ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՆՈՒԻՐՈՒՄ

Նուի­րում եւ զո­հո­ղու­թիւն՝ իս­կա­կան ի­մաս­տով ա­ռա­քի­նու­թիւն­ներ են եւ ազ­նուու­թիւն։ Բայց ա­նոնք ա­ւե­լի եւս ար­ժէք կը սնա­նան, երբ ան­կեղծ են եւ ամ­բող­ջա­կա՛ն։ Եւ այս ամ­բող­ջա­կան նուի­րու­մի տի­պա­րը կու տայ Յի­սուս՝ «այ­րի կնոջ լու­մայ»ի ա­ռա­կին մէջ, երբ կ՚ը­սէ. «…միւս­նե­րը ի­րենց ա­ւե­լորդ գու­մար­նե­րէն նե­տե­ցին, մինչ ա­նի­կա, հա­կա­ռակ չքա­ւոր ըլ­լա­լուն, ի՛նչ որ ու­նէր՝ իր ամ­բո՛ղջ ապ­րուս­տը» (ՄԱՐԿ. ԺԲ 44)։­

Եւ «այ­րի կին»ը ո՜ր­քան կը նմա­նի Հայ ժո­ղո­վուր­դին՝ որ ամ­բող­ջա­կան նուի­րու­մով, անձ­նուի­րա­բար տուած է իր ամ­բողջ էու­թիւ­նը իր հա­ւա­տա­լիք­նե­րուն, իր գի­րին ու գրա­կա­նու­թեան, իր մշա­կոյ­թի՛ն։

Ար­դա­րեւ պատ­մու­թիւ­նը ցոյց կու տայ եւ կը վկա­յէ, թէ՝ Հայ ժո­ղո­վուր­դը ան­կեղծ զգա­ցում­նե­րով եւ նուի­րա­կան մտադ­րու­թեամբ կա­պուած է իր մշա­կոյ­թին՝ իր լե­զուին, իր գի­րին, իր ա­րուես­տին ամ­բող­ջա­կան պատ­րաս­տա­կա­մու­թեամբ։ Եւ կար­ծես Յի­սու­սի խօս­քե­րը ը­սուած են Հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար։ Հայ ժո­ղո­վուր­դը՝ որ աս­տուա­ծա­պար­գեւ այ­բու­բե­նով ա­ղօ­թած է, եր­գած է Աս­տու­ծոյ փառ­քը եւ գի­րով ար­տա­յայ­տած է իր ան­կեղծ հա­ւատ­քը եւ սէ­րը դա­րե՜ր ու դա­րեր։ Եւ ան իր ի­րա­կան նուի­րու­մը ցոյց տուած է իր սե­փա­կան այ­բու­բե­նին տէր կանգ­նե­լով, պահ­պա­նե­լով, խնա­մե­լով զայն եւ այս­պէս մա­սամբ փո­խա­դար­ձած է աս­տուա­ծաշ­նորհ ըն­ծա­յին՝ յայտ­նե­լով իր ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ։ Եւ ա­սի­կա ը­րած է գոր­ծա­ծե­լով ի­րեն նուի­րուած այ­բու­բե­նը՝ գի՛­րը։

Եւ Հայ ժո­ղո­վուր­դը ազ­նուու­թիւ­նը ու­նե­ցած է օգ­տա­գոր­ծե­լու եւ բազ­մաց­նե­լու եւ ճո­խաց­նե­լու ի­րեն շնոր­հուած ըն­ծան՝ ստեղ­ծե­լով Ոս­կե­դար մը՝ մա­նա­ւանդ Թարգ­մա­նե­լով Աս­տուա­ծա­շունչ մա­տեա­նը՝ որ ա­նուա­նուած է «Թարգ­մա­նու­թիւն­նե­րու Թա­գու­հի»։ Մէկ խօս­քով, կրցած է ի­րեն նուի­րուած ար­ժէ­քը ար­դիւ­նա­ւո­րած՝ գործ­նա­կա­նի դար­ձու­ցած է։

Բայց Հայ ժո­ղո­վուր­դին այս հա­տու­ցու­մը չէ՛ վեր­ջա­ցած՝ կը տե­ւէ եւ պի­տի շա­րու­նա­կէ դա­րէ՜ դար, սե­րուն­դէ սե­րո՜ւնդ, մշտնջե­նա­պէս եւ ա­նայ­լե­լի կեր­պով, եւ ա­ւե­լի մեծ ու զօ­րա­ւոր թա­փով։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ այն ա­տեն ար­ժա­նի պի­տի ըլ­լայ իր այ­բու­բե­նին, գի­րին ու գրա­կա­նու­թեան, որ ի­րա­պէ՛ս աս­տուա­ծա­պար­գեւ ըն­ծայ մըն է։ Ուս­տի այ­բու­բե­նը՝ որ կը գոր­ծա­ծենք ա­ղօթք մըն է ինք­նին՝ «Ա»ով սկսող, այ­սինքն՝ Աս­տուած բա­ռով եւ «Ք­»ով վեր­ջա­ցող, այ­սինքն՝ Քրիս­տո­սով։

Աս­տուա­ծա­յի՛ն է այ­բու­բե­նը, քա­նի որ 7-րդ «Է» տա­ռը կը խորհր­դան­շէ Աս­տուած, եւ կը պա­րու­նա­կէ իր մէջ եօ­թը խոր­հուրդ­նե­րը։

Եւ փոր­ձե­ցէք գրել «Է» տա­ռը՝ երկ­րորդ «Է» տա­ռի մը հետ, ի­րա­րու հա­կա­ռակ կեր­պով եւ պի­տի ու­նե­նաք ա­հա­ւա­սիկ Խա­չի նշա­նը, ի՛նչ որ կը նշա­նա­կէ՝ թէ այ­բու­բե­նը իր մէջ ու­նի քրիս­տո­նէա­կան ո­գին՝ նշա­նը։ Ու­րեմն կա­րե­լի է բազ­մաց­նել այս օ­րի­նակ­նե­րը, ո­րոնք կ՚ա­պա­ցու­ցա­նեն այ­բու­բե­նի աս­տուա­ծա­տուր պար­գեւ մը ըլ­լա­լու ի­րա­կա­նու­թիւ­նը՝ սրբու­թիւ­նը, նուի­րա­կա­նու­թի՛ւ­նը։

Եւ դար­ձեալ տե­սէ՛ք, սի­րե­լի­ներ, Թարգ­ման­չաց տօ­նին կար­դա­ցուած ա­ռա­քե­լա­կան նա­մա­կի սա հա­տուա­ծը՝ ուր կ՚ը­սէ, թէ՝ շնորհ­նե­րը զա­նա­զան են, բայց նո՛յն Հո­գին է տուո­ղը… Նո՛յնն է Տէ­րը՝ որ կը բաշ­խէ զա­նոնք, նոյն­պէս ծա­ռա­յու­թեան ալ զա­նա­զան կա­րո­ղու­թիւն­ներ կան՝ որ նոյն Աս­տուածն է, որ կու տայ։ Սուրբ Հո­գին ա­մէն մէ­կուն մէջ կը յայտ­նուի տար­բեր ձե­ւով մը՝ հա­սա­րա­կաց օ­գու­տին հա­մար։ …Միեւ­նոյն Հո­գին է, որ այս բո­լո­րը կը կա­տա­րէ՝ իւ­րա­քան­չիւ­րին յա­տուկ շնորհք մը տա­լով, ինչ­պէս որ ինք կ՚ու­զէ» (Ա ԿՈՐՆԹ. ԺԲ 4-11)։ Ուս­տի Թարգ­ման­չաց տօ­նով կը պան­ծաց­նենք Աս­տուա­ծա­շուն­չի թարգ­մա­նու­թեամբ մեր մէջ հիմ­նա­ւո­րուած գոր­ծին ճիւ­ղա­ւո­րու­մը եւ ճա­ռա­գայ­թու­մը ա­պա­գայ դա­րե­րու մէ­ջէն, կազ­մու­թեամ­բը գրա­կան զա­նա­զան սե­ռե­րու, ո­րոնց իւ­րա­քան­չիւ­րը իր ու­րոյն ա­ռանձ­նա­ւո­րու­մին մէջ կը ցուց­նէ միեւ­նո՛յն հո­գիի մը՝ կրօ­նա­շունչ հայ­րե­նա­սի­րու­թեան նոյն ո­գիին՝ ար­գա­սա­ւո­րիչ ո՛ւ­ժը։

Ար­դա­րեւ Աս­տուա­ծա­շուն­չէն բեղմ­նա­ւո­րուած գրա­կա­նու­թեան բո­լոր ճիւ­ղե­րը մէկ փրկա­րար եւ աս­տուա­ծա­յին զօ­րու­թե­նէ մը կը ստա­նան ի­րենց կեն­դա­նու­թիւ­նը։ Եւ ո՜ր­քան տպա­ւո­րիչ նմա­նու­թիւն, եւ ո՜ր­քան ճի՛շդ դա­տում մա­նա­ւանդ։

Ուս­տի իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ իր խղճին մէջ պէտք է տպա­ւո­րէ այն տե­սու­թիւ­նը՝ թէ ան­պայ­մա՛ն ու­նի հո­գե­ւոր նուի­րու­մի բա­ժին մը այս աշ­խար­հի վրայ, ու­րիշ խօս­քով՝ ա­մէն մէկ անձ պար­տա­կա­նու­թիւն մը ու­նի, որ պէտք է ի­րա­գոր­ծէ, պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն մը՝ ո­րուն գի­տակ­ցու­թիւ­նը պէ՛տք է ու­նե­նայ իր պատ­կա­նած հա­ւա­քա­կա­նու­թեան, ժո­ղո­վուր­դին կամ ազ­գին հան­դէպ։ Եւ ա­ւե­լին՝ այդ պար­տա­կա­նու­թիւ­նը պէտք է ըլ­լայ հո­գե­ւոր նուի­րու­մի հաս­կա­ցո­ղու­թեամբ եւ այդ նուի­րումն ալ՝ ամ­բող­ջա­կա՛ն։ Քա­նի որ մաս­նա­կան նուի­րու­մը ըն­դու­նե­լի չէ՛ Աս­տու­ծոյ՝ միայն մտքի զոր օ­րի­նակ, կամ միայն սրտի, այս կամ այն կա­րո­ղու­թեան։ Նուի­րու­մը պէ՛տք է ան­կեղծ եւ բո­լո­րա­նուէր ըլ­լայ, ո­րէս­զի սուրբ ըլ­լայ։ Մաս­նա­կան նուի­րու­մը կա­տա­րեալ նուի­րում չէ՛…։

Ուս­տի եւ մարդ պէ՛տք է քա­ջու­թիւ­նը, ա­րիու­թիւ­նը ու­նե­նայ զո­հուե­լու, զո­հե­լու իր պաշ­տած ի­տէա­լին ի­րա­գործ­մա­նը հա­մար։ Զո­հուե­լու՝ զո­հե­լու ի­րեն պատ­կա­նած ա­մէն ար­ժէ­քեւ նոյ­նիսկ կեանք, քա­նի որ ի­տէա­լը ա՛յդ կը պա­հան­ջէ։ Եւ ի­տէալ­նե­րու ար­ժէ­քը կ՚ա­ւել­նայ ի­րենց հա­մար կա­տա­րուած զո­հո­ղու­թիւն­նե­րով, նուի­րում­նե­րով, նաեւ՝ զո­հուած կեան­քե­րով։ Եւ ան­գի՛ն է այն ի­տէա­լը՝ ո­րուն հա­մար մարդ պատ­րա՛ստ է զո­հել մին­չեւ իսկ իր կեան­քը…։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ, այս ի­մաս­տով զո­հուե­ցաւ եւ զո­հեց իր այ­բու­բե­նին, իր լե­զուին,  իր գի­րին, իր գրա­կա­նու­թեան հա­մար, քա­նի որ հա­ւա­տաց, վստա­հե­ցաւ, որ ա­նոնք աս­տուա­ծա՛­յին են, սո՛ւրբ են, աս­տուա­ծա­տո՛ւր ըն­ծա­ներ են, եւ պէտք է պա­հել ու պահ­պա­նել, հո­գալ ու խնա­մել զա­նոնք, ի գին նոյ­նիսկ իր կեան­քին՝ անձ­նուի­րա­բա՛ր…։

Եւ զո­հո­ղու­թեան փո­խար­ժէ­քը՝ յաղ­թա­նա՛կ է։

Սուրբ Գիր­քը կեան­քով ու պատ­մու­թեամբ, եւ կեան­քը ու պատ­մու­թիւ­նը Սուրբ Գիր­քով մա­նա­ւանդ բա­ցատ­րե­լու հրայր­քը բո­լո­րո­վին ան­ծա­նօթ զգա­ցում մը չէ ե­ղած ընդ­հան­րա­պէս։ Հայ գրա­կա­նու­թեան հին բնօ­րի­նակ կամ թարգ­մա­նա­ծոյ հա­տուած­նե­րուն մէջ, շա­րա­կան­նե­րու եւ ծի­սա­կան պաշ­տա­մուն­քի զա­նա­զան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րու մէջ բազ­մա­թիւ օ­րի­նակ­ներ կա­րե­լի է նկա­տել այ­լա­բա­նա­կան ո­գիէն։

Եւ ու­րեմն նոյն ո­գին է, որ ձգտած է Թարգ­ման­չաց տօ­նին խոր­հուր­դը ցոյց տալ՝ այ­րի կնոջ «ի՛նչ որ ու­նէր՝ նե­տեց, իր ամ­բո՛ղջ ապ­րուս­տը» գան­ձա­նա­կին մէջ նե­տող կնոջ պատ­կե­րին մէջ։

Ուս­տի Ա­ւե­տա­րա­նը գան­ձա­նակն է՝ ո­րուն առ­ջե­ւէն ան­ցան աշ­խար­հի բո­լոր հին քա­ղա­քա­կիրթ ազ­գե­րը, ո­րոնց քա­րո­զուե­ցաւ Յի­սու­սի խօս­քը։ Այդ քա­ղա­քա­կիրթ ազ­գե­րը, ա­մէնքն ալ իր ու­նե­ցա­ծէն՝ ո­մանք գրա­կա­նու­թե­նէն, ո­րոշ չա­փով բան մը տուին ա­նոր, ո­մանք ի­րենց ա­ւան­դու­թիւն­նե­րէն, ո­մանք մտա­ւոր կեան­քէն, ու­րիշ­ներ քա­ղա­քա­կան եւ ըն­կե­րա­յին կեան­քի զա­նա­զան փոր­ձա­ռու­թիւն­նե­րէն, ո­մանք ներ­հա­յե­ցո­ղու­թեան կեան­քի մի­տում­նե­րէն, փի­լի­սո­փա­յու­թե­նէն, օ­րէն­քի եւ վար­չա­կան դրու­թեան ըմբռ­նում­նե­րէն, կար­գա­պա­հու­թեան ո­գիէն, ա­մէնքն ալ ի­րենց ու­նե­ցա­ծէն տուր­քի բա­ժին մը, մաս մը միայն բե­րին քրիս­տո­նէու­թեան «գանձ»ին՝ ա­մե­նա­մեծ բա­ժի­նը սա­կայն մա­սամբ պա­հե­լով դար­ձեալ ի­րենց, չվնա­սե­լով այդ ար­ժէք­նե­րուն ամ­բող­ջը։ Այդ ազ­գե­րը կամ ժո­ղո­վուրդ­նե­րը չզո­հե­ցին ի­րենց ցե­ղա­յին ինք­նու­թիւ­նը եւ ազ­գա­յին նկա­րա­գի­րը՝ ա­նոնք պա­հե­լով մի՛շտ տի­րա­կան հան­գա­ման­քի եւ վի­ճա­կի մէջ։

Եւ դար­ձեալ, այդ բո­լո­րը ե­թէ ո՛չ ընդ­միշտ, այլ գէթ այն ժա­մա­նա­կին մէջ եւ կամ այդ դա­րաշր­ջա­նին՝ երբ ըն­դու­նե­ցին Ա­ւե­տա­րա­նի կրօն­քը՝ եր­բեք տե­ղի չտուին, չնա­հան­ջե­ցին ի­րենց ազ­գա­յին ինք­նու­թե­նէն։ Ե­թէ կա­րե­լի է ը­սել՝ մաս մը տուին եւ բա­ժին մը ա­ռին, եւ ա՛յդ­քան…։

Այ­սու ա­մե­նայ­նիւ, կա­րե­լի պի­տի ըլ­լա՞ր ու­րա­նալ կամ ժխտել՝ թէ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու եւ ազ­գե­րու մէջ գտնուե­ցաւ մէ՛­կը, ժո­ղո­վուրդ մը, ազգ մը՝ թի­ւով եւ երկ­րա­ւոր կեան­քի պայ­ման­նե­րով այդ բո­լո­րէն փոքր եւ նուազ, որ ի՛նչ­պէս այ­րի կի­նը՝ նոյն­պէս ին­քը, Ա­ւե­տա­րա­նին՝ քրիս­տո­նէու­թեան մեծ «գան­ձա­նակ»ին նուի­րեց, ի՛նչ որ ա­նոր իսկ շնոր­հիւ ստա­ցեր էր իբ­րեւ ազգ. իր ամ­բողջ ու­նե­ցա­ծը, իր ամ­բողջ օ­րա­պա­հի­կը, ապ­րուս­տը՝ կեան­քը…։

Ար­դա­րեւ, Հայ ժո­ղո­վուր­դը Ա­ւե­տա­րա­նին տուաւ իր գի­րը եւ գրա­կա­նու­թիւ­նը, որ է ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թեան զգա­ցու­մը ամ­բող­ջո­վին, գո­յու­թեան պայ­քա­րի ո՛ւ­ժը, պատ­մու­թիւ­նը, այ­սինքն յի­շա­տա­կի զգա­ցու­մը, ի­մաս­տա­սի­րու­թիւ­նը, այ­սինքն բո­վան­դակ մտա­ւոր կեան­քը, ա­ղօթ­քը՝ աս­տուա­ծա­յի­նին խոր­հուր­դը, եր­գը՝ ա­րուես­տին ա­մե­նէն կեան­դա­նի քնքշու­թիւ­նը։ Եւ այդ ա­մէ­նը, Հա­յուն ազ­գա­յին ու հո­գե­կան  կեան­քին գու­ցէ փոքր մէկ մասն է, բայց նաեւ՝ ի­րեն հա­մար յա­ւի­տե­նա­պէս մե­ծա­գին եւ ար­ժէ­քա­ւոր այդ հարս­տու­թիւ­նը՝ որ իր կեա՛նքն էր՝ «ի՛նչ որ ու­նէր» տուաւ։ Ան զո­հա­բե­րեց Ա­ւե­տա­րա­նին, որ ամ­բող­ջու­թեամբ քրիս­տո­նեայ ե­ղաւ՝ իր ամ­բողջ կեան­քով՝ հո­գիով ու միտ­քով, ինք­նու­թեամբ եւ էու­թեամբ։ Եւ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը միա­ցաւ եւ նոյ­նա­ցաւ իր ինք­նու­թեան եւ Հա­յը ճանչ­ցուե­ցաւ՝ «Հայ-քրիս­տո­նեա՛յ» ազգ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 16, 2015, Իս­թան­պուլ