ԹՌՉՈՒՆՆԵՐ ԵՒ ՄԱՐԴԻԿ

Երբ մարդ բնու­թեան մտեր­մու­թեա­նը մէջ է, կար­ծես շատ ա­ւե­լի տար­բեր կը խոր­հի, տար­բեր կը դի­տէ իր շուր­ջը, բնու­թիւ­նը, կեան­քը՝ աշ­խար­հը ամ­բողջ։ Եւ բնու­թեան մէջ, մարդ կ՚անդ­րա­դառ­նա,յ թէ եր­բեմն ո՜ր­քան ա­նի­մաստ ու անն­պա­տակ մտա­ծում­նե­րով ժա­մա­նակ կ՚ան­ցը­նէ…։

Մարդ բնու­թեան մտեր­մու­թեա­նը մէջ կը զգայ, թէ իր կեան­քը ո՜ր­քան պա­րապ մտա­ծում­նե­րով, խօս­քե­րով եւ աշ­խա­տան­քով լե­ցու­ցեր է, եւ կը ցա­ւի այդ պա­հե­րուն, եւ կ՚ը­սէ ինքն ի­րեն, թէ ե­րա­նի՜ թէ միշտ բնու­թեան մտեր­մու­թեա­նը մէջ ըլ­լար, բնու­թեան գե­ղեց­կու­թիւն­նե­րուն, բա­րիք­նե­րուն, խոր­հուրդ­նե­րուն անդ­րա­դառ­նար եւ կեան­քը ապ­րէր լիու­լի, ի­մաս­տու­թեամբ։ Ար­դա­րեւ, մարդ էա­կին կը վա­յե­լէ ի­մաս­տու­թեամբ ապ­րիլ՝ բա­նա­կա­նու­թեամբ գոր­ծել, դա­տել եւ ո­րո­շել իր ճամ­բան։

Եւ մարդ բնու­թեան մէջ, ա­ռանձ­նու­թեան պա­հե­րուն է որ կրնայ անդ­րա­դառ­նալ իր էու­թեան, իր իս­կու­թեան, իր բա­նա­կա­նու­թեան, իր ար­ժէ­քին ամ­բողջ տիե­զեր­քին մէջ։ Եւ բնու­թեան մէջն եմ՝ բնու­թեան ծո­ցը, բնու­թեան մտեր­մու­թեան մէջ բնու­թիւ­նը կը դի­տեմ, ա­ւե­լի ճիշդ՝ բնու­թիւ­նը կ՚ապ­րի՛մ։ Կը դի­տեմ մեծ հիա­ցու­մով ագ­ռաւ­նե­րը՝ սեւ սեւ, ճա­յե­րը՝ սպի­տակ սպի­տակ եւ ու­րիշ թռչուն­նե­րու խորհ­դա­ւոր ճռուո­ղիւն­նե­րը։ Կար­ծես բո­լո­րո­վին տար­բեր աշ­խարհ մը ե­կած եմ, բայց իս­կա­կան աշ­խար­հը՝ բնու­թիւ­նը ո­րուն ի­րաւ տէ­րը այս թռչուն­ներն են. եւ ո՛չ մար­դիկ, որ անխ­նայ ու ան­գութ կը հա­լա­ծեն, կը շա­հա­գոր­ծեն եւ ար­ժէ­քը չեն ճանչ­նար ա­նոր։ Մինչ­դեռ ե­թէ սա գե­ղե­ցիկ ու խորհր­դա­ւոր բնու­թիւ­նը չըլ­լար, ա­պա մար­դը գո­յու­թիւն պի­տի ու­նե­նա՞ր։ Թե­րեւս այս ժա­մա­նա­կա­ւոր գո­յու­թիւն մը պի­տի ըլ­լար, քա­նի որ պի­տի չկա­րե­նար իր գո­յու­թիւ­նը պահ­պա­նել եւ գո­յա­տե­ւել մարդ՝ ա­ռանց սա գե­ղե­ցիկ բնու­թեան բա­րիք­նե­րուն, պտղա­բե­րու­թեան։ Մարդս բնու­թեան մէջ մա՛րդ է եւ հոն կրնայ անդ­րա­դառ­նալ իր իսկ էու­թեան եւ ինք­նու­թեան։ Ի՜նչ գե­ղե­ցիկ է բնու­թիւ­նը…։

Եւ բնու­թեան ան­ձայ­նու­թեան, խա­ղա­ղու­թեան մէջ կ՚անդ­րա­դառ­նամ ա­հա­ւա­սիկ. թռչուն­նե­րը, մա­նա­ւանդ եր­գիչ թռչուն­նե­րը ա­մէն օր ի­րենց հա­մեր­գին ո­րոշ ժա­մե­րը ու­նին եւ հա­ւա­տա­րիմ են այդ պա­հե­րուն՝ ա­ւե­լի քան մար­դը իր պար­տա­կա­նու­թեան։

Նախ ա­րե­ւա­ծա­գէն ա­ռաջ, եւ առ­տուան ա­ռա­ջին պա­հե­րուն՝ մու­թին եւ լոյ­սին, եւ դար­ձեալ ե­րե­կո­յեան երբ ա­րե­ւը իր շրջա­նը կա­տա­րած է ար­դէն եւ պատ­րաստ՝ ծած­կուե­լու լեռ­նե­րուն կռնա­կը, եւ ննջե­լու…։ Բայց գի­տենք, որ ան չի ննջեր, քա­նի որ երբ հոս կոր­սուած է, հոն՝ տար­բեր տեղ մը ար­դէն ծա­գած է։ Եւ այս ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը եր­բեք չի փո­խուիր եւ եր­բեք չի շե­ղիր։ Մար­դը կը փո­խուի, կը շե­ղի բայց բնու­թիւ­նը՝ եր­բե՛ք։ Եւ այդ «թռչուն» ա­նուա­նուած մանր եր­գիչ­նե­րը ի՛նչ տե­սակ ժա­մա­ցոյ­ցով կը գոր­ծեն՝ հասկ­նալ, գիտ­նալ կա­րե­լի չէ, բայց ի­րենց ճշդա­պա­հու­թիւ­նը ան­թե­րի է եւ ան­շեղ՝ որ­քան չէ՛ մար­դու­նը։ Եւ բնու­թեան ան­պա­տաս­խան հար­ցե­րէն, ան­լու­ծե­լի գաղտ­նիք­նե­րէն մի՛ն է ա­սի­կա։ Բա­նա­կա­նու­թեամբ օժ­տուած, խե­լա­ցի՜ մար­դը կը սխա­լի, բայց սա «ա­նա­սուն» եւ «ան­բան» կար­ծուած մանր եր­գիչ­նե­րուն՝ թռչուն­նե­րուն ըն­թաց­քը եր­բեք չի՛ շե­ղիր, չի՛ սխա­լիր։ Եւ խորհր­դա­ւոր բնու­թեան գաղտ­նիք­նե­րը, խոր­հուրդ­նե­րը ան­հա­մար են…։

Մարդ էա­կը միշտ կը հպար­տա­նայ իր միտ­քով, խել­քով պա­տա­հա­կան գիւ­տե­րով բնու­թեան մեծ խոր­հուր­դը եւ գաղտ­նի­քը լու­ծած կը կար­ծէ. մինչ­դեռ տա­կա­ւին ինքն ի­րեն գաղտ­նի­քը չէ կրցած լու­ծել. Տքթ. Ա­լեքս Քա­ռէ­լին 1900-ա­կան թուա­կան­նե­րուն «Մար­դը՝ սա ան­ծա­նօ­թը» խո­րագ­րեալ ու­սում­նա­սի­րու­թե­նէն ի վեր, մար­դը տա­կա­ւին կը մնայ «ան­ծա­նօթ», ինչ­պէս էր շրջան­նե՜ր, դա­րե՜ր ա­ռաջ։ Ո՞ր ի­մաս­տա­սէ­րը եւ ո՞ր բնա­գէ­տը կրցած է լու­ծել բնու­թեան գաղտ­նի­քը, ի­մա­նալ ա­նոր խոր­հուր­դը…­։ Եւ մարդ տա­կա­ւին հպա՜րտ է, կը պար­ծե­նայ ինքն իր­մով, իր խել­քով։ Մարդ ինք­նա­խա­բէու­թեան մէջ՝ դա­րե՜ր տա­կա­ւին պի­տի մնայ «ան­ծա­նօթ»՝ ինքն ի­րեն եւ բնու­թեան գաղտ­նիք­նե­րուն։ Թռչո՜ւն… մարդ, թռչու­նի մը չափ իսկ երբ ճշդա­պահ չէ, կը շե­ղի ու կը սխա­լի, ա­պա ու­րեմն ինչ­պէ՞ս պի­տի կա­րե­նայ լու­ծել թռչու­նին գաղտ­նի­քը, ինչ­պէ՞ս պի­տի ի­մա­նայ ի­մաս­տը կեան­քին, բնու­թեան, տիե­զեր­քին, երբ տա­կա­ւին ինքն ի­րեն ան­ծա­նօթ է։ Թռչո՜ւն… ան ա­ւե­լի հա­ւա­տա­րիմ է իր կո­չու­մին, իր կեան­քի պայ­ման­նե­րուն, ժա­մա­նա­կին, բնու­թեան, եւ հա­ւա­տա­րիմ՝ ինքն ի­րեն։

Դի­տե­ցէ՛ք, սի­րե­լի­նե՜ր ձեր շուր­ջը՝ բնու­թիւ­նը, ա­ռա­ձին, եւ հոն պի­տի տես­նէք դուք ձեզ, ի­րա­կան մար­դը եւ պի­տի ո­րո­շէք, թէ բնու­թեան մէջ ո՛ւր է ա­նոր տե­ղը, ար­ժա­նի դիր­քը, դա­սա­կար­գը։

Գու­ցէ սա մանր թռչուն­նե­րը խնդան մարդ էա­կին վրայ եւ հեգ­նեն ա­նոր պար­ծեն­կո­տու­թիւ­նը, սնա­փա­ռու­թիւ­նը, ինք­նա­հա­ւա­նու­թիւ­նը։ Թռչ­­նա­կի մը ամ­բողջ կազ­մա­խօ­սու­թիւ­նը եւ կեան­քը գաղտ­նիք­նե­րու գի՛րք մըն է՝ զոր ո՛չ ոք կրցած է լու­ծել։

Ան­շուշտ դիւ­րին է մի քա­նի խօս­քով ներ­կա­յաց­նել հար­ցը եւ տկար, տժգոյն բա­ցատ­րու­թեամբ մը ը­սել, թէ թռչուն­նե­րը բա­նա­կա­նու­թեամբ, տրա­մա­բա­նու­թամբ չէ՛ որ կը վա­րեն ի­րենց կեան­քը, այլ՝ ժա­ռան­գուած «բնազդ»ով։ Բայց պէտք է պա­տաս­խա­նել սա հար­ցու­մին՝ թէ ի՞նչ է բնազ­դը։ Պէտք է ըն­դու­նիլ, որ տա­կա­ւին գաղտ­նիք կը մնայ այդ հար­ցու­մը՝ ան­լու­ծե­լի, թէ ի՛նչ է բնազ­դը։

Բայց կա­րե­լի չէ՛ գաղտ­նիք մը լու­ծել ա­ռանց ճանչ­նա­լու Աս­տուած։ Ար­դա­րեւ մար­դուս խոր­հե­լու կա­րո­ղու­թիւ­նը, բա­նա­կա­նու­թիւ­նը ա­պա­ցոյց մըն է Աս­տու­ծոյ ներ­կա­յու­թեան եւ դե­րին՝ մարդ էա­կին մէջ ան­հա­տա­պէս։ Եւ ա­մէն խոր­հուրդ ու ա­մէն գաղտ­նիք մարդս կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ Աս­տու­ծոյ ճշմար­տու­թեան՝ խոր­հուրդ­նե­րու Խոր­հուր­դին…։

Տե­սէ՛ք, թէ բնու­թիւ­նը ո՜ր­քան ար­դիւն­բեր է մտա­յին աշ­խար­հին հա­մար…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 5, 2016, Գնա­լը կղզի