ԽԱՉԸ՝ ՈՐՊԷՍ ՃԱՆԱՊԱՐՀ

Նոր Ուխ­տին խո­րա­նը՝ Յի­սուս Քրիս­տո­սի Խա՛չն է։

Ուս­տի Խա­չէն կը բխին յա­րու­թեան խոր­հուր­դը եւ բո­լոր խոր­հուրդ­նե­րը։ Ե­կե­ղեց­ւոյ կեդ­րո՛նն է խո­րա­նը՝ ո­րուն վրայ Խա­չին զո­հա­բե­րու­մը կը ներ­կա­յա­նայ զա­նա­զան խոր­հուրդ­նե­րու կա­տա­րու­մով՝ ծէ­սով եւ ա­րա­րո­ղու­թեամբ։

Ան միան­գա­մայն Յի­սուս Քրիս­տո­սի Սե­ղանն է՝ դէ­պի հոն հրա­ւի­րուած է Աս­տու­ծոյ Ժո­ղո­վուր­դը։ Եւ կարգ մը ծէ­սե­րու մէջ՝ խո­րա­նը խորհր­դա­նիշն է նաեւ «Գե­րեզ­մա­նին», քա­նի որ Քրիս­տոս ճշմար­տա­պէ՛ս մե­ռաւ եւ ճշմար­տա­պէ՛ս յա­րեաւ։ Ար­դա­րեւ Յի­սուս Իր աս­տուա­ծա­յին փառ­քը կը յայտ­նէ եւ ցոյց կու տայ, թէ Ինք Իր փառ­քին մէջ մտնե­լու հա­մար պար­տի անց­նիլ Խա­չի ճամ­բէն՝ Ե­րու­սա­ղէ­մի մէջ։ Ուս­տի եւ Քրիս­տո­սի ա­մէն մէկ ա­շա­կերտ պար­տի հե­տե­ւիլ Ա­նոր՝ Խա­չի ճա­նա­պար­հին վրայ, չար­չա­րանք­նե­րու, հա­լա­ծանք­նե­րու ընդ­մէ­ջէն՝ ո­րոնք եր­բեք չեն պակ­սիր Ե­կե­ղե­ցիին։ Եւ այս կը նշա­նա­կէ՝ առ­նել եւ կրել ի­րեն յա­տուկ խա­չը, հե­տե­ւիլ Յի­սու­սի, ո­րով կա­րե­լի է միա՛յն կո­չուիլ ճշմա­րիտ հա­ւա­տա­ցեալ եւ հա­ւա­տա­րիմ հե­տե­ւո՛ղ։

Ա­ռօ­րեայ կեան­քին մէջ չար­չա­րանք­նե­րու, նե­ղու­թիւն­նե­րու եւ դժուա­րու­թիւն­նե­րու մէջ համ­բե­րու­թեամբ, ար­դա­րու­թեան հա­մար կրած հա­լա­ծան­քին տո­կա­լով։

Ա­մէն օր առ­նել խա­չը եւ հե­տե­ւիլ Յի­սու­սին՝ ա­մե­նէն ա­պա­հով եւ վստա­հե­լի ճամ­բան է փրկու­թեա՛ն։

Ար­դա­րեւ խա­չի ճամ­բուն վրայ, հա­ւա­տա­ցեա­լը ժա­ռան­գա­կից եւ մաս­նա­կից կ՚ըլ­լայ յա­րու­ցեալ Քրիս­տո­սի, «քա­նի որ բաժ­նե­կից ենք Ա­նոր չար­չա­րանք­նե­րուն», ինչ­պէս կ՚ը­սէ Ա­ռա­քեա­լը. (ՀՌՈՄ. Ը 17)։­

Ե­կած ըլ­լա­լով մեղ­քէն խան­գա­րուած ա­րար­չա­գոր­ծու­թեան սկզբնա­կան կար­գը հաս­տա­տե­լու՝ Յի­սուս մար­դուն կու տայ պէտք ե­ղած ու­ժը, կա­րո­ղու­թիւ­նը եւ շնորհ­քը՝ տա­նե­լու եւ համ­բե­րե­լու հա­մար ա­մէն նե­ղու­թիւն խա­չի ճամ­բուն վրայ։ Նոր տա­րո­ղու­թեամբ օժ­տուած՝ հա­ւա­տա­ցեա­լը համ­բե­րա­տար ու զօ­րա­ցած կը կրէ իր խա­չը՝ Քրիս­տո­սի հե­տե­ւե­լով, իր ան­ձէն հրա­ժա­րե­լով, իր Խա­չը առ­նե­լով ու հնա­զան­դե­լով այն խոս­տու­մին, թէ ճամ­բուն վեր­ջա­ւո­րու­թեան պի­տի գտնէ փառ­քը։ Համ­բե­րա­տա­րու­թեան սկզբնա­կան ի­մաս­տը հասկ­նալ եւ ապ­րիլ զայն՝ կա­րե­լի է եւ միայն Քրիս­տո­սի օգ­նու­թեամբ եւ քա­ջա­լե­րու­թեամբ։

Ար­դա­րեւ Ինք Յի­սուս Քրիս­տոս կ՚ը­սէ.

«Աշ­խար­հի վրայ նե­ղու­թիւն­ներ պի­տի ու­նե­նաք, բայց քա­ջա­լե­րուե­ցէ՛ք, քա­նի որ ես յաղ­թե­ցի աշ­խար­հին» (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։­

Ուս­տի քրիս­տո­նեայ համ­բե­րա­տա­րու­թեան այս շնորհ­քը պտո՛ւղն է Քրիս­տո­սի Խա­չին, ակ­նաղ­բիւ­րը քրիս­տո­նեայ ա­մէն կեան­քի։ Եւ Քրի­ստոս Ի՛նք աղ­բիւրն իսկ է այս շնորհ­քին։ Քրիս­տոս, ա­մէն նե­ղու­թեան, ա­մէն դժուա­րու­թեան մէջ կը մնայ հա­ւա­տա­ցեա­լին հետ, ա­նոր ու­ժը եւ զօ­րու­թիւն կու տայ՝ իր խա­չը շալ­կած Ի­րեն հե­տե­ւե­լու, իր ան­կում­նե­րէն վերց­նե­լու, բե­ռը կրե­լու։ Եւ Քրիս­տոս եր­բեք ա­ռան­ձին չի թո­ղուր իր խա­չը շալ­կած տա­նո­ղը, կ՚օգ­նէ ա­նոր իր բո­լոր նե­ղու­թեա­նը մէջ։

Ո՛­չինչ կը բաժ­նէ խա­չը շալ­կած Քրիս­տո­սի հե­տե­ւող հա­ւա­տա­ցեա­լը Քրիս­տո­սէն՝ ո՛չ հո­գիով, ո՛չ մար­մի­նով, ընդ­հա­կա­ռա­կը խա­չին ծան­րու­թիւ­նը ա­ւե­լի՛ եւս կը զօ­րաց­նէ զայն։ «Ե­թէ մէ­կը ու­զէ Իմ ե­տե­ւէս գալ, թող ու­րա­նայ ինք­զինք եւ իր խա­չը ա­ռած իմ ե­տե­ւէս գայ», կ՚ը­սէ Յի­սուս. (ՄԱՏԹ. ԺԶ 24)։

­Գող­գո­թա­յի Խա­չեալ Յի­սու­սի հետ, մար­դը կը գոր­ծակ­ցի կեր­պով մը Աս­տու­ծոյ Որ­դիին հետ՝ Ա­նոր փրկչա­գոր­ծու­թեան ու Ա­նոր փառ­քին։ Մարդ Քրիս­տո­սի կ՚ա­շա­կեր­տի ա­մէն օր Խա­չը կրե­լով, այն գոր­ծին մէջ, զոր կա­տա­րե­լու կո­չուած է։ Ուս­տի խա­չի ճամ­բան մի­ջոց մըն է սրբա­ցու­մի եւ երկ­րա­ւոր ի­րա­կա­նու­թիւն­նե­րուն Քրիս­տո­սի Հո­գիով կեն­սա­գոր­ծու­մի։

Ուս­տի Խա­չի ճամ­բուն վրայ՝ չար­չա­րանք­նե­րու եւ նե­ղու­թիւն­նե­րու մաս­նակ­ցու­թիւ­նը միաս­նա­կու­թեան, զո­հո­ղու­թեան եւ սի­րոյ տի­պար մըն է. Յի­սուս Քրիս­տո­սի զո­հով, որ Խա­չին խո­րա­նին վրայ ըն­ծա­յուե­ցաւ Իր երկ­նա­ւոր Հօր, ի նպաստ մե­ղա­պարտ մարդ­կու­թեան։

Աս­տու­ծոյ Ար­քա­յու­թիւ­նը Քրիս­տո­սի Խա­չով վերջ­նա­կա­նա­պէս պի­տի հաս­տա­տուի քա­նի որ Աս­տուած թա­գա­ւո­րեց խա­չա­փայ­տին բար­ձուն­քէն։ Եւ Քրիս­տո­սի Խա­չին վրայ մի ան­գամ ընդ միշտ մա­տու­ցած զո­հը կը մնայ միշտ այժ­մէա­կան. «Ա­մէն ան­գամ որ Խա­չին զո­հը, ո­րուն մի­ջո­ցով Քրիս­տոս՝ մեր Զա­տի­կը զո­հա­բե­րուե­ցաւ ու զո­հա­կա­տա­ր-ւե­ցաւ, կը հան­դի­սա­կա­տա­րուի խո­րա­նին վրայ, մեր փրկու­թեան գոր­ծը կը կա­տա­րուի» (Ա ԿՈՐՆ. Ե 7)։­

Ուս­տի Սուրբ Պա­տա­րա­գի ըն­թաց­քին, որ Քրիս­տո­սի Զա­տի­կին յի­շա­տա­կումն է, ինք եւս կը զո­հա­կա­տա­րուի. «Ա­սի­կա Իմ Մար­մինս է՝ տրուած բազ­մու­թեան հա­մար», եւ դար­ձեալ. «Այս բա­ժա­կը Նոր Ուխտն է Իմ Ա­րիւ­նովս, որ կը հե­ղու ձե­զի հա­մար» (ՂՈՒԿ. ԻԲ 19-20)։ Ս­ուրբ Պա­տա­րա­գի խոր­հուր­դին մէջ Քրիս­տոս կու տայ այն նո՛յն Մար­մի­նը՝ զոր Խա­չին վրայ տուաւ հա­մայն մարդ­կու­թեան հա­մար եւ նո՛յն Ա­րիւ­նը՝ զոր Ինք հե­ղեց մարդ­կու­թեան հա­մար՝ ի թո­ղու­թիւն մեղ­քե­րուն. (ՄԱՏԹ. ԻԶ 28)։­

Ու­րեմն Սուրբ Պա­տա­րա­գի խոր­հուր­դը զո­հա­կա­տա­րում մըն է, քա­նի որ Խա­չին զո­հը կը ներ­կա­յաց­նէ՝ ներ­կայ կը դարձ­նէ, եւ քա­նի որ Խա­չին յի­շա­տա­կո՛ւմն է եւ որ ա­նոր պտու­ղը կը քա­ղէ։ Եւ Ե­կե­ղե­ցին՝ ժո­ղո­վուր­դը, որ Քրիս­տո­սի Մար­մինն է, կը մաս­նակ­ցի՛ Քրիս­տո­սի ըն­ծա­յա­բե­րու­մին, ինչ­պէս կը մաս­նակ­ցի՛ խա­չի չար­չա­րանք­նե­րուն եւ խա­չե­լու­թեան։ Այս ի­մաս­տով ամ­բողջ Ե­կե­ղե­ցին կը միա­նայ եւ միա­ցած կը մնայ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեան եւ ըն­ծա­յու­մին։

Ար­դա­րեւ «օ­րի­նա­ւոր» կը նկա­տուի միայն այն Պա­տա­րա­գը, Գո­հա­բա­նա­կան այն զո­հը՝ որ կը մա­տու­ցուի քա­հա­նա­յի մի­ջո­ցով ու ձեռ­քով։ Ան Պա­տա­րա­գի ա­տեն կ՚ըն­ծա­յուի ամ­բողջ Ե­կե­ղե­ցիին ա­նու­նով եւ քա­հա­նա­նե­րուն ձեռ­քով, կ՚ըն­ծա­յուի ա­նա­րիւն զե­նու­մով եւ խորհր­դե­նա­կա­նա­պէս, մին­չեւ որ Ինք՝ Տէ­րը գայ։ Քրիս­տո­սի ըն­ծա­յա­բե­րու­մին կը մաս­նակ­ցին ու կը միա­նան Ե­կե­ղեց­ւոյ ո՛չ միայն կեն­դա­նի՝ տա­կա­ւին աշ­խարհ գտուող ան­դամ­նե­րը, այլ նաեւ՝ ա­նոնք որ ար­դէն եր­կին­քի փառ­քին հա­սած են։ Սուրբ Պա­տա­րա­գի ա­տեն, Ե­կե­ղե­ցին կար­ծէք Խա­չին ոտ­քին է՝ միա­ցած Քրի­սոտ­սի չար­չա­րանք­նե­րուն, ըն­ծա­յա­բե­րու­մին եւ միջ­նոր­դու­թեան։

Եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով է, որ Սուրբ Պա­տա­րա­գի ա­տեն ժո­ղո­վուր­դը ո՛չ թէ «ներ­կայ» եւ կամ «հան­դի­սա­տես», այլ «մաս­նա­կի՛ց» է։

Ու­րեմն մեր ա­մէ­նօ­րեայ կեան­քին մէջ անդ­րա­դառ­նանք Խա­չին ծան­րու­թեան, քա­նի որ Խա­չը կեա՛նքն իսկ է եւ ապ­րինք, վա­յե­լենք Քրի­սոտ­սի հետ մեր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը Խա­չին մէջ…։

Եւ երբ կը խօ­սինք Խա­չի մա­սին, ա­նոր ըն­ծա­յուած կա­րե­ւո­րու­թեան հա­մա­ձայն կը տես­նենք Ե­կե­ղե­ցին՝ որ բազ­մա­թիւ յի­շա­տա­կում­նե­րով կը տօ­նէ Խա­չի տօ­նե­րը։ Ար­դա­րեւ, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Մա­ղա­քիա Ար­քե­պիս­կո­պոս Օր­մա­նեան, Խա­չին պա­տի­ւը, եւ նոյ­նիսկ պաշ­տօ­նը՝ ընդ­հա­նուր է ա­մէն ե­կե­ղե­ցի­նե­րու մէջ. ա­ղօթք­ներ կ՚ուղ­ղուին խա­չին, կը բարձ­րա­ցուի խա­չին զօ­րու­թիւ­նը, խա­չին կը վե­րագ­րուին ա՜յն­պի­սի ձիր­քեր եւ ար­դիւնք­ներ՝ որ ան­ձե­րու սեպ­հա­կան են եւ ո՛չ ի­րե­րու, եւ մին­չեւ իսկ Խա­չը կը նկա­տուի իբր «միջ­նորդ» եւ իբր «գոր­ծիչ»։ Այս ի­մաս­տով խա­չը կը նկա­տուի որ­պէս «անձ»՝ ապ­րող, կեն­սա­տու, կեն­դա­նի «էակ» մը…։

Ընդ­հան­րա­պէս «խաչ» ը­սե­լով՝ կը հասկցուի նոյն իսկ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեան ծա­ռա­յած քա­ռա­թե­ւը՝ որ «խա­չա­փայտ» ու «կե­նաց փայտ» եւս կը կո­չուի, բայց բուն խա­չին վե­րա­բե­րեալ ա­մէն պա­րա­գա­նե­րը կը վե­րագ­րուին ա­մէն ա­րուես­տա­կերտ խա­չի ալ՝ որ օ­ծեա՛լ ըլ­լայ, հոգ չէ թէ ի՛նչ նիւ­թէ շի­նուած ըլ­լայ։

Ան­շուշտ կա­րե­լի չէ՛ մտա­ծել, թէ ան­շունչ նիւ­թը ըլ­լայ ար­դեանց Տէ­րը եւ պատ­ճա­ռը՝ այլ ա­մէն ինչ՝ պա­տիւ եւ պաշ­տօն, գո­վեստ եւ ար­դիւնք կը բարձ­րա­նան առ Խա­չեալն եւ առ Փրկի­չը եւ խա­չը իբր «փրկու­թեան գոր­ծիք», կ՚անձ­նա­ւո­րէ իր մէջ նոյն խա­չեալ Փրկչին անձ­նա­ւո­րու­թիւ­նը։

Այս սկզբուն­քով, ա­հա­ւա­սիկ, խա­չի տօ­ներ ալ հաս­տա­տուած են եկե­ղեց­ւոյ մէջ՝ ո­րոնց մի­ջո­ցով Խա­չը կը փա­ռա­ւո­րուի։

Ար­դա­րեւ Խա­չի տօ­նե­րը կա­պակ­ցու­թիւն ու­նին ո­րե­ւէ պատ­մա­կան պա­րա­գա­յի մը հետ, եւ երբ խա­չե­լու­թեան յի­շա­տա­կով կը փա­ռա­ւո­րուի Խա­չը՝ Խա­չեալ Փրկի՛չն է որ կը պաշ­տուի։

Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ կա­տա­րուած խա­չի տօ­ներն են. «Խաչ­վե­րաց», «Գիւտ Խաչ», «Ե­րեւ­ման Խաչ», «Վա­րա­գայ Խաչ»։ Ա­սոնց­մէ զատ, խա­չի տօն կը կա­տա­րուի նաեւ խա­չի եօթ­նե­կին՝ Եր­կու­շաբ­թի, Ուր­բաթ, Շա­բաթ օ­րե­րը՝ ո­րոնք ի­րենց յա­տուկ յի­շա­տա­կու­թիւ­նը չու­նին, այլ Խաչ­վե­րա­ցի տօ­նին եւ յի­շա­տա­կին շա­րու­նա­կու­թիւնն են, եւ միեւ­նոյն դի­տու­մով հաս­տա­տուա՛ծ։ Խա­չին վե­րա­ցու­մը կամ փա­ռա­ւո­րու­թիւ­նը եօթ­նեակ մը տօ­նախմ­բե­լու հա­մար՝ յա­ջորդ օ­րե­րէն ե­րե­քը «խաչ»ին, ե­րեքն ալ «ե­կե­ղե­ցի»ին նուիրուած են՝ Ե­րեք­շաբ­թի, Չո­րեք­շաբ­թի եւ Հինգ­շաբ­թի։

Այս խա­չի տօ­նե­րէն՝ «Խաչ­վե­րաց»ը՝ Հայ Ե­կե­ղե­ցիի հին­գե­րորդ տա­ղա­ւար տօնն է։

Տար­ւոյ այս վեր­ջին տա­ղա­ւա­րը Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ ի­մաս­տուն հայ­րե­րը նուի­րած են Խա­չին՝ կո­չե­լով զայն «Խաչ­վե­րաց»։ Ինչ­պէս միւս տա­ղա­ւար­նե­րը, Խաչ­վե­րա­ցի տօնն ալ հիմ­նուած եւ հաս­տա­տուած է պատ­մա­կան ե­ղե­լու­թեան մը վրայ։

613 թուա­կա­նին պար­սիկ­նե­րու Խոս­րով շա­հը, մեծ զօր­քով կը յար­ձա­կի Բիւ­զան­դիո­նի վրայ։ Ան կը հաս­նի Կ. Պոլ­սոյ դար­պաս­նե­րուն, յե­տոյ դէ­պի հա­րաւ յա­ռա­ջա­նա­լով կ՚ար­շա­ւէ Ե­րու­սա­ղէմ, կը գրա­ւէ քա­ղա­քը եւ բազ­մա­թիւ գե­րի­նե­րու հետ կը գե­րէ նաեւ Քրի­սոտ­սի Խա­չա­փայ­տը՝ մեծ ա­նար­գանք հասց­նե­լով քրիս­տո­նեա­նե­րուն։

Հա­զիւ տասն­հինգ տա­րի միայն ան­ցած 628 թուա­կա­նին, Հե­րակլ կայս­րը, մեծ թի­ւով բա­նակ մը կազ­մե­լով, կը յար­ձա­կի պար­սիկ­նե­րու երկ­րին վրայ եւ կը կա­րո­ղա­նայ գե­րու­թե­նէ ա­զա­տել Քրիս­տո­սի Խա­չա­փայ­տը։ Ա­ւե­լի վերջ մեծ փառ­քով ու պա­տուով Ե­րու­սա­ղէմ կը վե­րա­դարձ­նէ Խա­չա­փայ­տը եւ կը ցու­ցադ­րէ զայն քրիս­տո­նեա­նե­րուն։

Կ՚ար­ժէ յի­շել, որ Հե­րակ­լի զօր­քին մաս կը կազ­մէր նաեւ հա­յոց բա­նա­կը՝ Մժեժ Գնու­նի իշ­խա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ եւ ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբ։

Ուս­տի հին աշ­խար­հի Պարս­կաս­տա­նէն մին­չեւ Բիւ­զան­դիոն, Հռո­մէա­կան կայս­րու­թեան սահ­ման­նե­րուն մէջ, խա­չը կը գոր­ծածուէր որ­պէս պա­տի՛ժ, մա­հուան գոր­ծիք եւ բո­լոր մա­հուան դա­տա­պար­տուած­նե­րը կը սպան­նուէին խա­չի վրայ։

Երբ Յի­սու­սը Պի­ղա­տո­սի մօտ բե­րին, մո­լեգ­նած հրեայ բազ­մու­թիւ­նը միա­բե­րան ա­ղա­ղա­կեց. «Խաչ բարձ­րա­ցուր ա­նի­կա», եւ այդ պատ­ճա­ռով ալ խա­չե­ցին՝ «խաչ հա­նե­ցին» Քրիս­տո­սը։

Հին աշ­խար­հը, ինչ­պէս կը վկա­յէ պատ­մու­թիւ­նը, կը սար­սա­փէր խա­չէն՝ իբ­րեւ մա­հուան գոր­ծիք։

Իսկ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեամբ խա­չը դադ­րե­ցաւ չար­չա­րան­քի եւ մա­հուան սար­սա­փազ­դու գոր­ծիք ըլ­լա­լէ։ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեամբ, խա­չը ի­մաս­տա­փո­խուե­ցաւ՝ նոր նշա­նա­կու­թիւն ստա­ցաւ եւ դար­ձաւ փրկա­գոր­ծու­թե­ան եւ յաղ­թա­նա­կի խորհր­դա­նիշ։

Եւ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեամբ, այ­սօր իւ­րա­քան­չիւր քրիս­տո­նեայ իր կուրծ­քին վրայ կը կրէ խա­չը, ե­կե­ղե­ցի­ներ կը զար­դա­րուին եւ կ՚ի­մաս­տա­ւո­րուին խա­չե­րով եւ բո­լոր մեր ազ­նիւ ու ար­դար գոր­ծե­րուն, մտա­ւոր պայ­քա­րն­­ե­րուն, աշ­խա­տանք­նե­րուն կը սկսինք խաչ հա­նե­լով՝ խա­չակն­քուե­լո՛վ։ Նոյն­պէս, ա­մէն քրիս­տո­նեայ, խա­չով կը սկսի իր ա­ղօթ­քին, քա­նի որ խա­չը այ­լեւս ո՛չ թէ պար­տու­թեան, ա­նար­գու­թեան նշան է քրիս­տո­նեա­յին հա­մար, այլ՝ փրկու­թեան եւ յաղ­թա­նա­կի՛։ Խա­չը, այս ի­մաս­տով դար­ձաւ պար­ծանք ա­մէն քրիս­տո­նեա­յի հա­մար ա­մէ­նու­րեք։

Վե­րի տո­ղե­րուն մէջ ը­սինք, թէ՝ խա­չը ա­մէն քրիս­տո­նեա­յի հա­մար ու­նի «ծան­րու­թիւն» մը՝ քա­նի որ քրիս­տո­նեա­յին հա­մար խա­չը կեա՛նքն իսկ է։

Քրիս­տո­նէու­թեան ընդ­հա­նուր պատ­մու­թեան ամ­բողջ ըն­թաց­քին մէջ «խաչ»ին ի­մաս­տը նոյ­նը ե­ղաւ աշ­խար­հի բո­լոր քրիս­տո­նեա­նե­րուն հա­մար, մաս­նա­ւո­րա­պէս նաեւ Հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար։ Ուս­տի Հայ ժո­ղո­վուր­դը մի՛շտ ա­պա­ւի­նած եւ վստա­հած է խա­չի զար­մա­նահ­րաշ զօ­րու­թեան։ Եւ այդ զօ­րու­թիւ­նը ան­բա­ժան մնաց Հայ ժո­ղո­վուր­դին՝ ինք­նա­պահ­պան­ման եւ գո­յա­տեւ­ման բո­լոր պայ­քար­նե­րուն մէջ, նոյն իսկ ա­մե­նէն ան­յու­սա­լի պա­հե­րուն։ Եւ խա­չը ու ա­նով սրբա­գոր­ծուած հա­ւատ­քը պա­հուե­ցաւ, պահ­պա­նուե­ցաւ հա­ւա­տար­մու­թեամբ։

Այ­սօր վերս­տին կը կար­դանք կամ կը լսենք շա­րա­կա­նի տո­ղե­րը՝ որ կ՚ը­սէ. «Եւ սո­վաւ յաղ­թես­ցուք ա­նօ­րէն թշնա­մոյն»։ Ար­դա­րեւ ար­դա­րը՝ ա­նի­րա­ւը, բա­րին՝ չա­րը, օ­րի­նա­ւո­րը՝ ա­նօ­րէ­նը կը յաղ­թէ ու պի­տի յաղ­թէ Խա­չով, խա­չի զօ­րու­թեամբ։ Եւ երբ կը լսենք շա­րա­կա­նի խօս­քե­րը՝ կ՚անդ­րա­դառ­նանք այն ճշմար­տու­թեան, որ խա­չը մեր ամ­բողջ կեան­քի ան­բա­ժան եւ հա­ւա­տա­րիմ ու­ղե­կի՛ցն է ե­ղած եւ պի­տի ըլ­լայ մի՛շտ։ Եւ երբ ան­հա­տա­պէս եւ կամ հա­ւա­քա­բար մատ­նուինք «ներ­քին ա­լե­կո­ծու­թեան» եւ նե­ղու­թիւն­նե­րու մէջ, անձ­կու­թեամբ կը փնտռենք խա­ղաղ նա­ւա­հան­գիս­տը ե­րա­նու­թեան եւ լու­ծում՝ ար­դար պա­հանջ­նե­րու, ա­հա­ւա­սիկ հո՛ն է ա­մե­նավս­տա­հե­լին՝ Խա­չը, կանգ­նած մեր դէ­մը…։

Խա­չի ցոյլքն իսկ կը զօ­րաց­նէ յու­սալ­քուած հո­գի­նե­րը, ժա­մա­նա­կուան մը պար­տուած կամ­քե­րը, կո­րով­նե­րը, խա­չով կա­րե­լի կ՚ըլ­լայ մու­թէն՝ լոյս ել­լել, խա­ւա­րէն ա­զա­տիլ՝ լու­սա­ւո­րուիլ եւ ա­նոր շնոր­հիւ փնտռել ու գտնել ճշմա­րիտ ճա­նա­պար­հը՝ խա­չին լոյ­սով տես­նել ա­պա­գա՛ն եւ ի­րա­կա­նաց­նել բո­լոր բա­րի ե­րազ­նե­րը եւ ար­դար նպա­տակ­նե­րը։

Ար­դա­րեւ, սխա՛լ է այն կար­ծի­քը, թէ՝ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը նա­հան­ջի կրօն է՝ տե­ղի­տուու­թեան եւ ա­մէն պայ­ման­նե­րու տակ հաշ­տուո­ղա­կա­նու­թեան։

Քրիս­տո­նէու­թիւ­նը՝ ար­դա­րու­թեան, մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան եւ ար­ժա­նա­պա­տւու­թեան, հո­գե­ւոր բարձ­րու­թիւն­նե­րու վրայ մնա­լու ար­դար պայ­քար մըն է խա­չո՛վ, հո­գե­ւոր պայ­քար մը՝ խա­չի զօ­րու­թեամբ, հա­ւա­տով եւ հա­ւա­տար­մու­թեա՛մբ։

Քրիս­տո­նէա­կան ընդ­հա­նուր պատ­մու­թիւ­նը ցոյց տուած է, թէ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը հո­գե­ւոր ա­զա­տու­թեան, մտա­յին յաղ­թու­թեան ար­դար պայ­քար մըն է, մար­դը՝ անխ­տիր միշտ վե՛ր՝ իր ար­ժա­նի տե­ղը պա­հե­լու հա­մար։ Եւ Ե­կե­ղե­ցին այս մտադ­րու­թեամբ եւ հա­ւա­տով ներշն­չուած պա­հած է իր գո­յու­թիւ­նը եւ կը գո­յա­տե­ւէ՝ պար­տու­թեան մատ­նե­լով ա­մէն չա­րիք՝ Խա­չի զօ­րու­թեան շնոր­հիւ, որ խորհր­դա­նիշն է Քրիս­տո­սի։

Եւ խա­չով է որ պահ­պա­նուած ու գո­յա­տե­ւած է քրիս­տո­նէա­կան հա­ւա­տի ա­մե­նաա­մուր սիւ­նը։

Այս ի­մաս­տով, քրիս­տո­նէու­թիւ­նը եր­բեք չէ՛ ե­ղած նա­հան­ջի կրօն, իր Խա­չին շնոր­հիւ, ո­րուն վրայ խա­չուե­ցաւ Քրիս­տոս։ Ուս­տի ար­դար եւ սրբա­զան հո­գե­ւոր պայ­քա­րի կրօնն է քրիս­տո­նէու­թիւ­նը՝ նե­ղու­թիւն­նե­րու, դժուա­րու­թիւն­նե­րու, ցա­ւե­րու դէմ քա­ջու­թեամբ պայ­քա­րող կրօն մը՝ ո­րուն հո­գե­ւոր զէնքն է՝ խա­չը, խա­չին զօ­րու­թիւ­նը, կեա՛ն­քը։

Եւ երբ յի­շա­տա­կը կը տօ­նենք Խա­չի վե­րաց­ման՝ ա­նոր գե­րու­թե­նէ ա­զա­տագր­ման, այն քրիս­տո­սա­կիր խա­չին, որ ե­ղաւ մարդ­կու­թեան փրկու­թեան ա­մուր եւ հաս­տատ լաս­տը։

Ու­րեմն Խա­չի յի­շա­տակ­ման այս տօ­նին՝ մեր կեան­քի ա­ռօ­րեայ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րը եւ մտա­տան­ջու­թիւն­նե­րը, մեր փա­ռա­սի­րու­թիւ­նը, ե­սա­մո­լու­թեան նկրտում­նե­րը մոռ­նանք. մեր հա­ւա­տի, յոյ­սի դռ­­նե­րը բա­ցուին, անդ­րա­դառ­նանք եւ ճանչ­նա՛նք «մարդ» ա­րա­րա­ծին կո­չու­մը եւ պարտ­քը մարդ­կու­թեան հան­դէպ։

Վեր հա­նենք, բարձ­րաց­նենք մեր աշ­խար­հա­յին մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու եւ մտա­տան­ջու­թիւն­նե­րու կող­մէ գե­րե­վա­րուած խա­չը եւ վա­յե­լենք ա­նոր իս­կա­կան՝ ան­պար­տե­լի զօ­րու­թիւ­նը մեր կեան­քին մէջ։ Թո՛ղ Քրիս­տո­սի փրկա­րար խա­չը տէր ու պա­հա­պան ըլ­լայ բո­լո­րիս, եւ վեր­ջա­պէս, այ­սօր սկսինք սի­րել զի­րար, ան­կեղծ սի­րով, քա­նի մար­դը ար­ժա­նի է սի­րոյ, խա՛­չը թող օգ­նէ մե­զի սի­րե­լու զի­րար…։

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 30, 2016, Իս­թան­պուլ