ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑԻԻ ԻՐԱՒԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԵՒ ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ - Գ -

Կը շա­րու­նա­կենք հա­տուած­ներ ներ­կա­յաց­նել Վա­հան Վար­դա­պետ Բաս­տա­մեան­ցի «Կա­նո­նա­գի­տա­կան եր­կեր»էն, որ մե­զի կը հաս­նի Ա­զատ Բո­զո­յեա­նի աշ­խա­տա­սի­րու­թեամբ։

Եւ թէ­պէտ նա­խա­պէս այդ կա­նոն­նե­րը եւ օ­րէնք­նե­րը շատ խիստ էին եւ կո­պիտ, բայց հետզ­հե­տէ այ­սինչ կամ այ­նինչ ազ­գի կրօ­նա­կան, մտա­ւո­րա­կան եւ մա­նա­ւանդ ի­րա­ւա­բա­նա­կան զար­գաց­ման հետ հա­մըն­թաց մեղ­մա­ցան եւ կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­ցան ա­նոնք։

Իսկ «հռով­մէա­կան օ­րէնսդ­րու­թիւն»ը ա­մուս­նու­թեան եւ առ­հա­սա­րակ ըն­տա­նե­կան կեան­քի ի­րա­ւա­բա­նա­կան կող­մի մա­սին դար­ձաւ ի­րա­ւա­բա­նու­թեան ա­ռան­ձին ըն­դար­ձակ ճիւղ մը եւ ա­պա­գա­յին մեծ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցաւ եւ­րո­պա­կան օ­րէնսդ­րու­թիւն­նե­րու եւ ի­րա­ւա­բա­նու­թեան վրայ…։

Դառ­նանք այժմ մեր խո­րագ­րին բո­վան­դա­կու­թեան՝ Հայ ազ­գա­յին-ե­կե­ղե­ցա­կան ի­րա­ւա­բա­նու­թեան։

Հայ Ե­կե­ղե­ցին, սահ­մա­նադ­րե­լով ա­մուս­նու­թեան մա­սին զա­նա­զան ժա­մա­նակ զա­նա­զան կա­նոն­ներ, նոյն­պէս աշ­խա­տած է «օ­րի­նա­ւոր կա­ցու­ցա­նել» ա­մուս­նու­թիւ­նը իր բո­լոր հե­տե­ւանք­նե­րով։ Այս նպա­տա­կով ան ո­րո­շած է մի քա­նի պայ­ման­ներ՝ ո­րոնք անհ­րա­ժեշտ հար­կա­ւոր են ա­մուս­նու­թեան օ­րի­նա­ւո­րու­թեան հա­մար, երբ ա­նոնք չեն պահ­պա­նուած ճշդու­թեամբ՝ բո­լո­րը կամ մի քա­նի­նե­րը, կամ մին­չեւ իսկ մէ՛կ պայ­մա­նը, ա­պա ու­րեմն յա­ռաջ կու գան նոյն­պէս եր­կու հե­տե­ւանք՝ ա­մուս­նու­թիւ­նը կ՚ըլ­լայ կամ «ա­պօ­րի­նի» եւ «ան­վա­ւեր», ո­րով եւ քա­կե­լի կամ լու­ծե­լի, եւ կամ նոյն­պէս «ա­պօ­րի­նի» եւ «ան­վա­ւեր» բայց ո՛չ լու­ծե­լի։

Այս պայ­ման­նե­րը կը կո­չուին եր­բեմն եւ «ա­մուս­նա­կան ար­գելք­ներ», քա­նի որ ար­գե՛լք կը հան­դի­սա­նան ա­մուս­նու­թեան օ­րի­նա­ւո­րու­թեան։

Այս ար­գելք­նե­րը կամ պայ­ման­ներ կ՚ար­ժէ վեր­յի­շել։

Ա­ներկ­բա­յե­լի է, որ ա­մուս­նու­թիւ­նը կա­րե­լի է հաս­տա­տել միա՛յն եր­կու տար­բեր, այ­սինքն ա­րա­կան եւ ի­գա­կան սե­ռի մէջ՝ այր-մար­դու եւ կին-մար­դու մէջ, քա­նի որ ա­մուս­նու­թեան գլխա­ւոր խոր­հուրդն է որ­դեծ­նու­թիւ­նը, իսկ այս կա­րե­լի է ի­րա­կա­նայ ա­րուի եւ է­գի, կամ այր-մարդ եւ կին- մար­դու յա­րակ­ցու­թիւն­նե­րէն։ «Չէ՞ք կար­դա­ցած Սուրբ Գիր­քե­րուն մէջ, թէ Աս­տուած սկիզ­բէն ա­րու եւ էգ ստեղ­ծեց մար­դի­կը եւ ը­սաւ ա­նոնց…» (ՄԱՏԹ. ԺԹ 4)։ Ուս­տի այս աս­տուա­ծա­սահ­ման օ­րէն­քը բնա­կան է եւ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ընդ­հա­նուր ծրագ­րին հե­տե­ւանք։

Հայ ժո­ղո­վուր­դը հե­թա­նո­սա­կան ժա­մա­նակ­ներ եւ հե­տե­ւած եւ հա­մա­կեր­պուած էր «բնա­կան օ­րէնք»ին եւ ճանչ­ցած՝ միա՛յն մէկ տե­սակ ա­մուս­նու­թիւն՝ ա­րուի եւ է­գի մէջ՝ այր-մար­դու եւ կին-մար­դու մէջ։ Իսկ քրիս­տո­նէու­թեան ժա­մա­նակ բնա­կան օ­րէն­քին հետ ու միա­սին ան սկսաւ հե­տե­ւիլ ե՛ւ «դրա­կան օ­րէնք»ին։ Թէ կա՞ր ար­դեօք ո­րե­ւի­ցէ աշ­խար­հա­կան կամ պե­տա­կան օ­րէնք այս հար­ցի մա­սին, այժմ յայտ­նի չէ մե­զի, բայց ըն­դու­նե­լով միան­գամ, իբ­րեւ ընդ­հա­նուր սկզբունք եւ կա­նոն, որ պե­տու­թիւ­նը ե­կե­ղե­ցիին թո­ղած էր առ­հա­սա­րակ ա­մուս­նու­թեան վե­րա­բե­րող օ­րէնսդ­րու­թիւ­նը, եւ ու­րեմն պէ՛տք է ըն­դու­նիլ, որ ներ­կայ հար­ցի մա­սին կի­րար­կե­լի էր ե­կե­ղե­ցա­կան կա­նո­նը, եւ պե­տա­կան օ­րէն­քի զօ­րու­թիւն ու­նէր։

Իսկ Հայ Ե­կե­ղե­ցին՝ հա­մա­ձայն Ս. Ա­ւե­տա­րա­նին եւ ա­ռա­քեալ­նե­րու գրուածք­նե­րուն, կը թոյ­լատ­րէ ա­մուս­նու­թիւ­նը միա՛յն այր-մար­դու եւ կին-մար­դու մէջ։ «Մաշ­տոց» գիր­քը Ս. Պսա­կի խոր­հուր­դի կա­նո­նի մէջ կ՚ը­սէ.- Քա­հա­նան կ՚առ­նէ հար­սին աջ ձեռ­քը եւ կու տայ փե­սա­յին աջ ձեռ­քին եւ կ՚ը­սէ…։ Ու­րեմն միա՛յն հար­սը եւ փե­սան, այ­սինքն՝ ա­րուն եւ է­գը, այր-մար­դը եւ կին-մար­դը կա­րող են պսա­կուիլ։ Նոյն սկզբուն­քը կը կրկնեն մեր հայ­րա­պետ­նե­րը ի­րենց կա­նո­ննե­րուն մէջ։ Զոր օ­րի­նակ՝ Ս. Սա­հա­կի 27-րդ կա­նո­նը կ՚ը­սէ.- Պա­տուէր ա­րա­րէք զի տղա­յոց (այ­սինքն ան­չա­փա­հաս ա­րու­նե­րուն) կա­նայս մի՛ խօ­սես­ցին։ Իսկ Ներ­սէս Շնոր­հա­լին կ՚ը­սէ.- Մի՛ ոք ի քա­հա­նա­յից ա­ռանց կա­մաց առնն ու կնոջն պսակ դի­ցէ։ Եւ բազ­մա­թիւ կա­նոն­նե­րու մէջ՝ ա­մուս­նու­թեան հա­մար անհ­րա­ժե՛շտ կը տես­նուի այր-մար­դու եւ կին-մար­դու ներ­կա­յու­թիւ­նը։

Հոս հա­կիրճ կեր­պով շօ­շա­փենք հե­տաքրք­րա­կան հարց մը ա­մուս­նու­թեան ի­րա­կա­նու­թեան մէջ։

Միակ­նու­թիւն՝ «monogamie» եւ բազ­մակ­նու­թիւն՝ «polygamie», այս եր­կու ե­րե­ւոյթ­նե­րու հար­ցը ի­րա­պէս հե­տաքրք­րա­կան է ա­մուս­նու­թեան ի­րո­ղու­թեան մէջ։

Նկա­տի ու­նե­նա­լով ա­մուս­նու­թեան գլխա­ւոր նպա­տա­կը՝ որ է ա­ճեց­նել մարդ­կա­յին սե­րուն­դը, պէտք էր կար­ծել, թէ ա­մուս­նու­թեան մէջ բազ­մակ­նու­թիւ­նը ա­ւե­լի տե­ղի պի­տի ու­նե­նար, քան թէ միակ­նու­թիւ­նը։ Հոս յի­շենք, թէ «բազ­մակ­նու­թիւն» կը նշա­նա­կէ՝ «միա­ժա­մա­նակ մի քա­նի կին ու­նե­նալ», իսկ «միակ­նու­թիւն»՝ «միայն մէ՛կ կին ու­նե­նալ»։ Բայց ա­մուս­նու­թեան մէջ բնա­կան նպա­տա­կին հետ միա­սին կայ ե՛ւ ու­րիշ նպա­տակ մը՝ ա­ւե­լի բարձր, ա­ւե­լի խորհր­դա­ւոր, բա­րո­յա­կան ու նուի­րա­կան նպա­տակ. «ա­մուս­նա­կան փո­խա­դարձ սէ՜ր», ծնո­ղա­կան պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ, ըն­տա­նե­կան խա­ղաղ եւ եր­ջա­նիկ կեանք եւ այլն։

Իսկ «բազ­մակ­նու­թեան» մէջ եր­բեք կա­րե­լի չէ՛ հաս­նիլ ա­մուս­նա­կան կեան­քի բա­րո­յա­կան նպա­տակ­նե­րուն, քա­նի որ մա՛րդ կա­րե­լի չէ՛ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ հա­ւա­սար կեր­պով սի­րէ եր­կու, ե­րեք կամ ա­ւե­լի կին, իսկ ա­նոնց­մէ ան­մի­ջա­պէս յա­ռաջ պի­տի գան կի­նե­րու նա­խան­ձը եւ ա­տե­լու­թիւ­նը ի­րա­րու նկատ­մամբ, ըն­տա­նե­կան խռո­վու­թիւն­ներ եւ ան­բա­ւա­կա­նու­թիւն­ներ՝ զա­ւակ­նե­րու խտրու­թիւն, եւ այլն, ո­րոնք պի­տի վնա­սեն միու­թիւ­նը։

Սուրբ Գիր­քի «աս­տուա­ծա­դիր օ­րէնք»ով, սկիզ­բէն ի վեր հաս­տա­տուած է «միակ­նու­թիւն»ը եւ ո՛չ թէ «բազ­մակ­նու­թեան ա­մուս­նու­թիւն»ը։

Իսկ Քրիս­տոս վե­րա­հաս­տա­տեց հին օ­րէն­քը, ը­սե­լով. «Այս պատ­ճա­ռով այ­րը պի­տի ձգէ իր հայրն ու մայ­րը եւ իր կնոջ միա­նայ, եւ եր­կու­քը մէ՛կ մար­մին պի­տի ըլ­լան» (ՄԱՏԹ. ԺԹ 5), եւ շա­րու­նա­կե­լով. «Հե­տե­ւա­բար այ­լեւս եր­կու չե՛ն, այլ՝ մէ՛կ մար­մին» (ՄԱՏԹ. ԺԹ 6)։­

Ուս­տի Քրիս­տո­սի խօս­քե­րուն մէջ յա­տուկ ի­մաստ ու­նի. «եր­կու­քը մէ՛կ մար­մին» խօս­քը, որ կրկնուած է «եր­կու չեն, այլ՝ մէ՛կ մար­մին» խօս­քով։ Ու­րեմն ա­մուս­նու­թիւ­նը կը հաս­տա­տուի միա՛յն եր­կու հո­գիի մէջ, ո­րոնք կ՚ըլ­լան «մէ՛կ» մար­մին…։

- Պի­տի շա­րու­նա­կենք։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 26, 2016, Իս­թան­պուլ