ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԷՆ ՆՈՐ ՈՐԱԿ… ՆԱՐՕՏ ՆՈՐԱՄԱՆԵԱՆԻ ԴԻՏԱՐԿՈՒՄՆԵՐԸ

Հիները կը դժգոհին նորերէն, հիները չեն հանդուրժեր նորերու խօսքը եւ հիները ամէն կերպով նորերուն առջեւ բոլոր ճանապարհները կը փակեն...։ Այս մօտեցումները միայն մեր ժողովուրդին մէջ եղող գործընթացներ չեն ու շատ հաւանաբար, բոլոր ժողովուրդներուն մէջ ալ այս հինի-նորի, շատ խոր արմատներ ունեցող խնդիրը կայ։ Անցեալին կար նաեւ աւագներու աւելի ծանրակշիռ, աւելի գիտակ, աւելի գիտակից ըլլալու խնդիրը, սակայն այսօր պատկերը փոխուած է։ Այս անպայման ըսել չէ, որ աւագ սերունդը հնամենի է ու անցեալ բուրող, սակայն ակներեւ է, որ այսօրուան սերունդը հարցերուն կը նայի աւելի տարողունակ հայեացքով։ Ոչ միայն այդ, այլեւ նոր սերունդի մօտ կայ հարցերուն մասին, մեր ժողովուրդի «տկար կէտեր»ուն մասին աւելի մանրամասն եւ աւելի տեղեկացուած ըլլալու դրական հանգամանքը։ Թերեւս այդ իմացած, տեղեկացուած ըլլալու փաստը կու գայ այս սերունդի տարողունակ հայեացքներուն հետ։ Այսօրուան սերունդը «սեւ-ճերմակ» գոյներով չի տեսներ ու նաեւ անցեալին նման սովորական հայեցակարգով չի նայիր երեւոյթներուն, այլ ունի 3D հայեացք մը, որուն շնորհիւ ու միջոցաւ կը կարողանայ հարցերը դիտարկել զանազան անկիւններէ, հարցերուն մօտենալ տարբեր դիտարկումներով ու այդ բոլորի կողքին խօսելէ ու բարձրաձայնելէ անդին անցնիլ լուծումներու փուլին։

Այդ սերունդի ուշադիր անդամներէն է Նարօտ Նորամանեանը. երիտասարդուհի, որ գերադասած է Երեւան փոխադրուիլ եւ իր ուսման ծարաւը յագեցնել մայր հողին վրայ։

Ճիշդ է, որ Նարօտ կու գայ Պէյրութէն ու անոր Երեւանի մէջ յարմարուելու դրոյթը շատ աւելի արագ, շատ աւելի հեշտ կ՚իրականացուի, եթէ հաշուի առնենք, թէ Միջին Արեւելքի ընդհանուր աւազանին վրայ Պէյրութը, ինչ որակի թթխմոր ունի, ուր սերունդներ հայեցի դաստիարակութիւն կը ստանան շատ հեզասահօրէն, բնական ընթացքով մը ու միշտ կառչելով արմատներու ուժին։

Պիտի ըսէք, որ Նարօտը հազուագիտ պարագայ մըն է, սակայն իրականութեան մէջ քիչ չեն անոնք, որոնք Երեւան ու Կիւմրի կը հասնին նոյնիսկ հեռաւոր ամերիկաներէն ու անոնց ընտելացումը Հայաստանի հողին ու ջուրին հետ կը կատարուին բաւական արագ ընթացքներով։

Ուրեմն, այստեղ ուղենշայինն այն է, որ արմատներու, արեան, ժառանգութեան աւիւնը իր գործը կը կատարէ, ու սերունդները, առանց յաւելեալ պճնանքի, շփացածութեան կամ աւելորդ ուշադրութեան, արագօրէն կը հասուննան ու օդին մէջ կը ցնդեցնեն բոլոր այն վարկածները, ըստ որոնց նոր սերունդը անհոգ է, հայկական ոգի չունի ու նաեւ այլասերած է։

Այս բոլորին ապացոյցը անշուշտ Նարօտի խօսքերն են, որ ոչ միայն գիտէ, կը ճանչնայ, կը դաւանի մեր ազգային արժէքները, այլ նաեւ գիտէ մեր բարդութիւնները, սխալ կողմերը, սխալ երեսակները եւ սխալ ընկալումները։

