Նա­հա­տակ-բա­նաս­տեղծ Ռու­բէն Սե­ւա­կի աղջ­կան՝ Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի յի­շա­տա­կին

Հայ գրա­կա­նու­թեան հսկա­նե­րու՝ Դա­նիէլ Վա­րու­ժան­նե­րու, Սիա­ման­թօ­նե­րու, Ռու­բէն Զար­դա­րեան­նե­րու կող­քին՝ իր ա­ռանձ­նաշնոր­հեալ տե­ղը գրա­ւած մտքի մշա­կի, խի­զախ եւ ան­վե­հեր կե­ցուած­քով, պող­պա­տեայ նկա­րա­գի­րով կազ­մուած, հա­մա­մարդ­կա­յին տա­րած­քի վրայ ու­նե­ցած ազ­գա­յին ե­զա­կի ջի­ղով շա­ղա­խուած եւ գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեան վեհ հա­մո­զում­նե­րով տո­գո­րուած, ա­մե­նա­սեւ օ­րե­րուն իր ժո­ղո­վուր­դի ցա­ւե­րու եւ յոյ­սե­րու ար­տա­յայ­տի­չը դար­ձած, ինք­նա­կամ եւ գի­տակ­ցուած նա­հա­տա­կու­թիւ­նը ընտ­րած հե­րո­սի, լիա­կա­տար ար­ժա­նիք­նե­րով օժ­տուած բա­նաս­տեղծ-գրա­գէտ, բժիշկ Ռու­բէն Սե­ւա­կի աղջ­կան՝ Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի մա­հը խոր ցաւ յա­ռա­ջա­ցուց մեր բո­լո­րին սրտե­րուն մէջ։

Յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը տե­ղի ու­նե­ցաւ Հինգ­-շաբ­թի, Հոկ­տեմ­բեր 20-ի յետ­մի­ջօ­րէին, Նի­սի Ս. Ֆի­լիփ ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ։ Այ­նու­հե­տեւ ա­ճիւն­նե­րը ամ­փո­փուե­ցան, նոյն քա­ղա­քի Գո­գատ գե­րեզ­մա­նա­տան մէջ, իր տա­ռա­պեալ մօր՝ Եա­նի Սե­ւա­կի կող­քին։

Ներ­կայ գտնուե­ցան ող­բա­ցեա­լի բո­լոր հա­րա­զատ­նե­րը, Հա­յաս­տա­նի Մար­սի­լիոյ մօտ ա­ւագ հիւ­պա­տոս Վար­դան Սըր­մա­քէշ, Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դին՝ Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեան, որ մե­ղուի մը ժրա­ջա­նու­թեամբ աշ­խա­տե­լով, իր ամ­բողջ կեան­քը տուաւ Ռու­բէն Սե­ւա­կի գոր­ծին ծա­նօ­թաց­ման եւ տա­րած­ման հա­մար։

Ա­րա­րո­ղու­թեան նա­խա­գա­հեց ող­բա­ցեա­լի հա­րա­զատ բա­րե­կամ եւ Ռու­բէն Սե­ւա­կի յի­շա­տա­կը միշտ թարմ պա­հե­լու աշ­խա­տան­քին, տա­րի­նե­րով, իր գոր­ծօն մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րած Տա­րօն Ե­պիս­կո­պոս Ճէ­րէ­ճեան, որ իր խօս­քին մէջ ծան­րա­ցաւ հան­գու­ցեա­լի կեան­քին կա­րե­ւոր ան­ցու­դար­ձե­րուն վրայ։ Հոս կ՚ար­ժէ յի­շել, թէ Շա­մի­րա­մի մայ­րը՝ Տի­կին Սե­ւակ ի՜նչ տա­ռա­պա­լից եւ հո­գե­պէս ընկ­ճուած օ­րեր ապ­րե­ցաւ, երբ Սե­ւակ 24 Ապ­րիլ 1915-ի յա­ջոր­դող շա­բաթ­նե­րուն Չան­քը­րը աք­սո­րուե­ցաւ, Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տի, Դա­նիէլ Վա­րու­ժա­նի, Բիւ­զանդ Քէ­չեա­նի, Տի­րան Գէ­լէ­կեա­նի եւ բո­լոր ա­նոնց հետ, ո­րոնք Հայ ազ­գին հա­ւա­տա­ւոր ա­ռաջ­նորդ­ներն էին։

Ռու­բէն Սե­ւակ 1905-էն մին­չեւ 1914 Զուի­ցե­րիա ապ­րե­լէ, հոն որ­պէս բժիշկ աշ­խա­տե­լէ, բազ­մա­թիւ քեր­թուած­ներ գրե­լէ վերջ, Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի հռչա­կուե­լէն հա­զիւ եր­կու ա­միս ա­ռաջ, Պո­լիս կը վե­րա­դառ­նայ, ըն­տա­նի­քին հետ։ Տի­կին Եա­նի Պոլ­սոյ մէջ հան­գիստ չի գտներ։ Նա­խազ­գա­ցու­մը կ՚ու­նե­նայ գա­լիք սեւ եւ ճա­կա­տագ­րա­կան օ­րե­րուն։ Կ՚ա­ռա­ջար­կէ իր ա­մուս­նոյն ետ վե­րա­դառ­նալ։ Կը մեր­ժուի։ 1915 Յու­նիս 22-ին կը ձեր­բա­կա­լուի Ռու­բէն Սե­ւակ եւ կ՚աք­սո­րուի Չան­քը­րը։ Տի­կին Սե­ւակ, քա­ղա­քա­ցիու­թեամբ գեր­մա­նու­հի, բազ­միցս ան­գամ­ներ կը փա­փա­քի ժա­մադ­րուիլ գեր­ման դես­պան Վան­կեն­հայ­մի հետ, իր մի­ջամ­տու­թիւ­նը խնդրե­լու, որ­պէս­զի իր ա­մու­սի­նը ա­զատ ար­ձա­կուի։ Կը մեր­ժուի, զա­նա­զան պատ­րուակ­նե­րով։ Վեր­ջա­պէս Օ­գոս­տոս ամ­սուն մէջ՝ Վան­կեն­հայմ կ՚ըն­դու­նի Եա­նի Սե­ւա­կը եւ ա­նոր կու տայ իր տխրահռ­չակ պա­տաս­խա­նը. «Դուն թշուա­ռա­կան գեր­մա­նա­ցի, լքե­ցիր ազգդ, ա­մուս­նա­ցար այս հա­յուն հետ եւ հի­մա կու գաս խնդրե­լու, որ ա­զա­տեմ զին­քը։ Ան ետ պի­տի չգայ ան­գամ մըն ալ։ Ա­նոնք մեռ­նե­լու գա­ցի­ն»։

26 Օ­գոս­տոս 1915-ին Ռու­բէն Սե­ւակ կը նա­հա­տա­կուի։ Տի­կին Սե­ւակ այս ցա­ւա­լի լու­րը ստա­նա­լէ վերջ, Սեպ­տեմ­բեր 17-ին, որ­բա­ցած իր եր­կու ե­րա­խա­նե­րուն՝ Լե­ւո­նի եւ Շա­մի­րա­մի հետ Պո­լի­սէն կը մեկ­նի Լո­զան։

Իր շատ սի­րե­ցեալ ա­մուս­նոյն նա­հա­տա­կու­թիւ­նը խոր կսկի­ծով կը լեց­նէ Տի­կին Սե­ւա­կի սիր­տը։ Կը հրա­ժա­րի գեր­մա­նա­կան հպա­տա­կու­թե­նէն 28 Մարտ 1919-ին, Լո­զա­նի Հա­յաս­տա­նի պե­տու­թեան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թեան դի­մե­լով, կը ստա­նայ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան քա­ղա­քա­ցիու­թեան վկա­յա­գիր։ Պա­տե­րազ­մէն ետք վերջ­նա­պէս կը հաս­տա­տուի Ֆրան­սա, ուր Փի­րէ­նեան­նե­րու շրջա­նը գտնուող եւ զի­նուո­րա­կան հա­մազ­գեստ­ներ կա­րող գոր­ծա­տու­նե­րու մէջ կ՚աշ­խա­տի իր զա­ւակ­նե­րուն՝ Լե­ւո­նին եւ Շա­մի­րա­մին լա­ւա­գոյն կրթու­թիւն տա­լու հա­մար։ Ա­ւե­լի ուշ բնա­կու­թիւն կը հաս­տա­տէ Նիս, ուր կը մնայ մին­չեւ իր մա­հը։ Յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը տե­ղի կ՚ու­նե­նայ 30 Դեկ­տեմ­բեր 1967-ին, Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Սուրբ Աս­տուա­ծա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ։

***

Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի յու­ղար­կա­ւո­րու­թեան ներ­կայ գտնուե­ցաւ նաեւ, Նի­սի եւ շրջա­նի հո­գե­ւոր հո­վիւ՝ Գրի­գոր Ա­բե­ղայ Խա­չատ­րեան, որ կար­դաց Հա­յաս­տա­նի Ս­­փիւռ­քի նա­խա­րա­րու­հի՝ Տի­կին Հրա­նոյշ Յա­կո­բեա­նի եւ Ե­րե­ւա­նի Ռու­բէն Սե­ւակ վար­ժա­րա­նի տնօ­րէ­նու­հիին եւ ու­սուց­չաց կազ­մին ցա­ւակ­ցու­թեան գի­րե­րը եւ իր խօս­քին մէջ նե­րո­ղու­թիւն խնդրեց հան­գու­ցեալ Շա­մի­րա­մէն, քա­նի որ պա­րա­գա­նե­րու բեր­մամբ իր վեր­ջին փա­փա­քը չկրցան ի­րա­կա­նաց­նել եւ յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը կա­տա­րել Հա­յաս­տա­նեայց Ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ…։

Տա­րօն Սրբա­զանն ալ ըն­թեր­ցեց Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կոս Գա­րե­գին Բ­.-ի ցա­ւակ­ցա­գի­րը, ուր Վե­հա­փա­ռը յա­նուն Գե­րա­գոյն Խոր­հուր­դի եւ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի միա­բա­նու­թեան իր վշտակ­ցու­թիւ­նը Չի­լին­կի­րեան սգա­կիր ըն­տա­նի­քի յայտ­նե­լէ ետք, ի մի­ջի այ­լոց կը գրէ. «Բա­րե­յի­շա­տակ Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի ան­ցած երկ­րա­ւոր ու­ղին կը ներ­կա­յաց­նէ ե­ղեռ­նի պատ­ճա­ռով որ­բա­ցեալ հայ մա­նուկ­նե­րու դժուա­րին ու տա­ռա­պա­լի ճա­կա­տա­գի­րը, բայց եւ ա­մուր կամքն ու վճռա­կա­նու­թիւ­նը՝ նե­ղու­թիւն­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու, վեր յառ­նե­լու, ապ­րե­լու ու բա­րի գոր­ծեր ա­րա­րե­լու։ Հո­գե­լոյս Շա­մի­րա­մը դեռ փոքր ե­րա­խայ էր, երբ ե­ղեռ­նի ար­հա­ւիրք­նե­րու մէջ հայ­րը բան­տար­կուե­ցաւ ու սպան­նուե­ցաւ, եւ ան չկա­րո­ղա­ցաւ ճա­ն­չ­նալ իր սի­րա­սուն ծնո­ղը։ Բայց Ռու­բէն Սե­ւա­կի հետ հա­ղոր­դա­կից դար­ձաւ ա­նոր ար­ժէ­քա­ւոր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցով։ Մե­ծա­նուն հօ­րմէն ժա­ռան­գած հայ­րե­նա­նուի­րու­մի ու ազ­գա­սի­րու­թեան ո­գիով լու­սա­հո­գի Ռու­բէն Սե­ւա­կի մե­ծազ­նիւ դուստ­րը աս­տուա­ծաշ­նորհ իր կեան­քը ապ­րե­ցաւ ազ­գիս մե­ծա­նուն գրո­ղի ժա­ռան­գու­թիւ­նը տա­րա­ծե­լով։ Ա­նոր հա­մար մեծ մխի­թա­րու­թիւն ե­ղած էր Մայր Հայ­րե­նիք այ­ցե­լու­թիւն­նե­րը եւ այս­տեղ Ռու­բէն Սե­ւա­կին նուի­րուած մի­ջո­ցա­ռում­նե­րիուն մաս­նակ­ցու­թիւ­նը։ Ջեր­մու­թեամբ կը յի­շեմ, որ ե­րեք տա­րի ա­ռաջ Մայր Ա­թո­ռի մէջ Ռու­բէն Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դիի՝ Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեա­նի բա­րե­րա­րու­թեամբ, ա­նոր կող­մէ ար­ժէ­քա­ւոր կտաւ­նե­րու, Ռու­բէն Սե­ւա­կի հե­ղի­նա­կած նկար­նե­րու, անձ­նա­կան ի­րե­րու ու փաս­տա­թուղ­թե­րու, ցու­ցան­մոյշ­նե­րու ըն­ծա­յա­բեր­մամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ Ռու­բէն Սե­ւա­կի թան­գա­րա­նի բա­ցու­մը, ո­ր մեծ խան­դա­վա­ռու­թեամբ եւ ու­րա­խու­թեամբ հա­մա­կած էր Շա­մի­րամ Սե­ւա­կը­…»։

ՇԱ­ՄԻ­ՐԱՄ ՍԵ­ՒԱ­ԿԻ ԿԵԱՆ­ՔԻ ՃԱ­ՆԱ­ՊԱՐ­ՀԸ

Շա­մի­րամ Չի­լին­կի­րեան-Սե­ւակ ծնած է 10 Յու­լիս 1914-ին, Պոլ­սոյ Բան­կալ­թը թա­ղա­մա­սին մէջ։ Ա­ւագ եղ­բայ­րը՝ Լե­ւոն կը ծնի 1912-ին, Զուի­ցե­րիոյ Լո­զան քա­ղա­քը։

Ա­նոնք կը մկրտուին 19 Յու­նիս 1915-ին, Պոլ­սոյ Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, ի ներ­կա­յու­թեան հայ ե­րաժշ­տու­թեան ա­ռա­քեա­լին՝ Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տի եւ կնքա­հայ­րու­թեամբ՝ Թղթա­տա­րու­թեան նա­խա­րար՝ Ոս­կան Մար­տի­կեա­նի։ Մկրտու­թե­նէն ե­րեք օ­րեր յե­տոյ կը ձեր­բա­կա­լուի ի­րենց հայ­րը՝ Սե­ւակ եւ ինչ­պէս նշուե­ցաւ, 26 Օ­գոս­տոս 1915-ին կը նա­հա­տակուի։ Որ­բա­ցած եր­կու ե­րա­խա­նե­րը ի­րենց մօր հետ կը մեկ­նին նախ Լո­զան եւ ա­պա Ֆրան­սա, մշտա­կան բնա­կու­թիւն հաս­տա­տե­լու հա­մար։ Չի­լին­կի­րեան-Սե­ւակ ըն­տա­նի­քը 1945-ին, պա­տե­րազ­մէն յե­տոյ իր կեան­քը կը շա­րու­նա­կէ Նիս քա­ղա­քին մէջ, բազ­մա­թիւ դժուա­րու­թիւն­նե­րով։

Շա­մի­րամ Չի­լին­կի­րեան-Սե­ւակ կ՚ա­մուս­նա­նայ 1962-ին, Ժո­զէֆ Ֆալ­քո­յի հետ։ Չքնաղ Շա­մի­րա­մը իր հօր­մէ ստա­ցած պա­տուի­րան­նե­րու ընդ­մէ­ջէն, ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին, մօ­տէն կը հե­տաքրք­րուի իր ըն­տա­նի­քի պատ­մու­թեամբ, հայ ազ­գի ող­բեր­գու­թեամբ ։

­Շա­մի­րամ իր հօր­մէ ժա­ռան­գած գրա­սի­րու­թեամբ, կը գրէ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­ներ, ֆրան­սե­րէ­նով, ո­րոնք կը հրա­տա­րա­կուին 1990-ին, փոքր գրքոյ­կի մը մէջ։ Ա­նոնց­մէ յի­շենք միայն՝ «Տե­ղա­հա­նուած­նե­րը», «Իմ հո­ղը», «Պատ­մու­թիւ­նը հո­ղին մէջ է», «Ար­տա­սուա­լից կեան­ք», ե­ւ այլն։ Նոյն գրքոյ­կին մէջ կը գտնենք նաեւ իր հօ­րը ուղ­ղած զգա­յա­ցունց նա­մա­կը, ուր ի մի­ջի այ­լոց կը գրէ.

.… Դուն այս նա­մա­կին կը սպա­սես վա­ղուց ի վեր, եօ­թա­նա­սուն տա­րիէ ի վեր կը փոր­ձեմ զայն գրել, սա­կայն բա­ռե­րը չեն գար, չնա­յած գլխուս մէջ ե­ռա­ցող մտքե­րուն։ Հայ­րիկ, յու­շէ՛ ին­ծի այն ճիշդ բա­ռե­րը այս լռու­թե­նէն դուրս գա­լու հա­մար, որ ժա­մա­նա­կը ո­չինչ ջնջած է, իմ հեր­թին քե­զ վս­տա­հեց­նե­լու, թէ հա­յե­րը քեզ չեն մոռ­ցած, հոս են ա­նոնք, այն վկա­նե­րը, ո­րոնք կը լսեն այ­սօր ար­դէն ա­ւե­լի հասկ­նա­լի դար­ձած քու ձայ­նը, ա­նոնց ջերմ ձայ­նը կը գօ­տեպն­դէ զիս՝ ստա­նա­լու հա­մար այն պա­տիւ­նե­րը, ո­րոնք քե­զի նա­խա­տե­ս-ւած՝ եւ քու ան­մար կրա­կը հսկե­լու հա­մար են­…»։

Ար­տա­սուա­լից քու աղ­ջի­կը՝

Շա­մի­րամ։

8 Նո­յեմ­բեր 2000-ին հա­ւա­քոյթ մը կը կազ­մա­կեր­պուի Նի­սի Պար­սա­մեան հա­մա­լի­րին մէջ։ Ան­շուշտ Շա­մի­րամ ներ­կայ է հոն։ Բազ­մա­թիւ քա­ղա­քա­կան անձ­նա­ւո­րու­թեանց կար­գին հոն է նաեւ հա­յոց բա­րե­կամ, Նի­սի ե­րես­փո­խան եւ փոխ-­քա­ղա­քա­պետ Ռու­տի Սա­լը, որ կը մօ­տե­նայ Սե­ւա­կի աղջ­կան, զրոյց մը կա­տա­րե­լէ յե­տոյ, իր խօս­քին մէջ կ՚ը­սէ. «Եր­կու տա­րե­կան հա­սա­կին որ­բա­ցած այս տի­կի­նը ին­ծի բա­ցատ­րեց, թէ որ­քան տակ­նուվ­րայ ե­ղաւ իր կեան­քը։ Իր սրտի եւ հո­գիին մէջ նստած այդ պատ­ռուած­քը ընդ­միշտ պի­տի մնար բաց եւ ցա­ւա­գին, ինչ­պէս որ ա­տի­կա կը պա­տա­հի սո­վո­րա­բար իւ­րա­քան­չիւր մարդ ա­րա­րա­ծի հետ, որ չի կրնար իր սու­գը կա­տա­րել։ Այս ե­րե­կոյ, կար­ծես թէ ան հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը ու­նե­ցաւ ինք­նամ­փո­փուե­լու իր հօր շի­րի­մին վրայ, այն մար­դուն, ո­րուն ցայ­սօր բա­ժին ին­կած էր միայն իր պատ­մու­թեան ժխտու­մը։ Յու­զում­նա­լից այս պա­հուն դժուար էր բա­ռեր գտնել։ Տի­կի­նը նա­յե­լով աչ­քե­րուս մէջ, ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան խոր զգա­ցու­մով ը­սաւ. «Շնոր­հա­կա­լու­թիւն­ներ»»։

Շա­մի­րամ յա­ճախ կ՚այ­ցե­լէ Հա­յաս­տան, իր ժո­ղո­վուր­դին եւ հո­ղին հետ հա­ղոր­դուե­լու հա­մար։ Կը յա­րա­բե­րուի Ե­րե­ւա­նի «Ռու­բէն Սե­ւա­կ» դպրո­ցի տնօ­րէ­նու­հիին եւ ու­սուց­չաց կազ­մին հետ։ Հոն ներ­կայ կը գտնուի զա­նա­զան հան­դի­սու­թիւն­նե­րու։

11 Յու­լիս 2004-ին, Նի­սի Բա­րե­գոր­ծա­կա­նի սրա­հին մէջ Շա­մի­րա­մի 90-րդ տա­րե­դար­ձը կը տօ­նախմ­բուի մեծ շու­քով, ուր ներ­կայ կ՚ըլ­լայ նաեւ ար­դէն բա­րե­կամ դար­ձած Նի­սի ե­րես­փո­խան Ռու­տի Սալ։ Մարդ չի հա­ւա­տար, թէ չքնաղ, ա­ռոյգ, ժպտա­դէմ Շա­մի­րա­մը այդ օ­րը ար­դէն 90 տա­րե­կան է։

Մեծ գո­հու­նա­կու­թեամբ եւ հո­գե­կան բա­ւա­րա­րու­թեամբ ներ­կայ կ՚ըլ­լայ մա­նա­ւանդ 23 Սեպ­տեմ­բեր 2011-ին Նի­սի կեդ­րո­նա­կան պո­ղո­տա­նե­րէն մէ­կուն վրայ՝ «Հա­յաս­տա­նի պար­տէ­զ­»ին մէջ ե­ղեռ­նի իբր խոր-հըր­դա­նիշ՝ Ռու­բէն Սե­ւա­կի յու­շար­ձա­նի բաց­ման հան­դի­սու­թեան։

***

Ամ­բող­ջաց­նե­լու հա­մար այս յի­շա­տա­կագ­րու­թիւ­նը կ՚ու­զեմ հա­կիրճ ձե­ւով անդ­րա­դառ­նալ Ռու­բէն Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դի՝ Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեա­նի կա­տա­րած հսկայ աշ­խա­տան­քին, եւ նա­հա­տակ- բա­նաս­տեղ­ծի ա­նունն ու գոր­ծը միշտ թարմ պա­հե­լու մեծ ջան­քե­րուն։

Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեան խի­զախ նկա­րա­գի­րով, պրպտող միտ­քով օժ­տուած, ազ­գա­սէր եւ հայ­րե­նա­սէր, Ռու­բէն Սե­ւա­կի գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեան խո­րա­պէս հա­ւա­տա­ցող, ինչ­պէս նշուե­ցաւ վե­րեւ, բա­ռին ար­մա­տա­կան ի­մաս­տով մե­ղուի մը ժրա­ջա­նու­թեամբ կ՚աշ­խա­տի, ա­նոր բո­լոր գրու­թիւն­նե­րը, բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րը, նա­մակ­նե­րը, իր հե­ղի­նա­կած նկար­նե­րը, անձ­նա­կան ի­րե­րը, փաս­տա­թուղ­թե­րը ի մի բե­րե­լու եւ զա­նոնք նոր սե­րունդ­նե­րու ու­շադ­րու­թեան յանձ­նե­լու հա­մար։ Ա­մէ­նու­րեք կը քա­րո­զէ Սե­ւա­կի գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւ­նը։ Ի­րա­պաշտ վեր­լու­ծում­նե­րով կը ջա­նայ հա­յոր­դի­նե­րու միտ­քե­րը կեդ­րո­նաց­նել ան­ցեա­լի թէ ներ­կա­յի քա­ղա­քա­կան խա­ղե­րու եւ ան­ցու­դար­ձե­րու վրայ։

Հրա­ւի­րե­լով Հա­յաս­տա­նէն կամ Սփիւռ­քէն պատ­մա­բան­ներ, գրա­կա­նու­թեան քննա­դատ­ներ, կը կազ­մա­կեր­պէ բա­նա­խօ­սու­թիւն­ներ, գրա­կան կամ բա­նաս­տեղ­ծա­կան ե­րե­կոյթ­ներ։

Կը հիմ­նէ Ռու­բէն Սե­ւա­կի ա­նուան «Յի­շա­տա­կի տու­նը», Քայ­նը Սիւր Մէր քա­ղա­քի մէջ, ուր կը ներ­կա­յաց­նէ ա­նոր վե­րա­բե­րեալ ա­մէն ինչ։

1994-ին Ե­րե­ւա­նի Ա­րաբ­կիր թա­ղա­մա­սի վար­ժա­րա­նը կը մկրտուի Ռու­բէն Սե­ւա­կի ա­նու­նով։ Մին­չեւ օրս, Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեան նիւ­թա­կան թէ բա­րո­յա­կան իր օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը կը բե­րէ այս միջ­նա­կար­գին։

Ե­րեք տա­րի­ներ ա­ռաջ Էջ­միած­նի բա­կին մէջ Ռու­բէն Սե­ւա­կի թան­գա­րա­նի բա­ցու­մը տե­ղի կ՚ու­նե­նայ Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կոս Գա­րե­գին Բ­.-ի բա­րե­հաճ կար­գադ­րու­թեամբ եւ գոր­ծօն օ­ժան­դա­կու­թեամբ, բա­րե­րա­րու­թեամբ դար­ձեալ Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեա­նի։

Կ՚ար­ժէ ընդգ­ծել, թէ Ե­րե­ւա­նի «Ռու­բէն Սե­ւա­կ» միջ­նա­կար­գի պար­տէ­զին մէջ Յով­հան­նէս Չի­լին­կի­րեա­նի ջան­քե­րով կը զե­տե­ղուի նա­հա­տակ-բա­նաս­տեղ­ծին կի­սանդ­րին։

Թո՛ղ միշտ ան­թա­ռամ մնայ բո­լոր նա­հա­տակ­նե­րու, Սե­ւա­կի եւ Շա­մի­րա­մի յի­շա­տա­կը մեր սրտե­րուն մէ­ջ։

­ԽԱ­ՉԻԿ ԵԸԼ­ՄԱ­ԶԵԱՆ

«Նոր Յա­ռաջ», Փա­րիզ