ՀԱՄԱԽՈՀ ԵՒ ՀԱՄԱԿԱՐԾՒՔ

Մարդ­կա­յին միտ­քը եւ ե­րե­ւա­կա­յու­թիւ­նը սահ­ման չու­նի եւ բազ­մա­կող­մա­նի է եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով իւ­րա­քան­չիւր անձ կրնայ տար­բեր մտա­ծում եւ կար­ծիք ու­նե­նալ ու­րի­շի մը նկատ­մամբ։ Սա­կայն մտքի, կար­ծի­քի եւ գա­ղա­փար­նե­րու զա­նա­զա­նու­թիւ­նը ո՛չ թէ ար­գելք, այլ եւ մա­նա­ւանդ ա­ռիթ­ներ են ճշմար­տու­թեան հաս­նե­լու, քա­նի որ կար­ծիք­նե­րու փո­խա­նա­կու­թեան ար­դիւնք կը յայտ­նուի ճշմար­տու­թիւ­նը։ Եւ ե­թէ մար­դիկ ա­մէն բա­նի մէջ հա­մա­միտ եւ հա­մա­կար­ծիք ըլ­լա­յին՝ թե­րեւս «ճշմար­տու­թիւն»ը այս­քան ար­ժէք պի­տի չու­նե­նար, հա­սա­րակ եւ սո­վո­րա­կան գա­ղա­փար մը պի­տի ըլ­լար միայն։ Մինչ­դեռ, այն որ աշ­խա­տան­քով, նոյ­նիսկ պայ­քա­րով ձեռք կը ձգուի, ան ա­ւե­լի մեծ ար­ժէք կը ստա­նայ, յարգ ու պա­տիւ կը վա­յե­լէ։

Ու­րեմն գա­ղա­փար­նե­րու եւ կար­ծիք­նե­րու տար­բե­րու­թիւ­նը բա­նա­կան մար­դուս հա­մար բնա­կան է եւ անհ­րա­ժե՛շտ։ Բայց անհ­րա­ժեշտ է նաեւ գա­ղա­փար­նե­րու, կար­ծիք­նե­րու ար­տա­յայ­տու­թեան մէջ ան­կեղ­ծու­թի՛ւնը։ Մէ­կը երբ ան­կեղծ է իր մտա­ծում­նե­րուն մէջ եւ զա­նոնք կ՚ար­տա­յայ­տէ ան­կեղ­ծու­թեամբ, այ­սինքն կը խօ­սի՝ ինչ­պէս որ կը խոր­հի եւ իր խօս­քը հա­մա­պա­տաս­խան կեր­պով կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ, գոր­ծի կը վե­րա­ծէ, այ­լա­պէս ա­նի­կա ա­ռողջ գա­ղա­փա­րի եւ սկզբուն­քի տէր մարդ է…։

Ան­կեղ­ծու­թի՜ւն՝ ի՛նչ որ ա­մէն ան­հա­մա­ձայ­նու­թեան, ա­մէն ան­հաս­կա­ցո­ղու­թեան դեղ­թափն է ու դար­մա­նը, պայ­մա՛ն է ա­ռողջ փոխ­յա­րա­բե­րու­թեան մը, ա­մէն մար­զի մէջ։ Մար­դիկ կան, որ մէ­կուն «հա­ւա­տար­մու­թիւն» ա­նուա­նա­ծը, ու­րիշ մը միամ­տու­թիւն եւ տխմար­տու­թիւն կ՚ա­նուա­նէ։ Եւ դար­ձեալ մէ­կուն նուի­րա­կան ու սրբա­զան դա­ւա­նա­ծը, ու­րիշ մը նա­խա­պա­շա­րում կը կո­չէ։ Եւ դար­ձեալ մար­դիկ կը գտնուին, ո­րոնց հա­մար սու­տը, կեղ­ծի­քը, խար­դա­խու­թիւ­նը յա­ջո­ղու­թեան անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­ներ են. ան­պատ­շա­ճու­թիւն, ան­պար­կեշ­տու­թիւն, թե­թե­ւա­բա­րո­յու­թիւ­նը շա­տե­րու կող­մէ «ըն­կե­րա­յին կեան­քի պա­հանջ» կը նկա­տուին։ Եւ զա­նա­զան մո­լու­թիւն­ներ «ան­մեղ ժա­մանց»նե­րու կար­գը կը դա­սուին։ Այս կեր­պով, ի՞նչ բա­նա­ւոր ար­դիւնք բա­նա­ւոր է ակն­կա­լել այն կար­ծիք­նե­րէն, զորս շարժ­ման մէջ դնե­լու պաշ­տօն ու­նե­ցող ան­ձեր ի­րա­րու այս­քա՛ն ներ­հակ, հա­կա­դիր մտա­ծում­ներ, գա­ղա­փար­ներ ու­նին եւ կեն­սա­կան սկզբունք­նե­րու, էա­կան հար­ցե­րու մա­սին մար­դիկ այս­քան թիւր ու վնա­սա­կար ըմբռ­նում­ներ կը զար­գաց­նեն եւ կը գոր­ծադ­րեն զա­նոնք։

Ար­դա­րեւ հա­մա­միտ, հա­մա­խոհ ըլ­լալ, հոգ չէ թէ ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու մէջ տար­բե­րու­թիւն­ներ ըլ­լայ, հա­մա­կար­ծիք ըլ­լալ՝ ա­ռողջ ըն­կե­րա­յին կեան­քի մը հա­մար մղիչ ուժ մըն է, զօ­րու­թիւն մը, քա­նի որ հա­մա­կար­ծիք ըլ­լա­լով կը ստեղ­ծուի «հա­սա­րա­կաց ուժ» մը, ո­րու մի­ջո­ցով կա­րե­լի կ՚ըլ­լայ ա­ւե­լի ինք­նավս­տահ պայ­քա­րիլ կեան­քի դժուա­րու­թիւն­նե­րու դէմ։ Ար­դա­րեւ, միու­թիւ­նը զօ­րու­թիւն է եւ ազ­դակ՝ յա­ջո­ղու­թեան եւ յաղ­թու­թեա՛ն։

Ար­դա­րեւ, հա­մա­խո­հու­թեան եւ հա­մա­կար­ծիք ըլ­լա­լու գոր­ծին մէջ եր­բեմն կար­ծուա­ծէն շատ ա­ւե­լի կա­րե­ւոր դեր կը կա­տա­րեն խո­նարհ ու հա­մեստ յար­կե­րու մէջ դե­ռա­հաս միտ­քե­րու եւ հո­գի­նե­րու հետ ա­մէ­նօ­րեայ շփում ու­նե­ցող ող­ջա­միտ, ազ­նիւ, պա­տուախն­դիր եւ պար­կեշտ ծնող­ներ, ո­րոնք ա­ռա­ւել չա­փով գի­տա­կից ի­րենց ծնո­ղա­կան բարձր կո­չու­մին, պար­տա­կա­նու­թեան եւ ծանր պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան՝ ո՛չ թէ միայն ի­րենց ի­մաս­տուն եւ շի­նա­րար խոր­հուրդ­նե­րով եւ խօս­քե­րով, այլ մա­նա­ւա՛նդ ի­րենց կեան­քին օ­րի­նա­կով կը կազ­մա­ւո­րեն, կը կա­ղա­պա­րեն մեղմ հո­գի­նե­րը ի­րենց զա­ւակ­նե­րուն՝ ի­րենց ա­րիւ­նէն ա­րիւն, ոս­կո­րէն ոս­կոր, կեան­քէն կեա՛նք կու տան ի­րենց հո­գե­հա­տոր­նե­րուն։

Հոս յատ­կա­պէս անդ­րա­դառ­նանք «ող­ջա­միտ», «պար­կեշտ» եւ «պա­տուախն­դիր» բա­ռե­րուն, ո­րոնց պէտք չէ՛ պակ­սի ան­կեղ­ծու­թի՛ւ­նը։

Շեշտ դնենք այս բա­ռե­րուն վրայ, քա­նի որ ընդ­հան­րա­պէս «ազ­նիւ» մարդ ըլ­լա­լու նա­խա­պայ­ման­ներն են ա­նոնք։ Ուս­տի, որ­քան որ ող­ջա­միտ, պար­կեշտ եւ պա­տուախն­դիր հայ­րեր ու մայ­րեր ի­րենց տուած «ըն­տա­նե­կան դաս­տիա­րա­կու­թեամբ» ան­գին ու ան­բաղ­դա­տե­լի ծա­ռա­յու­թիւն մը կը մա­տու­ցա­նեն ըն­տա­նի­քին, հա­մայն­քին եւ մարդ­կա­յին ըն­կե­րու­թեան, միւս կող­մէ ծան­ծաղ, մա­կե­րե­սա­յին, խո­րու­թե­նէ զուրկ, անձ­նա­սէր եւ ան­խո­հեմ եւ թե­թե­ւա­բա­րոյ ծնող­ներ՝ հայ­րեր ու մայ­րեր ի­րենց ան­խոր­հուրդ ու ան­տար­բեր խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րով եւ կաս­կա­ծե­լի ու տա­րօ­րի­նակ կեն­ցա­ղով՝ պա­տա­նի հա­սա­կով, 10-18 տա­րե­կան ի­րենց ան­փորձ ման­չե­րուն են ան­բիծ աղ­ջիկ­նե­րուն նո­րա­բող­բոջ կեան­քը կը խա­թա­րեն. նախ զա­նոնք յու­սա­խաբ եւ հիաս­թափ ը­նե­լով ի­րենց ի­մաս­տու­թեան, նկա­րա­գրին եւ վար­քին մա­սին, եւ այս­պէս կորսնց­նե­լով ա­նոնց յար­գանքն ու սէ­րը, եւ ա­պա ի­րենց ան­մեղ զա­ւակ­նե­րը ի­րենց ծուռ եւ վտան­գա­ւոր շա­ւիղ­նե­րուն հա­ւա­տա­րիմ հե­տե­ւորդ­ներ ը­նե­լով, եւ այս կեր­պով ի վեր­ջոյ ըն­տա­նե­կան կեան­քի սրբու­թիւ­նը, անբ­ծու­թիւ­նը եւ ըն­կե­րա­յին կեան­քի ա­ռող­ջու­թիւ­նը լրջօ­րէն խան­գա­րե­լով։

Ար­դա­րեւ, ան­կեղ­ծու­թիւ­նը՝ պար­կեշ­տու­թեան, ազ­նուու­թեան, ող­ջա­խո­հու­թեան եւ պա­տուախնդ­րու­թեան մէջ անհ­րա­ժեշտ է. մարդ ըլ­լա­լու է այն­պէս՝ ի՛նչ­պէս որ է իր միտ­քը եւ սիր­տը, ար­տա­քի­նը հա­մա­պա­տաս­խան ըլ­լա­լու է ներ­քի­նին, այ­լա­պէս կեան­քի ա­մէն ապ­րում խա­բէու­թիւն մը, սուտ մը եւ խար­դա­խու­թիւն մը կ՚ըլ­լայ եւ մարդ, թէ՛ ինք­զինք եւ թէ՛ իր շուր­ջին­նե­րը կը խա­բէ՝ թէ՛ կը վնա­սուի եւ թէ՛ կը վնա­սէ իր շուր­ջին­նե­րը։

Ան­շուշտ կեան­քի մէջ բա­րո­յա­կան ու­րիշ կա­րե­ւոր ար­ժէք­ներ ալ գո­յու­թիւն ու­նին՝ ո­րոնք կը կազ­մեն մար­դուս բա­րո­յա­կա­նը, նկա­րա­գի՛­րը։

Այս ի­մաս­տով, կա­րե­ւոր դեր կը խա­ղան եր­կու ար­ժէք­ներ՝ «դա­տո­ղու­թիւն» եւ «պա­տիւ», ո­րոնք մար­դուս թան­կա­գին ստա­ցուածք­ներն են։

Զօ­րա­ւոր եւ գործ­նա­կան դա­տո­ղու­թիւն մը «աս­տուա­ծա­յին ըն­դո­ծին շնորհ» մըն է՝ որ անձ­նա­կան գոր­ծե­րու մէջ յա­ջո­ղու­թիւն, հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րու մէջ թան­կա­գին ծա­ռա­յու­թիւն կը մա­տու­ցա­նէ, մա­նա­ւանդ երբ մարդ հոգ կը տա­նի զա­նի­կա զօ­րաց­նել ա­մէ­նօ­րեայ մտա­յին մար­զան­քով եւ ծա­նօ­թու­թիւն­նե­րու նո­րա­նոր պա­շար­նե­րով, տե­ղե­կու­թիւն­նե­րով։

Եւ պա­տի­ւի զգա­ցու­մը՝ ո­րուն հա­մար կ՚ար­ժէ մե­ծա­պէս եւ վեր­ջին ծայր բծախն­դիր ըլ­լալ, մարդ­կա­յին ա­մե­նէն կա­րե­ւոր մէկ դրա­մագ­լո՛ւխն է։

Սա­կայն, ա­մէ­նուն գիտ­ցած ի­րո­ղու­թիւնն է, թէ դա­տո­ղու­թիւ­նը որ­քան ալ զօ­րա­ւոր ե­ղած ըլ­լայ, վար­ջա­պէս անս­խալ չէ՛ եւ ի­մաս­տուն ու խո­հեմ մար­դը կեն­սա­կան խնդիր­նե­րու ժա­մա­նակ ու­րիշ­նե­րու դա­տո­ղու­թեան ալ դի­մե­լու, զա­նոնք բաղ­դա­տե­լու եւ հա­մե­մա­տե­լու պա­հանջ­քը կը զգայ։

Իսկ պա­տիւն ալ, ըստ բա­ւա­կա­նի ա­ռաձ­գա­կան բառ մը, ըմբռ­նում մըն է, եւ մար­դոց հա­մո­զում­նե­րուն, գա­ղա­փար­նե­րուն եւ հա­յեացք­նե­րուն հա­մե­մատ, մար­դէ մարդ կը տար­բե­րի, ի­մաս­տի փո­փո­խու­թիւն­նե­րու կ՚են­թար­կուի։ Կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ցոյց կու տայ, թէ պա­տուա­ւոր գոր­ծե­րու եւ ա­րարք­նե­րու չա­փա­նիշ­նե­րը լայ­նօ­րէն կը տար­բե­րին, ո­մանց հա­մար պա­տուա­ւոր ա­րար­քը, ըն­թաց­քը, ու­րի­շի մը հա­մար ան­պա­տիւ կրնայ նկա­տուիլ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 28, 2017, Իս­թան­պուլ