որ վերջին տարիներուն Եգիպտոսէն Հայաստան ժամանեցին տասնեակ պատուիրակութիւններ, որոնց մէջ եղան նաեւ մեծ թիւով լրագրողներ։ Անոնք Հայաստանը տեսնելէ եւ ճանչնալէ ետք՝ Եգիպտոս վերադառնալով բաւական հետաքրքրական նիւթեր գրեցին ձեր երկրին մասին:

-Կ՚ուզէի ձեզմէ իմանալ, թէ արդեօք այսօր տնտեսական համագործակցութիւն գոյութիւն ունի՞ Հայաստանի եւ Եգիպտոսի միջեւ: Եթէ այո՛, ի՞նչ տուեալներ ունիք այդ մասին:

Շատիա Եուսէֆ- Վերջերս տեղեկութիւններ ունիմ, որ եգիպտական մէկէ աւելի ընկերութիւններ մտադիր են իրենց գրասենեակները բանալ Հայաստանի մէջ. անոնց կարգին կրնամ ըսել, որ դեղ արտադրող ընկերութիւն մը վերջերս արդէն իսկ իր գրասենեակը հիմնադրած է Հայաստանի մէջ: Անշուշտ, ճիշդ է, որ Հայաստանի շուկան բաւական պզտիկ է, բայց իմ կարծիքով, գրասենեակներու բացումը նաեւ ձեւով մը Եգիպտոսին կ՚ապահովէ ճանապարհ դէպի Եւրոասիոյ տնտեսական միութեան երկիրներ։ Ինչպէս գիտէք, Հայաստանը մաս կը կազմէ Եւրոասիոյ տնտեսական միութեան ու Եգիպտոսի համար այդ շուկան բաւական կարեւոր, հետաքըրք-րական ու շահաւէտ կը համարուի:

Ահմատ Հասսան- Ինչպէս մեր գործընկեր Շատիան ըսաւ, ես նոյնպէս շատ կը կարեւորեմ Հայաստանի դիրքն ու դերը, որովհետեւ ինչպէս գիտէք, Հայաստանը Ռուսաստանի մօտիկ համարուող երկիր մըն է, եւ մենք այսօր՝ որպէս Եգիպտոս, որպէս եգիպտացի ժողովուրդ, որպէս եգիպտական տնտեսութիւն, շատ կարեւոր կապեր ունինք Ռուսաստանի հետ: Հետեւաբար, ես դրական կը համարեմ Հայաստանի հետ նոր գործակցութեան մը սկսելու ընդհանուր հեռանկարները:

Շատիա Եուսէֆ- Նաեւ կ՚ուզեմ կարեւոր շեշտադրումով մը նշել, որ շատ հոյակապ եւ բացառիկ բնութիւն ունեցող երկիր մըն է Հայաստանը, եւ այդ մէկը, վստահ եմ, որ եգիպտացի զբօսաշրջիկներուն համար կարեւոր տուեալներէն մին է: Մաքուր բնութիւն, հոյակապ ջուր, լաւ եղանակ… Այս բոլորը վստահ եմ, որ խթան կը հանդիսանան, որպէսզի երկու երկիրներու միջեւ զբօսաշրջութեան ոլորտը աճ արձանագրէ:

Ահմատ Հասսան- Ես կ՚ուզեմ շեշտել, որ շատ բարեացակամ ժողովուրդ մը ունի Հայաստանը եւ ես այդ մէկը նկատեցի իմ ընդհանուր շփումներուն մէջ: Օտարին, հիւրին հանդէպ դրական վերաբերմունք մը զգացի եւ այդ մէկը ես շատ կարեւոր կը համարեմ: Նաեւ կ՚ուզեմ նշել, որ մենք մեր այցելութեան ընթացքին շատ մը սուրիահայերու հանդիպեցանք, եւ այդ մէկը եւս Հայաստանի ընդհանուր մթնոլորտի մէջ դրական շունչ մը բերած է: Այդ մէկը մենք զգացինք: Իմ կարծիքով, ատիկա Հայաստանի համար մեծ հարստութիւն է:

-Գաղտնիք չէ, որ վերջին տարիներուն արաբական աշխարհը բաւական լուրջ եւ մտահոգիչ վիճակներու մէջ յայտնուեցաւ: Բոլորս քաջ գիտենք, որ Եգիպտոսը արաբական աշխարհի մէջ կեդրոնական դեր ունի։ Սակայն, այսօր ըստ երեւոյթին, ոչ թէ Եգիպտոսը իր դերը զլացած է, այլ ընդհանուր արաբական աշխարհը, արաբներու պատկանելիութեան խնդիրը, անոնց նպատակակէտերը լուրջ հարցականներու տակ են: Ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք այս ընդհանուր վիճակը, տրուած ըլլալով, որ քիչ են այն մարդիկ, որոնք կը հաւատան, թէ Եգիպտոսը կեդրոնական դեր մը պէտք է ունենայ միաւորելու, մէկ դրօշի տակ հաւաքելու համայն արաբական աշխարհը:

Ահմատ Հասսան- Մասնաւորապէս վերջին տարիներուն Սուրիոյ եւ Իրաքի մէջ տեղի ունեցող դէպքերը եւ ծանրագոյն պատերազմը շատ մեծ հարուած տուին արաբական աշխարհին: Այնտեղ յստակ է նաեւ, որ արտաքին ուժերը որոշ նպատակներով կը փորձեն իրենց յատուկ ծրագիրները յառաջ քշել, եւ այդ մէկը կը կատարուի արաբական աշխարհի աչքերու առջեւ: Իրապէս, այսօր արաբական աշխարհի ընդհանուր վիճակը մտահոգիչ է: Սակայն մենք կը հաւատանք, որ այս փոթորիկները պիտի անցնին։ Մեծ յոյսեր ունինք, որ յատկապէս Սուրիոյ տագնապը հանգուցալուծում մը գտնէ, վերակառուցելով ընդհանուր արաբական աշխարհի դերը, եւ մեզի համար ստեղծելով նոր հանգրուան մը՝ միութեան, խաղաղութեան եւ բարօր ու բարգաւաճ կեանքի:

-Գիտէք, այս օրերուն աւելցաւ նոր տագնապ մը. Քաթարը։ Ի՞նչ կեցուածք ունի Եգիպտոս այս հարցին շուրջ: Ի՞նչ է Եգիպտոսի դերը կամ կեցուածքը այս խնդրին կապակցութեամբ:

Ահմատ Հասսան- Այո՛, բոլորս ալ մտահոգ ենք այս խնդրով, զարգացումներով եւ Արաբական ծոցի մէջ եղած անցուդարձերով: Իմ տեղեկութիւններով, մեր պետութիւնը կարեւոր ջանքեր կը թափէ՝ որպէսզի այս բարդ հարցը, արաբական աշխարհի մէջ ստեղծուած այս երկուութիւնը վերանայ եւ կողմերը իրարու հետ երկխօսութեան մտնելով լուծեն իրենց առկայ խնդիրները: Ես վստահ եմ, որ մեր դիւանագիտութիւնը կարեւոր աշխատանք կը տանի այս առումով, սակայն ամէն բան չէ որ կը հրապարակուի, կամ մենք այսօր, նոյնպէս, իրաւասու չենք այդ մասին տեղեկութիւններ կամ լուրեր հրապարակելու:

-Արաբական մամուլի մէջ յաճախ կը հանդիպինք այնպիսի լուրերու, ըստ որոնց Եգիպտոս մտադիր է իր յարաբերութիւնները վերականգնել եւ բնականոնացնել Իսրայէլի հետ: Ինչքանո՞վ ճիշդ են, եւ ինչքանո՞վ իրականութեան կը համապատասխանեն այս տեղեկութիւնները:

Շատիա Եուսէֆ- Այս տեղեկութիւնները, բնականաբար, չեն համապատասխաներ իրականութեան, եւ Եգիպտոս այդպիսի հակումներ չունի ո՛չ կառավարական, ո՛չ ալ ժողովրդային առումով: Մինչեւ այսօր եգիպտացիները կը մերժեն Իսրայէլ մեկնիլ։ Պատկերացուցէք, եթէ մէկը մեկնի եւ այդ մեկնողներուն մէջ նոյնիսկ եթէ լրագրողներ ըլլան, կամ փորձեն Յորդանանի վրայով մեկնիլ, այդ մարդիկ խիստ քննադատութեան թիրախ կը դառնան: Հետեւաբար ըսել, որ Եգիպտոս մտադիր է իր յարաբերութիւնները բնականոն հունի մը տանիլ Իսրայէլի հետ, ապա հիմնովին սխալ է, եւ ըստ երեւոյթին, այլ նպատակներ կը հետապնդեն այդպիսի հրապարակումները, կամ այդ մասին եղած լուրերը:

-Այսօր Եգիպտոսի մէջ մեծ վէրք մը գոյութիւն ունի. այդ մէկը ղըպտիներու վէրքն է: Մենք  այդ մասին տարբեր առիթներով անդրադարձած ենք նաեւ ԺԱՄԱՆԱԿ օրաթերթի սիւնակներուն մէջ: Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ ղըպտիները թիրախ են Եգիպտոսի մէջ: 

Ահմատ Հասսան- Նախ պիտի ուզէի, որ դուք ճիշդ ձեւակերպէք հարցումը: Այսինքն, ոչ թէ միայն ղըպտիները թիրախ են Եգիպտոսի մէջ, այլ՝ բոլոր եգիպտացիները: Աշխարհի տարբեր ծայրերը գտնուող փոքրամասնութիւնները՝ կրօնական, էթնիկ, կամ այլ տեսակի փոքրամասնութիւնները, նոյնպէս թիրախ են ահաբեկչութեան: Օրինակ մը տալու համար, Սինճար լեռներու վրայ եզիտիները թիրախ դարձան ահաբեկչութեան եւ մեծ թիւով եզիտիներ սպաննուեցան: Նոյնը կարելի է ըսել իսլամներու մասին, որոնք Միացեալ Նահանգներու, կամ Եւրոպայի մէջ  կ՚ենթարկուին որոշակի խտրականութեան: Հետեւաբար այն ինչ, որ տեղի կ՚ունենայ Եգիպտոսի մէջ, շատ փոքր փոքրամասնութեան մը (ծայրայեղականներու - Ս. Ա.) վերաբերմունքն է Եգիպտոսի ղըպտիներուն հանդէպ: Այո՛, ճիշդ ձեւակերպեցիք, այս խնդիրը մեզի համար շատ բարդ եւ մտահոգիչ է, բայց վստահ եմ, որ մենք՝ որպէս եգիպտացի հասարակութիւն, երբեք տարբերութիւն չենք դներ կրօնական պատկանելիութեանց միջեւ: Մեզի համար հայրենիքը ամէն բանէ վեր է, եւ կրօնները կամ դաւանանքները կու գան երկրորդ մակարդակի վրայ: Եգիպտոսը բոլորին կը պատկանի: Եգիպտոսը իր զաւակներուն հայրենիքն է եւ այդ հայրենիքին մէջ բոլորս համերաշխ ապրած ենք եւ պիտի ապրինք: Օրինակ՝ այն քաղաքէն, ուրկէ ես կու գամ, երբեք չենք հարցուցած մեր հարեւաններուն կամ մեր ծանօթներուն, թէ իրենք ի՛նչ կրօնքի, ի՛նչ դաւանանքի կամ ի՛նչ համայնքի կը պատկանին: Եգիպտոսի մէջ երբեք այդ տարբերութիւնները չեն եղած ու պիտի չըլլան:

-Վերջին օրերուն արաբական տարբեր մամուլի ներկայացուցիչներ կը գրեն այն մասին, որ նախագահ Սիսի կը պատրաստուի համաձայնութեան հիմքեր դնել «Իսլամ եղբայրներ» քաղաքական շարժումի ղեկավարութեան հետ: Ինչպէս գիտենք, այդ շարժումի առաջնորդներէն համարուող նախկին նախագահ Մոհամմատ ալ Մուրսի կը գտնուի բանտի ճաղերու ետին եւ ան բանտարկուած է տարբեր մեղադրանքներով, նաեւ շատ կը խօսուի քաղաքական համաձայնութեան մը մասին: Ի՞նչ է ձեր կարծիքը եւ ի՞նչ տեղեկութիւններ ունիք այս մասին:

Շատիա Եուսէֆ- Գիտէք, այսպիսի խօսակցութիւններ յաճախ լսելի կը դառնան եւ այս խօսակցութիւններուն, նիւթերուն գլխաւոր նպատակը Եգիպտոսի հասարակութեան մօտ իրարանցում ստեղծելն է: Մեր նախագահը իր կեցուածքով, իր քաղաքական հայեացքներով դէմ է «Իսլամ եղբայրներ»ուն, եւ ես ոչ մէկ հեռանկար  կը տեսնեմ, որ ան որեւէ բանակցութեան կամ երկխօսութեան մտնէ այդ շարժումի ներկայացուցիչներուն հետ:

Ահմատ Հասսան- Իմ կարծիքով՝ այդպիսի բան գոյութիւն չունի ներկայիս: Անկեղծ ըլլալու համար, ես որպէս լրագրող, այս մասին յստակ տեղեկութիւններ չունիմ: Կրնայ պատահիլ, որ այդպիսի բան գոյութիւն ունենայ վարագոյրներու ետին, բայց իմ ունեցած տեղեկութիւններով, նախագահ Սիսի չի պատրաստուիր բանակցութիւններ վարել «Իսլամ եղբայրներ» շարժումի ներկայացուցիչներուն կամ ղեկավարներուն հետ:

-Մենք տարբեր նիւթերու մասին խօսեցանք, ես հարցում պիտի ուղղեմ ձեզի որպէս լրագրողներ: Դուք այսօր գո՞հ էք նախագահ Սիսիի ընդհանուր քաղաքական վարչակարգէն. իր քաղաքական, ապահովական, տնտեսական տնօրինումներէն, մէկ խօսքով՝ գործելաոճէն:

Ահմատ Հասսան- Ի՞նչ բան նկատի ունիք: Ի՞նչ առումով գոհ ենք, ո՞ր ոլորտի մասին կը խօսիք յատկապէս:

-Օրինակ մամուլի ազատութիւններու առումով դուք գո՞հ էք Եգիպտոսի՝ ձեր երկրի իշխանութիւններու վարմունքէն եւ մօտեցումներէն:

Ահմատ Հասսան- Ես անձամբ գոհ չեմ, յատկապէս երբ խօսք կ՚երթայ մամուլի ընդհանուր իրավիճակին եւ մամուլի ազատութիւններուն վերաբերեալ մեր իշախանութիւններու ունեցած կեցուածքներուն: Այսօր մենք Եգիպտոսի մէջ մամուլին դէմ շատ յստակ բռնաճնշումներու ականատես կը դառնանք եւ այս մէկը իմ կողմէս, որպէս լրագրող, անընդունելի է:

-Ձեր կարծիքով ինչպէ՞ս Եգիպտոս դուրս պիտի գայ այս տագնապէն:

Ահմատ Հասսան- Իրականութեան մէջ մենք բոլորս լաւատես ենք հակառակ կարգ մը անընդունելի դէպքերու, յատկապէս մամուլի պարագային:

-Պիտի ուզէի, որ քիչ մը խօսինք Եգիպտոսի արտաքին քաղաքականութեան մասին: Գիտէք, նախագահ Սիսին իշխանութեան հասնելէ ետք յաջողեցաւ Եգիպտոսի արտաքին քաղաքական յարաբերութիւններուն եւ ընդհանուր կեցուածքին մէջ դրական տեղաշարժ արձանագրել: Այս առումով համաձայն է՞ք ինծի:

Շատիա Եուսէֆ- Այո՛, համաձայն եմ: ճիշդ է ձեր դիտարկումը:

-Գիտէք նաեւ, որ Եգիպտոսը վերջին տարիներու արաբական նոր գարունի թիրախներէն մէկը դարձաւ։ Ինչպէ՞ս կը դիտարկէք այս մէկը, կամ ի՞նչ եզրակացութիւն ունիք այս առումով:

Շատիա Եուսէֆ- Ես տարբեր երկիրներ եղայ: Եղայ Սուիրա, եղայ Իրաք եւ տեսայ, թէ այնտեղի ժողովուրդը ի՛նչ տառապանքներու մէջ է: Շատեր մօտեցան ինծի եւ ըսին. «Դուք ուրախ պէտք է ըլլաք, որ նախագահ Սիսիի նման ղեկավար մը ունիք Եգիպտոսի մէջ»: Այս առումով ալ ես չեմ կրնար դրական չհամարել մեր նախագահին ընդհանուր գործունէութիւնը:

Գէտէք, մենք խօսեցանք նաեւ ղըպտիներու թիրախ դառնալուն մասին: Ես տարբեր միջավայրերու մէջ լսած եմ, որ ղըպտիները թիրախ դարձան, որովհետեւ անոնց ջախջախիչ մեծամասնութիւնը քուէարկեց եւ մինչեւ այսօր ալ կողմ է եւ նեցուկ՝ նախագահ Սիսիին: Այս կէտը շատ կարեւոր է, եւ պէտք չէ անտեսենք այդ հանգամանքը: Յաճախ մեր դէմքին այս խօսքը կը շպրտեն՝ ըսելով, որ դուք արժանի էք բռնադատման, որովհետեւ դուք նախագահ Սիսիին քուէարկեցիք եւ ձեր քուէներով ան երկիրի նախագահ ընտրուեցաւ: Մեր յիշողութեան մէջ է, որ Գահիրէի ցոյցերէն ետք, ծայրայեղականները ինչպէս հրդեհեցին, աւերեցին ղըպտի համայնքի եկեղեցիները: Այդ մէկը մենք չենք մոռցած ու այդ օրերուն է նաեւ, որ ղըպտիներու Թէոդորոս Պապը կատարեց սա յայտարարութիւնը. «Ոչինչ, եկեղեցիները թող այրեն: Եկեղեցիները հայրենիքէն աւելի կարեւոր չեն: Նոյնիսկ եթէ եկեղեցիները այրեն, եթէ պէտք ըլլայ՝ մենք պատրաստ ենք փողոցը աղօթելու»: Այս բոլորով հանդերձ, ցայսօր Եգիպտոսի հասարակութիւնը միակամ է: Ես այս խօսքը չեմ հնչեցներ որպէս մամուլի մէջ լոյս տեսնելիք գեղեցիկ խօսք, այլ այս արտայայտութիւնը ճշմարտութիւն է: Մենք այսօր մեր երկրին մէջ իսլամներ եւ քրիստոնեաներ միակամ ենք եւ հասարակութիւնը երբեք տարբերութիւն չի դներ: Մեզի համար ամենաբարձր արժէքը Եգիպտոսի քաղաքացի հանդիսանալն է, եւ այս մէկը վստահ եղէք ճշմարիտ խօսք է:

-Պարոն Հասսան, բաւական երկար ուսումնասիրութիւն մը կատարեցի «Իսլամ եղբայրներ»ու հիմնադիրը համարուող Շէյխ Օմար Ապտուլ Ռահմանի մասին, որ մահացաւ Միացեալ Նահանգներու բանտերէն մէկուն մէջ: Բաւական երկար պրպտումներ կատարեցի նաեւ «Իսլամ եղբայրներ»ուն մասին, բայց չկրցայ յստակ եզրակացութիւններու յանգիլ այդ շարժումի իրական արմատները յայտնաբերելու առումով: Արդեօք այս շարժումին արմատները եգիպտակա՞ն են: Այդ ծայրայեղական մօտեցումները, որոնք յաճախ իրենց գլուխը կը ցցեն Եգիպտոսի մէջ, արդեօք տեղակա՞ն բնոյթ ունին, տեղակա՞ն արմատներ ունին:

Ահմատ Հասսան- Գիտէք, «Իսլամ եղբայրներ» կազմակերպութիւնը նոր կազմակերպութիւն մը չէ, նոյնիսկ նախագահ Ապտըլ Նասէրի օրերուն այդ կազմակերպութիւնը կար, բայց վերջին տարիներուն այն դէպքերը, որոնց ականատես կը դառնանք եւ որոնք կ՚առանձնացուին իրենց ծայրայեղական մօտեցումներով եւ հակամարդկային դրսեւորումներով, ահաբեկչութիւններով, արիւնով, այս բոլորը նորութիւն են մեզի համար, եւ ես վստահ եմ որ բոլորին արմատը Եգիպտոսի մէջ չէ: Այս բոլորը դուրսէն կը թելադրուին եւ տեղական արմատներ չունի: Ու չմոռնանք, որ միայն Եգիպտոսի մէջ չէ, որ ծայրայեղականները «աշխոյժ» գործունէութիւն կը ծաւալեն, այլ նաեւ մեզ շրջապատող երկիրներու մէջ. Իրաքի եւ Սուրիոյ մէջ նոյն ծանր դէպքերը կը պատահին եւ բոլորս հանդիսատես կը դառնանք այդ անընդունելի եւ անմարդկային արարքներուն: Հետեւաբար այս բոլորը մտածել կու տան, որ ծայրայեղականութիւնը Եգիպտոսի մէջ ծնունդ առած շարժում մը չէ, այլ դուրսի տարբեր, մութ ուժերու կողմէ թելադրուած եւ գործադրուած աշխատանքներ են, որոնց նպատակն է նաեւ Եգիպտոսը եւ անոր ժողովուրդը թիրախ դարձնել:

Շատիա Եուսէֆ- Ես կ՚ուզէի այստեղ աւելցնել, որ Եգիպտոսի մէջ երեւելի դարձած ահաբեկչութիւնները միայն քրիստոնեաներու դէմ չեն, եւ ասիկա շատ կարեւոր կէտ մըն է: Օրինակ մը տալու համար կ՚ուզեմ յիշել Եգիպտոսի Ալ Արիշ շրջանի դէպքերը, որոնց ընթացքին ոչ միայն քրիստոնեանները տեղահանուեցան, այլ նաեւ իրենց հարեւան տասնեակ ընտանիքներ. պարզ անոր համար, որ կը հաւատային համակեցութեան եւ անոնց համար կրօնական տարբերութիւնը կամ խտրականութիւնը գոյութիւն չունէր ընդհանրապէս: Հետեւաբար մեր մօտ ահաբեկչութիւնը պէտք չէ ըսել, որ ուղղուած է միայն ղըպտիներուն, այլ՝ ամբողջ հասարակութեան դէմ:

Մեր հարցազրոյցէն քանի մը օր առաջ Արիշ շրջանի ծայրայեղականները սպաննեցին մզկիթի իմամ մը եւ աւելի ուշ պարզ դարձաւ, որ անոնք սպաննած են այդ շէյխը, որովհետեւ ան կապն ունէր ոստիկանութեան հետ եւ կը համագործակցէր երկրի օրինապահ մարմիններուն հետ: Հետեւաբար, ահաբեկչութեան թիրախը, ինչպէս վերեւ նշեցի, միայն քրիստոնեանները չեն, այլ երկի բանակն է, երկրի օրինապահ մարմիններն են, նոյնիսկ այն իսլամները, որոնք կը հաւատան համակեցութեան գաղափարին: Ուրեմն այս բոլորէն ետք պէտք է եզրակացնել, որ մեր երկրին մէջ գոյութիւն ունեցող կամ երեւելի դարձող ահաբեկչական արարքները ուղղուած են ո՛չ միայն յատուկ խաւի մը, այլ՝ ամբողջ երկրին, հասարակութեան եւ Եգիպտոսի անվտանգութեան ու անսասանութեան դէմ: Այստեղ պէտք է յստակօրէն շեշտել, որ Եգիպտոսի հասարակութեան ջախջախիչ մեծամասնութիւնը դէմ է այս արարքներուն: Չկայ եգիպտացի մը, որ այս արաքներուն համամիտ ըլլայ։ Ես կը վստահեցնեմ ձեզ, որ մեր ժողովուրդը իր ամբողջութեամբ ոչ միայն կը դատապարտէ, այլ նաեւ պիտի պայքարի այս ահաբեկիչներուն դէմ՝ մինչեւ որ երկրի վտանգուած որոշ գօտինները վերագտնեն իրենց անդորրը եւ մտնեն օրինականութեան տիրապետութեան տակ:

Ահմատ Հասսան- Կ՚ուզեմ իմ գործընկերոջ խօսքին աւելցնել, թէ ճիշդ չէ ըսել, որ մեծամասնութիւնը դէմ է այս արարքներուն, այլ՝ ամբողջութիւնը: Մեծամասնութիւնը եթէ ըսենք, պիտի խօսինք 60-70 կամ ալ 80 տոկոսի մասին, բայց այսօր Եգիպտոսի 90.9 տոկոսը դէ՛մ է այս արարքներուն: Հետեւաբար երբ պիտի խօսինք հասարակութեան կարծիքին մասին, պէտք է նաեւ հաշուի առնենք իրական եւ ճշմարիտ թիւերը:

-Պիտի ուզէի հարցում մը ուղղել այսօրուան ընդհանուր ապահովական իրավիճակին մասին: Գիտէք, առիթներով ականատես կը դառնանք եւ լուրերէն կը լսենք, որ յատկապէս Ալ Արիշ շրջանին մէջ իսլամամէտները հերթական անգամ թիրախ դարձուցած են բանակը եւ այդ յարձակումներու հետեւանքով տասնեակ զինուորներ կը սպաննուին: Այսօր ի՞նչ է այդ «թէժ կէտեր»ուն իրավիճակը:

Շատիա Եուսէֆ- Վերջերս լրագրողներու պատուիրակութեան մը հետ մենք բարձրացանք Ալ Հալալ լեռնային շրջանը, որ կը համարուէր ծայրայեղականներու կարեւոր կեդրոններէն մին: Պատկերացուցէք, որ այդ պատուիրակութեան մէջ կային կիներ. այդ մէկը ցուցանիշ է, որ բանակը իր տիրապետութեան տակ առած է ամբողջ շրջանները: Ճիշդ է, որ Ալ Արիշ շրջանը տակաւին ենթակայ կը դառնայ գրոհներու, բայց ընդհանուր առմամբ, ես վստահ եմ, որ մեր բանակը պիտի կարողանայ վերահսկել այդ ամբողջ շրջանները: Այստեղ նրբութիւն մըն ալ կայ. եւ կ՚ուզեմ այդ մասին մատնացոյց ընել, որ մեր նախագահի թելադրութեամբ է, որ մեր բանակը ծայրայեղ քայլերու չի դիմեր, որովհետեւ եթէ Արիշի մէջ լայնածաւալ գործողութիւններ կատարէր, ապա այդտեղ կրնան անզէն քաղաքայիններ զոհուիլ։ Իբր այդ ալ, նախագահ Սիսի շատ զգոյշ է այս հարցով, որովհետեւ նաեւ միջազգային հանրութիւնը խոշորացոյցով կը դիտէ այս հարցերը։ Ուրեմն մեր նախագահը կը զգուշանայ, որպէսզի միջազգային հանրութիւնը չըսէ, թէ՝ Եգիպտոսի նախագահ Ապտըլ ֆաթթահ Ալ Սիսի կը սպաննէ իր ժողովուրդը: Այս շատ կարեւոր կէտ մըն է եւ պէտք է յատուկ ուշադրութիւն դարձնել։ Սակայն այն, որ բանակը կը շարունակէ իր գործողութիւնները շատ բնական եւ հեզասահ կերպով, իրականութիւն է ու փաստ է նաեւ, որ հակառակ բանակի լայնածաւալ եւ կարեւոր գործողութիւններուն, ահաբեկիչները մերթ ընդ մերթ կը կատարեն ահաբեկչական արարքներ: Ես վստահ եմ, որ օրը պիտի գայ եւ այս բոլոր շրջանները պիտի վերադառնան մեր բանակի, օրինապահ ուժերու տիրապետութեան տակ:

-Այս օրերուն մամուլի մէջ զանազան հրապարակումներ լոյս տեսան երկու կղզիներու՝ Թիրանի եւ Սանաֆէրի կապակցութեամբ, զորս Եգիպտոս համաձայնեցաւ վերադարձնել Սէուտական Արաբիոյ: Ձեր կարծիքը կ՚ուզեմ լսել: Ի՞նչ տեղեկութիւն ունիք այս մասին:

Ահմատ Հասսան- Ես տարբեր մասնագէտներու դիմեցի այս խնդրով, թէ արդեօք կղզիները եգիպտակա՞ն են, եւ պարզուեցաւ՝ ոչ: Այդ կղզիները կը պատկանին Սէուտական Արաբիոյ եւ զանոնք վերադարձնելու դիմումները նոր չեն: Այսինքն, նորութիւն չէ, որ Ռիատ պաշտօնապէս կը պահանջէ այդ կզղիներուն վերադարձը։ Բայց հիմա յարմար առիթ մը եղաւ, որ նախագահ Սիսի կղզիները վերադարձնէ իրենց իրաւատիրոջ: Իբր այդ ան դիմեց այդ քայլին։ Ես նոյնիսկ կապ ունեցած եմ մեր երկրի արտաքին գործոց նախարարութեան բազմաթիւ մեկնաբաններու հետ, որոնք ըսած են, որ սէուտցիք տարբեր առիթներով, նոյնիսկ նախագահ Մուպարաքի օրերուն պահանջած են այդ կղզիները, որովհետեւ ան բացառիկ կապեր ունէր Ռիատի հետ, ամէն առիթով կը յետաձգէր այդ խնդրի արծարծումը: Այսօր կարծես յարմար ժամանակը եկաւ եւ նախագահ Սիսին յարմար նկատեց այս կղզիներուն վերադարձը:

Շատիա Եուսէֆ- Ես մեծ վստահութիւն ունիմ մեր երկրի նախագահին նկատմամբ: Այստեղ կ՚ուզեմ մէջբերել սուրբ գրային խօսք մը որ կ՚ըսէ. «Այսօր դուք չէք գիտեր թէ ես ինչ կ՚ընեմ, բայց վաղը անպայման պիտի իմանաք իմ ըրածիս ճշմարտացիութիւնը»: Թող մեղք չհամարուի, բայց այս խօսքը այսօր ես կը վերագրեմ մեր նախագահի արարքներուն: Մենք այսօր չենք գիտեր, թէ նախագահը ի՛նչ ձեւով կամ ի՛նչ հիմունքներով այս կղզիները վերադարձուց Սէուտական Արաբիոյ, բայց վստահ եմ, որ վաղը պիտի իմանանք, ինչպէս նաեւ վստահ եմ, որ ան ճիշդ քայլեր կ՚առնէ: Մեր նախագահը շատ հայրենասէր է։ Ան ինչ քայլ որ կ՚առնէ, կ՚առնէ մեկնելով մեր երկրի ազգային շահերէն։ Ճիշդ է, արաբական մամուլի բազմաթիւ ներկայացուցիչներ կղզիներու նիւթին շուրջ շատ ծանր դատապարտական խօսքերով մեղադրեցին մեր նախագահը, սակայն բոլորը անհիմն են եւ անընդունելի։ Ես կը վստահիմ մեր նախագահին, եւ այստեղ կ՚ըսեմ, որ անշուշտ օրերը ցոյց պիտի տան, թէ մեր նախագահը որքա՜ն իրաւացի էր:

-Մեր զրոյցի աւարտին ի՞նչ կ՚ուզէիք ըսել ընթերցողներուն:

Ահմատ Հասսան- Պիտի փափաքէի Եգիպտոս-Հայաստան յարաբերութիւնները զարգացում ապրին եւ վստահ եմ, մենք ականատես պիտի ըլլանք այդ զարգացումին: Նաեւ կ՚ուզեմ շեշտել, որ մենք որպէս եգիպտացի ժողովուրդ, խաղաղասէր ժողովուրդ ենք. մենք թշնամութիւն չենք տածեր ոչ մէկ երկրի դէմ, ինչպէս նաեւ խաղաղութիւն կը մաղթենք բոլոր երկիրներուն եւ բոլոր ժողովուրդներուն:

Շատիա Եուսէֆ- Ես անշուշտ կարեւոր կը համարեմ հայ-եգիպտական յարաբերութիւններու զարգացումը: Հոս կ՚ուզեմ շեշտել, որ Եգիպտոսի մէջ ապրող հայ համայնքը արժանի է մեր բոլորին սիրոյն եւ յարգանքին։ Որովհետեւ հակառակ բոլոր տագնապներուն, հակառակ Եգիպտոսի մէջ պատահած բոլոր խնդիրներուն, այսօր երկրի գլխաւոր քաղաքներուն մէջ կայ, գոյութիւն ունի եւ կ՚ապրի հայկական համայնք մը։ Ան կը հաւատայ Եգիպտոսին, կը սիրէ զայն եւ այդ սիրոյ ու ապահով զգալու պատճառով է, որ այսքան տարի յետոյ տակաւին Եգիպտոսի մէջ կան, կը գործեն հայկական միութիւններ եւ կ՚ապրի հայութիւնը: Ես պիտի ըսէի կեցցէ՜ հայ-եգիպտական բարեկամութիւնը, որ այսօր կանգնած է զարգացման կարեւոր նոր փուլի մը առջեւ:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան