ԱՊ­ՇԵ­ՑՈՒ­ՑԻՉ ԴԱ­ՏԻՆ Ա­ՆԱԿՆ­ԿԱԼ ՎՃԻ­ՌԸ

Մեր սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­նե­րը պի­տի յի­շեն՝ 9 Սեպ­տեմ­բեր 2015 թուա­կիր «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի այս սիւ­նակ­նե­րուն մէջ անդ­րա­դար­ձած էինք «ապ­շե­ցու­ցիչ դատ»ի մը, նոյն խո­րագ­րով։ Հա­կիրճ ակ­նարկ մը նե­տենք այդ գրու­թեան, որ պատ­մուածք մըն էր։

«Տա­րեց վա­ճա­ռա­կան մը՝ որ ար­ժէ­քա­ւոր մե­տաքս­ներ կը վա­ճա­ռէր, ճամ­բոր­դու­թեան մը ըն­թաց­քին, ապ­րանք­նե­րո­վը միա­սին գե­րեզ­մա­նա­տան մը մէջ կը գի­շե­րէ։

«Մե­տաք­սի ծրար­նե­րը ի­րար կը կա­պէ եւ ա­նոնց­մէ բարձ մը կը շի­նէ գլու­խը հանգ­չեց­նե­լու հա­մար եւ ինք­զինք ա­պա­հով զգա­լով կը քնա­նայ…։

«Քնա­ցած գե­րեզ­մա­նա­տան մէջ կան ար­ձան­ներ՝ ո­րոնք նա­խա­րար­ներ եւ գի­տուն­ներ կը ներ­կա­յաց­նեն, իսկ ա­նոնց ան­մի­ջա­պէս քո­վը՝ եր­կու ա­րա­բա­կան ըն­տիր ձի։ Եւ այս­պէս, ծեր վա­ճա­ռա­կա­նը, բնա­կա­նա­բար կը դի­մէ դա­տա­ւո­րին, որ­պէս­զի լու­ծէ հար­ցը եւ վճիռ մը ար­ձա­կէ այդ մա­սին։

«Դա­տա­ւո­րը, ի­րա­ւա­ցիօ­րէն փաստ կը պա­հան­ջէ ա­ղեր­սա­րկու վա­ճա­ռա­կա­նէն, որ­պէս­զի կա­րե­նայ ար­դար վճիռ մը ար­տադ­րել։

«Եւ երբ կը լսէ, թէ ծե­րու­կին գի­շե­րած գե­րեզ­մա­նա­տան մօտ ար­ձան­ներ կա­յին, ա­պա ու­րեմն կը պա­հան­ջէ, որ այդ ար­ձան­նե­րը ներ­կա­յա­ցուին դա­տա­րան որ­պէս ա­պա­ցոյց պա­տա­հած դէպ­քին։

«Ներ­կա­նե­րը՝ ո­րոնք մեծ հե­տաքրք­րու­թեամբ կը հե­տե­ւէին դա­տա­վա­րու­թեան ըն­թաց­քին, զար­ման­քով կը սկսին ծի­ծա­ղիլ՝ խոր­հե­լով թէ ան­կեն­դան ար­ձան մը ինչ­պէ՛ս կրնայ վկա­յու­թիւն բե­լեր…։

«Դա­տա­ւո­րը տես­նե­լով ներ­կա­նե­րուն վար­մուն­քը, յան­կարծ զայ­րա­նա­լով, կ՚ը­սէ.- Երբ ես իմ ո­րո­շումս տուած եմ, ո՛չ մէ­կը ծի­ծա­ղե­լու ի­րա­ւունք ու­նի։ Ա­սոր հա­մար դուք բո­լորդ պի­տի պատ­ժուիք։

«Ներ­կայ ժո­ղո­վուր­դը նե­րո­ղու­թիւն խնդրեց դա­տա­ւո­րէն, բայց անդր­դուե­լի եւ ան­տե­ղի­տա­լի էր ե՛ւ ա­նո­ղոք։ Եւ տու­գան­քի դա­տա­պար­տեց բո­լո­րը։ Եւ շա­րու­նա­կեց.- Ձեզ­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը հոս պի­տի բե­րէ մէկ կա­պոց մե­տաքս…։ Ներ­կա­նե­րը, որ­պէս­զի ա­ւե­լի մեծ պա­տի­ժի չեն­թար­կուին լքե­ցին դա­տա­րա­նը եւ հե­ռա­ցան…»։­

Այս ա­ռա­կի մա­սին մեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը վեր­ջա­ցու­ցած էինք սա տո­ղե­րով.

«Եւ, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, հոս կը վեր­ջաց­նենք պատ­մուած­քը, եւ ան­շուշտ կա­րե­լի չ՚ըլ­լար, թէ դա­տա­ւո­րը ի՛նչ վճիռ ար­ձա­կած է այս խնդրին շուրջ։ Մութ կը թո­ղունք այդ կէ­տը։ Եւ այդ մա­սին վճի­ռը կը թո­ղունք մեր սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­նե­րուն։ Ար­դէն «ապ­շե­ցու­ցիչ դատ» վեր­նա­գի­րը յատ­կա­պէս ընտ­րած ենք, ցոյց տա­լու հա­մար ա­նակն­կալ վեր­ջա­ւո­րու­թիւ­նը այդ դա­տա­վա­րու­թեան։

«Կի­սա­ւարտ, ա­նո­րոշ պա­րա­գայ մը ա­հա­ւա­սիկ՝ որ ընդ­հան­րա­պէս կը դի­մա­ւո­րուինք ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին՝ զա­նա­զան ձե­ւե­րով կամ դէպ­քե­րով։

«Պատ­մուած­քի մը ըն­թաց­քին բնա­կան պէտք է նկա­տել ա­սի­կա, քա­նի որ պատ­մուածք­նե­րը ե­րե­ւա­կա­յու­թե­նէ ծնած՝ ինք­նահ­նար, մտա­ցա­ծին ե­րե­ւոյթ­ներ են եւ կը յե­նուն ե­րե­ւա­կա­յու­թեան վրայ։ Եւ ա­մէն մտա­ցա­ծին ներ­կա­յա­ցում, ունկնդ­րո­ղը, ըն­թեր­ցո­ղը կամ դի­տո­ղը կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ խոր­հե­լու, խո­րը թա­փան­ցե­լու, խոր ըմբռ­նե­լու հար­ցին մա­սին եւ ա­ռիթ կու տայ, որ ա­մէն մէ­կը ա­ւելց­նէ իր մտա­ծու­մը, գա­ղա­փա­րը ա­նոր վրայ…։

«Ար­դա­րեւ ա­մէն մար­դու ար­դար ի­րա­ւունքն է՝ ա­զա­տօ­րէն ե­րե­ւա­կա­յել, ան­կա­խօ­րէն գոր­ծա­ծել իր միտ­քը եւ ներ­կա­յաց­նել ինք­նա­տիպ եւ ու­րոյն գա­ղա­փար­ներ, յղա­նալ նոր մտա­ծում­ներ, հնա­րել ու­րիշ­նե­րէ տար­բեր խոր­հուրդ­ներ, ան­շուշտ ո­րոշ սահ­ման­նե­րու մէջ՝ ո­րուն պի­տի հա­մա­ձայ­նին ու հա­մա­կեր­պին բնա­կան կեան­քին ու բա­նա­կա­նու­թեան։ Սեղմ կա­ղա­պար­նե­րէ դուրս գալ եւ բա­նա­կան գա­ղա­փար­ներ յղա­նալ եւ ար­տա­յայ­տել մարդ­կա­յին ի­րա­ւունք մըն է եւ բա­նա­կա­նու­թան բնա­կան ու անհ­րա­ժեշտ հե­տե­ւա՛նք։

«Ու­րեմն իմ շա՜տ սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, խնդրեմ, ան­գամ մը փոր­ձե­ցէք, ջա­նա­ցէ՛ք ամ­բող­ջաց­նել պատ­մուած­քը ձեր թան­կա­գին մտա­ծում­նե­րով՝ որ­մէ պի­տի ծնի բարձր եւ ինք­նու­րոյն գա­ղա­փար­ներ, լու­ծում­ներ…։

«Ո՛ր­քան կա­րե­ւոր է կար­դա­լը՝ նո՛յն­քան անհ­րա­ժեշտ է խոր­հիլ, խորհր­դա­ծել եւ գա­ղա­փար յղա­նալ…»։

­Մենք զմեզ եր­ջա­նիկ զգա­ցինք երբ բա­ւա­կա­նա­չափ բա­րե­կամ­ներ յայտ­նե­ցին ի­րենց գա­ղա­փա­րը եւ ըն­դա­ռա­ջե­ցին մեր խնդրան­քին։ Ա­ւե­լի շատ մաս­նա­կի զրոյց­նե­րու, խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րու ըն­թաց­քին ար­տա­յայ­տե­ցին ի­րենց թան­կա­գին գա­ղա­փար­նե­րը՝ ա­ռա­ջար­կե­լով շա­հե­կան լու­ծում­ներ այս հար­ցին շուրջ։ Եւ տե­սանք՝ որ կար­դա­լու, եւ նոյ­նիսկ մտիկ ը­նե­լու չափ, եւ եր­բեմն ա­ւե­լի՛ կա­րե­ւոր է խոր­հի­լը եւ խորհր­դա­ծե­լը։ Եւ ի­րա­պէս ու­րախ ե­ղանք՝ որ մեր չխոր­հած, չե­րե­ւա­կա­յած լու­ծում­ներ ար­տա­յայ­տուե­ցան։

Ե­թէ ա­ռիթ ներ­կա­յա­նայ՝ կ՚ու­զենք ամ­փոփ կեր­պով ներ­կա­յաց­նել զա­նոնք, եւ ե­թէ ար­տօ­նեն, յի­շել ա­մէն մէ­կուն ա­նու­նը՝ որ ի­րա­պէս գա­ղա­փա­րա­յին աշ­խար­հին յատ­կան­շա­կան շա­հե­կան տար­բե­րակ­ներ, բազ­մա­զան ար­ժէք­ներ ա­ւել­ցու­ցին։

Գա­ղա­փար­ներ ճշմար­տու­թեան ար­ժէք կը ստա­նան, երբ բազ­մա­նան եւ բաղ­դա­տու­թեան ա­ռիթ ըն­ծա­յեն։ Այս­պէս կա­րե­լի է թէ՛ գի­տու­թեան, թէ՛ ե­րե­ւա­կա­յու­թեան սահ­մա­նը ընդ­լայ­նել եւ մշա­կել։ Այս ի­մաս­տով շնոր­հա­կալ եմ ի­րենց գա­ղա­փա­րը յայտ­նող ազ­նիւ բա­րե­կամ­նե­րուն։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ վե­րո­յի­շեալ պատ­մուած­քին մէջ կի­սատ թո­ղուած տե­ղէն կը շա­րու­նա­կենք։

Տես­նենք, թէ ա­ռա­կը ինչ­պէ՛ս վեր­ջա­ցեր է.

«Դա­տա­ւո­րը կ՚ը­սէ ծի­ծա­ղող ներ­կա­նե­րուն.-

«Ես կը դա­տա­պար­տեմ ձեզ տու­գան­քի. ձեզ­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը պի­տի գնէ կա­պոց մը մե­տաքս եւ պի­տի բե­րէ հոս, այս­տեղ։ Ներ­կա­նե­րէն ո­մանք փոր­ձե­ցին ա­ռար­կել եւ վի­ճիլ, բայց ի վեր­ջոյ ստի­պուե­ցան են­թար­կուիլ դա­տա­ւո­րին ո­րո­շու­մին։

«Ո­րոշ ժա­մա­նակ մը վերջ, վե­րա­դար­ձան։ Ա­նոնց­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը իր թե­ւին տակ ու­նէր մե­տաք­սի ծրար մը։ Ծեր վա­ճա­ռա­կա­նը հա­զիւ թէ տե­սած էր ծրար­նե­րուն հիւ­սուած­քը՝  բա­ցա­գան­չեց.- Բայց սա այն մե­տաքսն է, որ ինձ­մէ գող­ցուած էր։

«Դա­տա­ւո­րը բո­լո­րը հար­ցու­փոր­ձեց՝ թէ ո­րո՛ւ քովն էր այդ գոր­ծուած­քը եւ որ­մէ գնուած։

«Վա­ճա­ռոր­դը դա­տա­րան բե­րուե­ցաւ։

«Եւ շու­տով գտան գո­ղը։ Եւ այդ­պէս ան­կեն­դան եւ լուռ ու ան­խօս քա­րար­ձա­նը փաս­տա­բե­րու­թեան եւ վկա­յու­թեան մի­ջոց մը ե­ղաւ, որ­պէս­զի ա­պա­ցու­ցուի եւ հրա­պա­րա­կուի իս­կա­կան յան­ցա­գոր­ծը։ Եւ այս կեր­պով ցոյց տրուած կ՚ըլ­լայ՝ թէ նոյ­նիսկ մունջ ու ան­բար­բառ էակ­նե­րու հա­մար ո՜ր­քան զազ­րե­լի եւ ա­նարգ ա­րարք մըն է գո­ղու­թիւ­նը եւ բո­լոր յան­ցանք­նե­րը…»։

­Շա­հե­կան եւ ա­նակն­կալ լու­ծում մը կը թուի այս վեր­ջա­ւո­րու­թիւ­նը եւ մե­զի կը յի­շեց­նէ Յի­սու­սի սա խօս­քը.-

«Չկա՛յ ծա­ծուկ բան որ չյայտ­նուի եւ կամ գաղտ­նի բան որ չգիտ­ցուի» (ՄԱՏԹ. Ժ 26)։­

Ու­րեմն ա­ւե­լի լաւ չէ՞ շի­տակ ըլ­լալ, ուղ­ղա­միտ ըլ­լալ եւ մա­նա­ւա՛նդ ան­կեղծ եւ ստո՛յգ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 14, 2016, Իս­թան­պուլ