ԽՂՃԻ ԱՆԴՈՐՐՈՒԹԻՒՆ

Ո՜ր­քան կա­րե­ւոր է, սի­րե­լի՜­ներ, ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւ­նը եւ խղճի ան­դոր­րու­թիւ­նը մար­դուս հա­մար։ Ո­մանք կ՚ը­սեն, թէ՝ մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը, ֆի­զի­քա­կան կա­տա­րե­լու­թիւ­նը անհ­րա­ժե՛շտ է մար­դուս եր­ջան­կու­թեա­նը հա­մար։ Ճի՛շդ է, մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը կա­րե­ւոր ազ­դակն է ան­շուշտ, ֆի­զի­քա­պէս զօ­րա­ւոր ըլ­լալ՝ ա­նու­րա­նա­լիօ­րէն անհ­րա­ժե՛շտ է եր­ջան­կու­թեան հա­մար։ Այս եր­կու­քը գլխա­ւոր ազ­դակ­ներ են բա­րո­յա­կան բարձր տրա­մադ­րու­թեան, որ ընդ­հան­րա­պէս «եր­ջան­կու­թիւն» կ՚ա­նուա­նուի։

Բայց, խնդրեմ, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, ան­գամ մը խոր­հե­ցէ՛ք, մարդ մարմ­նա­պէս եւ ֆի­զի­քա­պէս ա­ռողջ եւ զօ­րա­ւոր է, այդ մա­սին ո­րե­ւէ հարց չու­նի, եւ սա­կայն ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւն, խղճի ան­դոր­րու­թիւն չու­նի՛։ Ա­պա ու­րեմն, կա­րե­լի՞ է «եր­ջա­նիկ» հա­մա­րել այդ մէ­կը, ե­թէ ան­շուշտ եր­ջան­կու­թիւ­նը կեան­քի նպա­տակ կ՚ըն­դու­նինք, ինչ­պէս ընդ­հան­րա­պէ կ՚ըն­դու­նուի։

Ու­րեմն, պահ մը խոր­հինք եւ հարց­նենք. ի՞նչ է «եր­ջան­կու­թիւն» ը­սուած հո­գե­վի­ճա­կը՝ որ շա­տե­րու նպա­տակն է։

«Եր­ջան­կու­թիւն» ը­սե­լով, ընդ­հան­րա­պէս կը հասկ­ցուի կա­տա­րեալ ըլ­լալ, ո­րե­ւէ թե­րու­թիւն, տկա­րու­թիւն չու­նե­նալ թէ՛ մարմ­նա­պէս, թէ՛ հո­գե­պէս եւ թէ՛ մտա­պէս, մտա­յին պա­կաս չու­նե­նալ, գո­հա­ցած ըլ­լալ, պա­հանջ­քը չզգալ ո­րե­ւէ բա­նի՝ ըլ­լա՛յ նիւ­թա­կան, ըլ­լա՛յ բա­րո­յա­կան։

Ի՞նչ կը խոր­հիք այս մա­սին դուք, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ։

Ե­թէ մէ­կը պա­կաս մը չու­նի, եր­ջա­նիկ պէտք չէ՞ հա­մա­րուի։

Ու­րեմն եր­ջան­կու­թիւ­նը «կա­տա­րե­լու­թիւն» է եւ լիու­թի՛ւն։

Զոր օ­րի­նակ, մէ­կը ա­ռողջ է մարմ­նա­պէս, բայց հո­գե­պէս «պա­կաս» մը կը զգայ, ներք­նա­պէս խա­ղաղ չէ, խղճի ան­դոր­րու­թիւ­նը կը պակ­սի իր­մէ, ա­պա ու­րեմն եր­ջա­նի՞կ է այդ մար­դը։

Ար­դա­րեւ, երբ բան մը կը պակ­սի, այդ կը նշա­նա­կէ՝ «ան­կա­տա­րու­թիւն»։ Ամ­բողջ չէ այդ կեան­քը։

Հի­ւան­դը, ախ­տա­ւո­րը բժշկուե­լու եւ իր ա­ռող­ջու­թիւ­նը վե­րագտ­նե­լու հա­մար, բնա­կա­նա­բար կը դի­մէ բժիշ­կին։ Բայց ընդ­հան­րա­պէս, մար­դիկ ի­րենց ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւ­նը գտնե­լու հա­մար ո­րե­ւէ ճար ու դար­ման փնտռե­լու կը յու­լա­նան, ան­տար­բեր կը վա­րուին, ան­փոյթ կը մնան այդ մա­սին։

Մինչ­դեռ հո­գե­կանն ալ նո՛յն­քան կա­րե­ւոր է մարդ­կա­յին կեան­քին հա­մար, ո՛ր­քան մարմ­նա­կա­նը եւ ֆի­զի­քա­կա­նը։

Պահ մը դի­տե­ցէ՛ք ձեր շուր­ջը, սի­րե­լի՜­ներ, պի­տի տես­նէք, որ այ­սօր աշ­խարհ նիւ­թա­կա­նա­ցած է ամ­բող­ջու­թեամբ, եւ մար­դիկ կա­րե­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ծա­յեն ա­ւե­լի՛ տե­սա­նե­լի եւ շօ­շա­փե­լի ար­ժէք­նե­րու, մարմ­նա­կան­նե­րու եւ ֆի­զի­քա­կան­նե­րու։ Այս կը նշա­նա­կէ, թէ ա­ւե­լի՛ կա­րե­ւո­րու­թիւն կու տան, ա­ւե­լի՛ հոգ կը տա­նին մար­մի­նին, քան հո­գիին, կամ հո­գե­ւոր եւ բա­րո­յա­կան ար­ժէք­նե­րու յատ­կա­պէս։

Բնու­թեան օ­րէնք է. մար­մի­նը եւ մար­մին ու­նե­ցող էա­կը վերջ մը ու­նի՝ ի վեր­ջոյ կը մեռ­նի, իսկ ան­մար­մի­նը՝ հո­գին վերջ չու­նի՝ յա­ւի­տե­նա­կան է։

Խոր­հինք եւ հարց­նենք. ար­դեօք ա՞յդ է պատ­ճա­ռը, որ մար­դիկ մար­մի­նին ա­ւե­լի խնամք ցոյց կու տան, մար­մի­նին ա­ւե­լի հոգ կը տա­նին, որ­պէս­զի քիչ մը ա­ւե­լի ո՞ւշ մեռ­նին։ Ու­րիշ խօս­քով, քա­նի որ հո­գին ան­մահ է, ա­պա ու­րեմն հո­գե­կա­նը ա­պա­հով է ի­րենց հա­մար։ Չ՚ար­ժե՞ր մտա­ծել այդ մա­սին…։

Մար­մի­նը քա­նի որ մա­հուան են­թա­կայ է, ու­րեմն ա­նոր պէտք է հոգ տա­նիլ, խնա­մել, դար­մա­նել, իսկ հո­գին, կամ հո­գե­ւոր ար­ժէք­ներ, ա­պա­հո­վուած են, քա­նի որ յա­ւի­տե­նա­կան են, չեն մեռ­նիր, ա­պա ու­րեմն այն­քան խնամ­քի պէտք չու­նին։ Այս­պէ՞ս կը խոր­հին ա­նոնք, որ հո­գիին պէտք ե­ղած խնամ­քը ցոյց չեն տար։ Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ, ցնո­րա­կան, մտա­ցա­ծին մտա­ծում մըն է ա­սի­կա, որ եր­բեք չի՛ ցո­լաց­ներ ի­րա­կա­նու­թիւ­նը։

Հո­գե­ւոր ար­ժէք­նե­րու խնամք տա­նե­լու մէջ մար­դիկ կ՚ա­լա­րին, ետ կը մնան պար­զա­պէս ա­նոր հա­մար, որ ի­րենց հա­մո­զու­մով, նիւ­թե­ղէ­նը՝ մարմ­նա­ւո­րը կամ ֆի­զի­քա­կա­նը ար­ժէք ու­նի, քա­նի որ ան է տե­սա­նե­լին եւ շօ­շա­փե­լին։ Իսկ ան­տե­սա­նե­լին եւ ան­շօ­շա­փե­լին՝ ա­նոնց հա­մար ան­գոյ է, այ­սինքն գո­յու­թիւն չու­նի, ե­րե­ւա­կա­յա­կան է եւ յե­րիւ­րա­ծո՛յ։ Եւ մար­դիկ «յե­րիւ­րա­ծոյ»ի մը այն­քան կա­րե­ւո­րու­թիւն չեն ըն­ծա­յեր, քան տե­սա­նե­լի եւ շօ­շա­փե­լի նիւ­թե­ղէ­նին՝ մարմ­նա­ւո­րին։

Մինչ­դեռ ան­տե­սա­նե­լիին եւ ան­շօ­շա­փե­լիին անդ­րա­դառ­նալ, ա­նոնց գո­յու­թիւ­նը զգալ եւ ճանչ­նալ՝ ա­ռա­քի­նու­թիւն է, ի­մա­ցա­կա­նու­թիւն՝ որ «հասկ­նա­լու կա­րո­ղու­թիւն» կը պա­հան­ջէ։

Եւ այ­սօր, մար­դիկ կ՚ան­տե­սեն խղճի ան­դոր­րու­թեան, ներ­քին խա­ղա­ղու­թեան եւ մա­քուր սրտի մկ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը ի­րենց կեան­քէն ներս։ Ա­նոնց հա­մար մարմ­նա­պէս ա­ռո՛ղջ ըլ­լալ բա­ւա­րար է «կա­տա­րեալ» ըլ­լա­լու, ան­թե­րի եւ զօ­րա­ւոր, եւ ու­րեմն եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու հա­մար։

Զոր օ­րի­նակ, խոր­հինք պահ մը. մարմ­նա­պէս ա­ռողջ մէ­կը ե­թէ ա­նար­դա­րու­թեան եւ ա­նի­րա­ւու­թեան են­թար­կուի, ի՞նչ կը զգայ։ Եւ այդ պա­հուն կը խոր­հի՞, թէ՝ քա­նի որ ֆի­զի­քա­պէս կա­տա­րեալ է, ա­ռո՛ղջ է, ա­պա ու­րեմն, կա­րե­ւո­րու­թիւն չու­նի, հոգ պէտք չէ ը­նէ, թէ ինք ա­նի­րա­ւու­թեան եւ ա­նար­դա­րու­թեան մատ­նուած է՝ բա­րո­յա­պէս վնա­սուած եւ վի­րա­ւո­րուած է։

Ա­նի­րա­ւուած մէ­կը, այդ պա­հուն կը խոր­հի՞ ար­դեօք իր մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը եւ թէ քա­նի որ ա­ռողջ է, ու­րեմն ո­րե­ւէ հարց չկա՛յ…։

Եւ դար­ձեալ, ձա­խո­ղու­թեան, ան­յա­ջո­ղու­թան կամ պար­տու­թեան մատ­նուած մէ­կը ի՞նչ կը զգայ, եւ ի՞նչ կը մտա­ծէ. «հոգ չէ՛ որ պար­տուե­ցայ, կը բա­ւէ որ մարմ­նա­պէս ա­ռո՛ղջ եմ, չե՛մ վնա­սուած եւ չե՛մ վի­րա­ւո­րուած…», թէ՝ «ին­չո՞ւ այս դժբախ­տու­թիւ­նը, ին­չո՞ւ այս ձա­խոր­դու­թիւ­նը, այս փոր­ձան­քը ին­ծի պա­տա­հե­ցաւ…», ը­սե­լով կը մտա­տան­ջուի, կը տրտմի եւ գու­ցէ մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թեան ալ վատ­թա­րաց­ման պատ­ճառ կը դառ­նա­յ։­

Եւ այս բո­լոր օ­րի­նակ­նե­րը մեր ա­ռօ­րեայ կեան­քին մէջ յա­ճախ հան­դի­պուած ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ են, օ­տար չեն ա­նոնք, ո­րոնց վրայ ի­րա­պէ՛ս կ՚ար­ժէ խորհր­դա­ծել, քա­նի որ ա­նոնք ան­բա­ժա՛ն են կեան­քէն։ Եւ ա­նոնք ըն­թացք կու տան կեան­քին, կ՚ազ­դեն եւ կը տպա­ւո­րեն կեան­քը։

Ի­րա­կա­նին՝ մարմ­նա­ւո­րը, այ­սինքն ֆի­զի­քա­կա­նը, հո­գե­կա­նը եւ մտա­յի­նը կ՚ազ­դեն ի­րա­րու, կը տպա­ւո­րեն ի­րար, վի­ճակ կ՚ո­րո­շեն, ըն­թացք կու տան եւ բախ­տո­րոշ դեր մը կը խա­ղան կեան­քին մէջ։ Եւ ո՛չ մէ­կը կա­րե­լի է զանց առ­նել, քա­նի որ ե­րեքն ալ բաղ­կա­ցու­ցիչ դեր ու­նին «կա­տա­րեալ մարդ»ուն կազ­մա­ւոր­ման մէջ։ Եւ ու­րեմն, սխալ է միայն մէ­կուն կա­րե­ւո­րու­թիւն ըն­ծա­յել, եւ ը­սել. «մարմ­նա­պէս ա­ռողջ եմ, ու­րեմն հարց չու­նիմ, կա­տա­րեալ եմ», ինչ­պէս նաեւ սխա՛լ է՝ միայն հո­գե­կան կամ միայն մտա­յին կեան­քին կա­րե­ւո­րու­թիւն տալ եւ միւս­նե­րը ան­տե­սել։ Ուս­տի եւ մէ­կէն հրա­ժա­րո­ղը, կեր­պով մը հրա­ժա­րած կ՚ըլ­լայ նաեւ միւս­նե­րէն, գո­նէ մա­սամբ չա­փով մը։

Այս պատ­ճա­ռով է, որ մար­դուս հա­մար ո՜ր­քան կա­րե­ւոր եւ անհ­րա­ժեշտ է իր ֆի­զի­քա­կան էու­թիւ­նը, ն՛ոյն­քան կա­րե­ւոր է հո­գե­կա­նը եւ մտա­ւո­րը։

Ա­յո՛, մար­մի­նը զօ­րա­ւոր պա­հենք, բայց հո­գին ալ ազ­նուաց­նենք եւ միտ­քը՝ զար­գաց­նե՛նք։ Չվստա­հինք եւ չա­պա­ւի­նինք միայն մեր մարմ­նա­կան ա­ռողջ վի­ճա­կին, այլ հոգ տա­նինք նաեւ հո­գիին եւ խնա­մենք միտ­քը՝ զօ­րաց­նենք մար­մի­նը, ազ­նուաց­նենք հո­գին եւ մշա­կենք միտ­քը, որ­պէս­զի կա­տա­րեալ ըլ­լանք ե՛ւ եր­ջա­նիկ։ Եւ ի՜նչ եր­ջան­կու­թիւն է հան­դարտ ու խա­ղաղ հո­գի մը, հան­գիստ խիղճ մը եւ մշա­կուած միտք մը ու­նե­նալ՝ ա­ռո՛ղջ մար­մի­նի մը մէջ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­լիս 15, 2016, Իս­թան­պուլ