ԿԱՂԱՆԴԻ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ ՄԸ

- Մա­մա, մա­մա, այս տա­րի ո՞վ պի­տի գայ մեր տու­նը, Կա­ղան­դը ո­րո՞ւ հետ պի­տի ան­ցը­նենք: Հա՛, ե­թէ մարդ չկան­չես՝ ես ըն­կեր­նե­րուս հետ դուր­սը պի­տի ան­ցը­նեմ: Ե­թէ դուն Կա­ղան­դը դուր­սը ան­ցը­նես՝ ես ըն­կեր­ներս կրնամ կան­չել, չէ՞, մա­մա՛: Դուք ալ կ՚եր­թաք տեղ մը, տունն ալ մե­զի կը ձգէք: Մե­զի քիչ մը ու­տե­լիք բա­ներ մըն ալ կը պատ­րաս­տես, օօ՜հհհ, որ­քան կը զուար­ճա­նանք մենք մե­զի: Կը լուսց­նենք ըն­կեր­նե­րով:

- Ո՞վ հրա­ման կու տայ քե­զի, որ ըն­կեր­ներդ մեր տու­նը կան­չես, ու­տէք-խմէք եւ տունն ալ աղ­տո­տէք: Յե­տոյ ո՞ւր կը ղրկես մա­ման-պա­պան: Դուք տու­նը պի­տի լուսց­նէք, ա­նոնք ո՞ւր պի­տի լուսց­նեն: Խե՞լքդ կորսն­ցու­ցիր:

- Դուք ուր որ կ՚եր­թաք՝ թող ա­նոնք ալ հո՛ն գան:

- Օլ­տո՛ւ ճա­նըմ (ե­ղաւ հո­գիս):

- Աղ­ջիկ­նե՛ր, ի­րար մի՛ ու­տէք, գա­ցող-ե­կող, հի­մա­կու­հի­մա մարդ կան­չող չկայ: Ա­մէն մարդ իր ու­զած տե­ղը կրնայ եր­թալ, սա­կայն ոչ ոք Կա­ղան­դի գի­շեր զիս տու­նէն կրնայ հա­նել: Յե­տոյ ի՞նչ է այս ստի­պո­ղա­կա­նու­թիւ­նը, մեզ տու­նէն կը վռնտէք, ձեզ­մէ հրա­մա՞ն առ­նենք, թէ տու­նը կրնանք մնալ կամ տեղ մը եր­թալ:

- Չէ՛, մա­մաս, ե­թէ... կ՚ը­սենք:

- Ե­թէ-մե­թէ չեմ հասկ­նար: Դուք ձեր ծրա­գիր­նե­րը կրնաք շի­նել, բայց մե­զի մի՛ խառ­նուիք: Մա­նա­ւանդ ին­ծի, նոյ­նիսկ ա­ռան­ձին ալ ըլ­լամ, ես տու­նէն դուրս չեմ ել­լեր: Չե­ղաւ, յի­շա­տակ­նե­րը խոր­հե­լով Կա­ղան­դը կը տօ­նեմ, բայց կը տօ­նե՛մ:

Կա­ղան­դին մօտ այս օ­րե­րուն մեր տան խօ­սակ­ցու­թիւ­նը այս մա­սին է: Էէէ՜, ժա­մա­նա­կիս ար­դիա­կան ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը չ՚ու­զեր ինք­զին­քին բան մը ար­գի­լել, իր ա­զա­տու­թիւ­նը սեղ­մել: Ա­մէն պա­րա­գա­յի պէտք է որ ըն­տա­նի­քը քայլ յար­մարց­նէ ա­նոնց փա­փաք­նե­րուն, ծրա­գիր­նե­րուն:

Ան­ցած տա­րի­նե­րուն Կա­ղան­դի ընթ­րի­քի սե­ղա­նին շուրջ տասն­հինգ հո­գիէն պա­կաս չէինք ըլ­լար: Ընդ­հան­րա­պէս ըն­տա­նի­քին ա­մե­նէն մեծ ան­դա­մին՝ մեծ մօրս տու­նը կը հա­ւա­ք-ւէինք: Մենք՝ ե­րի­տա­սարդ­ներս այս­պի­սի յատ­կան­շա­կան գի­շեր մը ու­րիշ­նե­րուն ժա­մադ­րու­թիւն չէինք տար եւ բծախնդ­րօ­րէն կը նա­խընտ­րէինք ըլ­լալ մեր ըն­տա­նե­կան յար­կին տակ:

Ժա­մա­նա­կը այն­պէս սա­հե­ցաւ, որ կար­ծես սահ­նա­կի մը ա­նիւ­նե­րուն վրայ ըլ­լար եւ չու­նե­նար ար­գե­լակ. չու­նե­ցաւ ալ ար­դէն, եւ տա­րի­նե­րը զի­րար հե­տապն­դե­ցին: Ա­նոնք սա­հե­ցան, գա­ցին, եւ մեծ­ցայ, բայց որ­քա՛ն մեծ­ցայ՝ չնշմա­րե­ցի, թէ բնա­կա­նա­բար հա­րա­զատ­ներս, շուր­ջին­ներս, ըն­տա­նի­քիս մօ­տիկ պա­րա­գա­ներն ալ մեծ­ցան ին­ծի հետ եւ ծե­րա­ցան: Տե­րե­ւա­թա­փին սկսած ա­տեն ար­դէն ու­ժեղ անձ մը դար­ձեր էի կեան­քին անխ­նայ հա­ր-ւած­նե­րուն դի­մաց:

Ըն­տա­նե­կան պա­րա­գա­նե­րուս հետ ապ­րած տօ­նա­կան պա­հերս ու­նին ի­րենց յատ­կան­շա­կան ար­ձա­նագ­րու­թիւ­նը ու­ղե­ղիս մէջ: Այն տա­րին, որ դա­րա­դար­ձի մը թուա­կա­նը հա­սեր էր, ե­ղած էր ան­մո­ռա­նա­լի Կա­ղանդ մը, երբ ընթ­րի­քի սե­ղա­նին շուրջ տաս­նութ հո­գի հա­ւա­քուած էինք: Հա­մով-հո­տով, խա­ղա­լով-խնդա­լով պի­տի տօ­նէինք Կա­ղան­դը, մուտ­քը նոր տար­ւոյն. նոր յոյ­սե­րու, նոր սպա­սում­նե­րու նոր էջ մը բո­լո­րիս հա­մար:

Պահ մը աչք-աչ­քի ե­կայ Հեր­մի­նէ թան­թի­կիս հետ, երբ կը հրամց­նէի հա­մով պատ­րաս­տուած ա­ղան­դե­րէն քա­նի մը տե­սակ:

-Չէ՛, չու­տեմ: Ու­շադ­րու­թիւն ը­նեմ, ե­թէ շատ խառն ու­տե­լու ըլ­լամ՝ վա­ղը թան­սիոնս, շա­քարս կը բարձ­րա­նայ:

Այս մեր­ժու­մը շատ բնա­կան էր եւ ես ալ բնաւ չէի ստի­պած, սա­կայն երբ ու­շի ու­շով ե­րե­սին նա­յե­ցայ շող­շո­ղուն լոյ­սե­րուն ներ­քեւ, տե­սայ Հեր­մի­նէ թան­թի­կիս դէմ­քին կնճիռ­նե­րը, բի­բե­րուն ա­ղօտ նա­յուած­քը եւ տա­րի­նե­րուն տուած յոգ­նու­թիւ­նը, յու­սալ­քու­մը: Դող մը, սար­սուռ մը զգա­ցի, ո­րով­հե­տեւ ընթ­րի­քի սե­ղա­նը շրջա­պա­տեր էին ա­ւե­լի ծե­րե­րը քան ե­րի­տա­սարդ­նե­րը: Չու­զե­ցի մտա­ծել ար­դեօք գա՞լ տա­րի... գալ տա­րի քա­նի՞ հո­գի պի­տի ըլ­լա­յինք այս սե­ղա­նին շուրջ: Լու­սանկա­րե­ցի:

Կա­ղանդ­նե­րը չեմ տօ­ներ: Հա­կա­ռակ որ ա­նոնք ու­նին շատ լաւ ու դրա­կան ի­մաստ­ներ՝ կե­նաց ծա­ռի, ու­րա­խու­թեան, բեր­րիու­թեան, եղ­բայ­րա­սի­րու­թեան, ա­ռող­ջու­թեան եւ դեռ հա­զա­րու­մէկ տե­սա­կի յոյ­սե­րու՝ մար­դոց հա­մար:

Վեր­ջին Կա­ղանդն էր, զոր տօ­ներ էի ըն­տա­նի­քիս մեծ­ցած, ծե­րա­ցած, «հին­ցած» ան­դամ­նե­րուն հետ: Այդ տար­ւոյն ձմե­ռը տե­րե­ւա­թա­փը սկսաւ: Ծա­նօ­թա­ցանք մա­հուան ի­րա­կա­նու­թեան: Ամ­բողջ տա­րին սեւ հա­գանք, սուգ պա­հե­ցինք: Ե­տեւ-ե­տե­ւի զի­րար կան­չե­լու նման հա­րա­զատ­նե­րը մէ­կիկ-մէ­կիկ լքե­ցին մեզ ու գա­ցին: Ար­ցուն­քը ան­պա­կաս ե­ղաւ մեր աչ­քե­րուն մէջ: Եր­կար ժա­մա­նակ ա­նոնք թաց եւ վշտոտ մնա­ցին: Յե­տոյ ցա­ւե­րը մեղ­մա­ցան ու նոր յոյ­սե­րով, ծնունդ­նե­րով եւ ժպիտ­նե­րով շրջա­պա­տուե­ցանք, սա­կայն եր­բեք հին կա­ղանդ­նե­րը չապ­րե­ցանք: Դար­ձեալ բազ­մա­նա­լով հան­դերձ դա­րաշր­ջա­նի ար­դիա­կան ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րը այն­պէս ե­կան ու շրջա­պա­տե­ցին մեզ, որ այդ բազ­ման­դամ տօ­նուած կա­ղանդ­նե­րը դար­ձեալ մար­մին չա­ռին:

- Այս գի­շեր Կա­ղանդ է, զիս հան­գիստ ձգե­ցէ՛ք: Բա­ժակս պի­տի բարձ­րաց­նեմ մեզ­մէ ան­դարձ բաժ­նուող­նե­րուն ան­կորն­չե­լի յի­շա­տա­կին հա­մար: Լու­սան­կա­րի մե­քե­նաս ալ պատ­րաս­տած եմ: Մէկ-եր­կու-ե­րեք. ա­հա՛ լու­սան­կա­րե­ցի:

ԼԵՌ­ՆԱ ԳԱ­ՐԱ­ԳԻՒ­ԹԻՒՔ