ՄԵԾ Է Ա՛ՅՆ՝ ՈՐ ԱԶՆԻՒ Է

«Ազ­նիւ ըլ­լալ» կը նշա­նա­կէ՝ բա­բա­խուն սիրտ մը ու­նե­նալ, բա­րի­քի մա­սին խոր­հիլ, ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րով օժ­տուած ըլ­լալ եւ անդ­րա­դառ­նալ իր իսկ ինք­նու­թեան։

Մարդ երբ անդ­րա­դար­ձած է իր ինք­նու­թեան, ա­նի­կա «ան­կեղծ մարդ» է եւ գի­տէ նաեւ անդ­րա­դառ­նալ իր շուր­ջին, իր շուր­ջը գտնուած ան­ձե­րուն, ո­րոնք ի­րեն «նման»ներն են։ Ա­սի­կա կ՚են­թադ­րէ՝ «հա­մակ­րա­կան հաս­կա­ցո­ղու­թիւն», այ­սինքն՝ «empathy», ո­րուն մի­ջո­ցով կա­րե­լի է հասկ­նալ ու­րիշ­նե­րը, հասկ­ցուիլ ու­րիշ­նե­րէն եւ ըստ այնմ վա­րուիլ մար­դոց հետ։

Ու­րեմն մարդ, երբ ինք­զինք «մեծ» կը զգայ եւ կամ «մեծ» կը կար­ծէ, պի­տի հասկ­նայ եւ անդ­րա­դառ­նայ, որ ու­րիշն ալ ի­րեն չափ «մե՛ծ» է։

Ար­դա­րեւ, մարդ­կա­յին հո­գե­բա­նու­թիւ­նը շատ տա­րօ­րի­նակ է եւ հե­տաքրք­րա­կան։ Ա­մէն մարդ, ընդ­հան­րա­պէս յարգն ու պա­տի­ւը ինք­նի­րեն յար­մար կը տես­նէ եւ չա­փա­զան­ցե­լով՝ ինք­զինք «մե՛ծ» կը նկա­տէ։ Ան­շուշտ որ ա­մէն մարդ յարգ ու պա­տիւ վա­յե­լե­լու ի­րա­ւունք ու­նի, քա­նի որ մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թիւն եւ ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւն ու­նի, բայց սխա­լը՝ այս չա­փա­զան­ցել եւ իրնք­զինք ու­րիշ­նե­րէ վե՛ր կար­ծելն է։

Ու­րիշ ա­ռիթ­նե­րով ալ ը­սինք. մա՛րդ վե­րէն նա­յե­լով բարձր կամ մեծ չ՚ըլ­լար, մե­ծու­թիւն եւ բարձ­րու­թիւ­նը ու­րիշ­նե­րու ըն­ծա­յած յարգ ու պա­տի­ւէն կա­խում ու­նի։

Զոր օ­րի­նակ, մարդ երբ մա­սամբ ու­րիշ­նե­րու, նիւ­թա­կան ո­րոշ ա­պա­հո­վու­թեան մը հա­սած է, ինք­զինք ա­նոնց նկատ­մամբ «մեծ» կը հա­մա­րէ եւ կամ ու­րիշ­նե­րու նկատ­մամբ ա­ւե­լի գի­տու­թեան տէր ըլ­լայ, ինք­զինք, ա­ւե­լի նուազ գի­տու­թեան տէր ե­ղող­նե­րու հետ բաղ­դա­տե­լով «մեծ» կը զգայ։

Բայց միայն զգալ, մա­սամբ բնա­կան եւ նե­րե­լի կա­րե­լի է նկա­տել, քա­նի որ ա­մէն մարդ իր ու­նե­ցած նիւ­թա­կան, բա­րո­յա­կան կամ մտա­յին ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րէն կրնայ եր­ջա­նիկ զգալ ինք­զինք եւ այս զգա­ցու­մը զինք «ինք­նավս­տահ» կ՚ը­նէ։ Բնա­կան է, բայց ա­սի­կա ե­թէ «ինք­նա­հա­ւա­նու­թեան» աս­տի­ճա­նին հաս­նի, այ­լա­պէս կը սկսի ինք­զինք բաղ­դա­տել ու­րիշ­նե­րու հետ եւ վար­ջա­պէս մե­ծամ­տու­թեան մո­լու­թեան կ՚են­թար­կուի մարդ։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է որ սխալ է, այս է որ տհաճ է եւ ա­նըն­դու­նե­լի՝ մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան եւ հա­ւա­սա­րու­թեան սկզբուն­քին նկատ­մամբ։

Մարդ ե­թէ ինք­զինք բարձ­րաց­նէ հպար­տու­թեամբ եւ գո­ռո­զու­թեամբ, ան­պայ­մա՛ն օր մը կ՚իյ­նայ. իսկ ե­թէ ու­րիշ­ներ՝ գնա­հա­տե­լով իր իս­կա­կան ար­ժէ­քը, բարձ­րաց­նեն զինք, ի­րա­պէս «մե՛ծ» կ՚ըլ­լայ։

Յի­սուս միշտ կը պա­տուի­րէ խո­նարհ ըլ­լալ, յա­ճախ կը խօ­սի խո­նար­հու­թեան վրայ։

«Ո­րով­հե­տեւ՝ ո՛վ որ իր ան­ձը կը բարձ­րաց­նէ՝ պի­տի խո­նար­հի, իսկ ով որ իր ան­ձը կը խո­նար­հեց­նէ՝ պի­տի բարձ­րա­նայ» (ՂՈՒԿ. ԺԴ 11)։

­Նաեւ. «Ե­թէ մէ­կը քեզ հար­սա­նի­քի կամ խնճոյ­քի հրա­ւի­րէ, սե­ղա­նին գլու­խը մի՛ նստիր, ո­րով­հե­տեւ կրնայ ըլ­լալ որ քեզ­մէ ա­ւե­լի յար­գե­լի անձ մըն ալ հրա­ւի­րուած ըլ­լայ։ Այն ա­տեն քեզ եւ զայն հրա­ւի­րո­ղը պի­տի գայ եւ քե­զի ը­սէ.- Տեղդ ի­րեն տուր։ Եւ դուն խայ­տա­ռակ ըլ­լա­լով՝ ա­մե­նէն վեր­ջին ա­թո­ռին պի­տի նստիս։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, երբ կը հրա­ւի­րուիս՝ գնա՛ եւ վեր­ջին ա­թո­ռին նստէ, որ­պէս­զի երբ քեզ հրա­ւի­րո­ղը գայ, ը­սէ քե­զի.- Բա­րե­կա՜մ, վե՛ր հրամ­մէ։ Այն ա­տեն դուն հրա­ւի­րեալ­նե­րուն մօտ պա­տուուած պի­տի ըլ­լաս» (ՂՈՒԿ. ԺԴ 8-10)։

­Կա­րե­լի է բազ­մա­թիւ օ­րի­նակ­ներ գտնել Ա­ւե­տար­նին մէջ, ո­րոնք ցոյց կու տան, թէ ի՛նչ է ճշմա­րիտ մե­ծու­թիւ­նը, ի՛նչ է իս­կա­կան վե­հու­թիւ­նը։

«Ձեր մէ­ջէն մե­ծը թող ձեր սպա­սա­ւո­րը ըլ­լայ։ Ով որ իր ան­ձը կը բարձ­րաց­նէ՝ պի­տի խո­նար­հի, եւ ով որ իր ան­ձը կը խո­նար­հեց­նէ՝ պի­տի բարձ­րա­նայ» (ՄԱՏԹ. ԻԳ 11-12)։

«Ե­թէ ձեզ­մէ մէ­կը ու­զէ մեծ ըլ­լալ՝ պէտք է ձեր բո­լո­րին սպա­սա­ւո­րը ըլ­լայ, եւ ե­թէ ձեզ­մէ մէ­կը ու­զէ ա­ռա­ջին ըլ­լալ՝ պէտք է բո­լո­րին ծա­ռան ըլ­լայ, ո­րով­հե­տեւ Մար­դու Որ­դին, ի՛նքն ալ, չե­կա՛ւ ու­րիշ­նե­րու կող­մէ սպա­սա­ւո­րու­թիւն ըն­դու­նե­լու, այլ սպա­սա­ւո­րե­լու եւ իր կեան­քը շա­տե­րու հա­մար որ­պէս փրկա­գին տա­լու» (ՄԱՐԿ. Ժ 43-45)։

«Ով որ ըն­դու­նի այս մա­նու­կը իմ ա­նու­նովս՝ զիս ըն­դու­նած կ՚ըլ­լայ, եւ ով որ զիս կ՚ըն­դու­նի՝ ըն­դու­նած կ՚ըլ­լայ զիս ղրկո­ղը։ Ո­րով­հե­տեւ ով որ ձեր բո­լո­րին մէջ փոք­րիկն է, ա՛ն է մե­ծը» (ՂՈՒԿ. Թ 48)։

«Ընդ­հա­կա­ռա­կը, ձեր մէ­ջէն ա­մե­նէն մե­ծը թող ա­մե­նէն պզտի­կին պէս ըլ­լայ, եւ ա­ռաջ­նոր­դը՝ սպա­սա­ւո­րին պէս» (ՂՈՒԿ. ԻԲ 26)։­

Ար­դա­րեւ, ամ­բողջ Ա­ւե­տա­րա­նը լե­ցուն է խո­նար­հու­թեան դա­սե­րով։ Եւ քա­նի որ Ա­ւե­տա­րա­նը միշտ սէր կը քա­րո­զէ, սի­րոյ սկզբուն­քի վրայ հաս­տա­տուած է եւ խո­նար­հու­թիւնն ալ սի­րոյ բնա­կան մէկ հե­տե­ւանքն է, ու­րեմն շատ բնա­կան է եւ բա­նա­կան՝ որ խո­նար­հու­թեան այս­քան կա­րե­ւոր­ու­թիւն ըն­ծա­յուած ըլ­լայ Ա­ւե­տա­րա­նին մէջ։

Ուս­տի, հպար­տու­թիւ­նը՝ իր բո­լոր ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րով՝ նկա­տուած է «եօ­թը մա­հա­ցու մեղք»ե­րէն մին եւ «մեծ ըլ­լալ»ու ձգտու­մը լճա­ցած է բո­լոր ա­նոնց հո­գի­նե­րուն մէջ՝ ո­րոնք տեն­չա­ցած եւ տա­րուած են այդ թու­նա­լից եւ մա­հա­ցու պտու­ղը։

Եւ ո՜ր­քան վէ­ճեր կը ծա­գին «մեծ ըլ­լալ»ու եւ «մեծ ե­րե­ւել»ու հար­ցին շուրջ։ Բայց ինչ­պէս «բա­րի ըլ­լալ» եւ «բա­րի ե­րե­ւիլ» տար­բեր ի­րո­ղու­թիւն­ներ են, նո՛յն­պէս բո­լո­րո­վին տար­բեր ե­րե­ւոյթ­ներ են՝ «մեծ ըլ­լալ» եւ «մեծ ե­րե­ւիլ»։

­Յի­սուս որ­քան յստակ կ՚ը­սէ եւ կը բա­ցատ­րէ մե­ծու­թեան հար­ցը, երբ կ՚ը­սէ.- Բայց շա­տեր ո­րոնք հի­մա ա­ռա­ջին են՝ վեր­ջին պի­տի ըլ­լան, եւ շա­տեր, ո­րոնք վեր­ջին­ներ են՝ ա­ռա­ջին (ՄԱՏԹ. ԺԹ 30)։­

Ուս­տի «մեծ» չէ՛ այն մար­դը, որ շատ խելք կամ ստա­ցուածք ու­նի, այլ մե՛ծ է ան, որ հեզ ու ազ­նիւ հո­գի ու­նի։ Խել­քը ըն­դո­ծին է, ը­սենք՝ աս­տուա­ծա­տուր պար­գեւ մըն է, իսկ նիւ­թա­կան հարս­տու­թիւ­նը՝ ստա­ցուած­քը դուր­սէն կու գայ, բայց հո­գիի ազ­նուու­թիւ­նը բո­լո­րո­վին մար­դուս ներ­սէն կը բխի։ Ազ­նուու­թիւ­նը նե­րաշ­խար­հէն ար­տադ­րուած «լոյս» մըն է, որ կը փայ­լեց­նէ թէ՛ են­թա­կան եւ թէ՛ շուր­ջին­նե­րը իր փայ­լով։

Այս ի­մաս­տով՝ խել­քը են­թա­կա­յին կամ­քէն ան­կախ կը տրուի ի­րեն, ստա­ցուած­քը՝ մարդ իր ճար­տա­րու­թեամբ, աշ­խա­տան­քով ձեռք կը ձգէ, իսկ եր­րոր­դը՝ ազ­նուու­թիւ­նը, իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ իր զգա­ցում­նե­րով կ՚ար­տա­ցո­լաց­նէ։ Այդ պատ­ճա­ռով ան կը նման­ցուի լոյ­սի, որ կը լու­սա­ւո­րէ իր շուր­ջը։

Վեր­ջա­պէս, հպար­տը կը նմա­նի այն անպ­տուղ ծա­ռին, որ իր հա­սա­կը կը ցցէ դէ­պի վե՛ր, մինչ­դեռ հա­մեստ եւ խո­նար­հը կը նմա­նի այն պտղա­տու ծա­ռին՝ որ իր ճիւ­ղե­րը կը հա­կէ դէ­պի վա՛ր եւ մար­դիկ ա­նոր օգ­տա­կա­րու­թիւ­նը ա­ւե­լի վեր կը դա­սեն քան վեր ցցուած անպ­տուղ ծա­ռին ա­նօ­գուտ կե­ցուած­քը։

Քրիս­տո­նէու­թիւ­նը ե՛ւ մարդ­կու­թիւ­նը կը պա­հան­ջէ՝ սի­րել զի­րար եւ խո­նարհ ու ար­դար ըլ­լալ ի­րա­րու հան­դէպ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Փետ­րուար 17, 2017, Իս­թան­պուլ