Կարեւորը անշուշտ այս սերունդին տեղ տալն է, կարեւորը այս սերունդին ձայնը լսելն է, կարեւորը այս սերունդին արտայայտուելու ու մանաւանդ գործելու առիթ տալն է, որուն շնորհիւ ալ անոնք՝ մեր նորերը պիտի փորձեն նոր որակներ բերել հայութեան ընդհանուր կեանքի հոլովոյթներուն։

Ստորեւ ընթերցողներուս ուշադրութեան կը յանձնեմ Նարօտի հետ իմ ունեցած, փոքրիկ բայց տարողունակ եւ իմաստալից հարցազրոյցը։

*

-Ի՞նչ պատճառներով որոշեցիք Հայաստանի մէջ շարունակել ձեր ուսումնառութիւնը։

-Տրուած ըլլալով, որ մեծցած եւ դաստիարակուած եմ հայրենասէր միջավայրի մէջ, ըլլայ ընտանիքս կամ յաճախած դպրոցս՝ «Մելանքթոն եւ Հայկ Արսլանեան ճեմարան», ինչպէս նաեւ միութենական կեանքս, միշտ ալ գերագոյն նպատակս եղած է անձնական ներդրումս ունենալ Հայաստանի զարգացման գործին մէջ, ու այդ առումով առաջին քայլը ուսումս Հայաստանի մէջ շարունակելն էր։ Երբ դպրոցս աւարտեցի, շատ պատեհ առիթ ստեղծուեցաւ, որ համալսարանական ուսումս Հայաստան շարունակեմ, եւ այդ իսկ պատճառով որոշեցի գալ եւ ապրիլ հոս, Հայաստանի մէջ:

-Դուք ընտրած էք միջազգային յարաբերութիւններ՝ բաւական բարդ ճիւղը, ի՞նչ էր պատճառը այդ ընտրութեան, արդեօք հետաքրքրութիւններ ունէի՞ք, արդեօք տունէ՞ն կու գայ այդ հետաքրքրութիւնը՝ կամ շրջապատէն։

-Դպրոցի երկրորդական տարիներուս, յատուկ հետաքրքրութիւն սկսայ ցուցաբերել քաղաքականութեան, քաղաքական մշակոյթի հոգեբանութեան, ինչպէս նաեւ միջազգային տարբեր հիմնախնդիրներու լուծման ու հետապնդման եւ մարդու իրաւունքներու պաշտպանութեան հարցերու մասին, եւ ուզեցի խորանալ այս ոլորտին մէջ: Ճիշդ է, որ նպատակս քաղաքական գործիչ մը ըլլալը չէ, բայց միշտ ուզած եմ, նոյնիսկ ինքզինքս ապագային պատկերացուցած եմ, որ կը զբաղիմ հայկական դատով եւ կը գործեմ այդ ոլորտին մէջ։

-Համալսարանի մէջ ինչպէ՞ս կը զգաք դուք ձեզ, ինչպէ՞ս է դասախօսներուն եւ դասընկերներուն վերաբերունքը: Առհասարակ ինչպէ՞ս կը յարաբերուին ձեզի հետ, որեւէ օտարանքի կամ միջավայրի տարբերութեան զգացում ունեցա՞ք Երեւանի մէջ:

-Երբ սկսայ յաճախել Երեւանի Պետական համալսարանը, սկիզբի շրջանին, մանաւանդ առաջին կիսամեակին, շատ դժուարութիւններու հանդիպեցայ, ըլլայ լեզուի կամ նոր միջավայրի ընտելանալու առումով: Իմ եւ դասախօսներուս եւ դասընկերներուս միջեւ կային անհասկացողութիւններ, անորոշ զգացումներ. զիրար լաւ չէինք ճանչնար եւ այդ վիճակը երկկողմանի էր: Սակայն երկրորդ կիսամեակէն յետոյ արդէն սկսայ աւելի ընտելանալ. զիրենք աւելի ճանչնալ, հասկնալ իրենց մտածելակերպը, բնաւորութիւնը, եւ այլն։ Մինչեւ հիմա ընդհանրապէս որեւէ խնդիր չեմ ունեցած դասախօսներուն եւ ուսանողներուն հետ:

-Խօսինք ձեր սերունդի մասին. այսօր հայ երիտասարդութիւնը՝ ձեր սերնդակիցները ի՞նչ գաղափարի շուրջ պէտք է համախմբուին, ըլլայ այդ Հայաստան կամ սփիւռք։ Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ պէտք է ըլլայ մեր այսօրուան երիտասարդութեան նպատակակէտը, ուղղութիւնը եւ հիմնական թիրախը։

-Ինչպէս նախորդ պատասխանիս մէջ նշեցի, մեր միջեւ անորոշութեան եւ անհասկացողութեան զգացումներ կային: Կը կարծեմ, որ սփիւռքի եւ Հայաստանի հայերու միջեւ ակնյայտ է միասնականութեան եւ հանդուրժողականութեան պակաս։ Պէտք է հասկնանք, որ մեր ժողովուրդի տարբեր հատուածները անցած են տարբեր եւ դժուար ճանապարհներէ, ինչ որ պատճառ դարձած է տարբեր մտածելակերպի ու ապրելակերպի կազմաւորման: Դժբախտաբար, երկու միջավայրերուն մէջ ալ, չէ տրուած այս բացատրութիւնը: Մենք չենք հասկցած, որ Հայաստանի մէջ ապրող հայը տարբեր է մեզմէ, ինչպէս եւ իրենք չեն հասկցած, որ սփիւռքի մէջ ապրող հայը տարբեր է իրենցմէ. կը կարծեմ, որ այս մէկը այսօր հայ ժողովուրդի գլխաւոր թերութիւնն է։

-Ենթադրենք, որ մեծ է թիւը այն երիտասարդներուն, որոնք Հայաստան կ՚ուզեն փոխադրուիլ: Արդեօք Միջին Արեւելքի հայութեան այլընտրանքը Հայաստա՞նն է. կա՞յ այդ ներուժը Հայաստանի մէջ։

-Այն տարին՝ երբ ես եկած էի Հայաստան, հայրենադարձ երիտասարդներուն թիւը շատ աւելի քիչ էր, քան հիմա: Ներկայիս ոչ միայն ուսումի պատճառով, այլ նաեւ աշխատանքի կամ կամաւոր գործունէութեան համար երիտասարդներ կ՚ուզեն Հայաստան տեղափոխուիլ, ինչ որ շատ ոգեւորիչ երեւոյթ է: Որոշ երիտասարդներ, յառաջիկայ հինգ-տասն տարուայ ընթացքին, իրենք զիրենք արդէն Հայաստան տեղափոխուած պիտի տեսնեն, եւ Հայաստանի բարգաւաճման մաս պիտի կազմեն:

-Հայաստանի մէջ դրական վերաբերմունք մը կայ Իսրայէլի հանդէ։ Ըլլալով Միջին Արեւելքէն, մենք այդ մէկը խորթ աչքով կ՚ընդունինք։ Պատճառները յստակ են, մենք ապրած ենք Իսրայէլի բռնադատումները Լիբանանի հանդէպ, քաջ գիտենք պաղեստինցիներու անարդարուած ըլլալը եւ լաւ սերտած ենք արաբ-իսրայէլեան հակամարտութեան զանազան փուլերը։ Ի՞նչ կարծիք ունիք այս առումով։

-Վերջերս այս հարցին մասին շատ կը մտածեմ, որովհետեւ այս նիւթը իրապէս շատ արդիական է, նոյնիսկ զգայուն: Համամիտ եմ, որ Հայաստանը համերաշխ յարաբերութիւններ մշակէ ու վարէ որեւէ պետութեան հետ, բայց անշուշտ ինքզինք չարժեզրկելու պայմանով: Այս առումով պէտք է անդրադառնալ քանի մը փաստերու. առաջինը՝ ակնյայտ է, որ Իսրայէլը այն պետութիւններէն է, որ տակաւին չէ ճանչցած Հայոց ցեղասպանութիւնը. երկրորդը՝ Իսարայէլը 70-ական թուականներուն Լիբանանի մէջ մեծ թիւով լիբանանահայերու մահուան պատճառ հանդիսացած է. չմոռնանք նաեւ այն փաստը, որ Միջին Արեւելքի մէջ տակաւին շատ մեծ թիւով գաղութներ գոյութիւն ունին, եւ այս լաւ յարաբերութիւնները կրնան այնքան ալ բարենպաստ անդրադարձ չունենալ անոնց վրայ, նկատի առնելով միջինարեւելեան երկիրներու բացասական վերաբերմունքը Իսրայէլի հանդէպ: Նախ պէտք է լաւ ձեւակերպուին այս բոլոր գործօնները ամէն տեսանկիւններէ, ապա ձեռնարկուին Հայաստանի ապագայ քայլերը այս հարցի առընչութեամբ:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան