ԳՆԱԼԸ ԿՂԶԻԻ ՀՐԱՊՈՅՐԸ

Գնա­լը կղզին՝ այն ե­րա­զա­յի՜ն վայ­րը, այն քաղցր յի­շա­տակ­նե­րու անս­պառ ա­կը, խա­ղա­ղու­թեան եւ եր­ջան­կու­թեան խորհր­դա­նի­շը, շա­տե­րու հա­մար կեան­քի ա­մե­նէն գե­ղե­ցիկ շրջան­նե­րուն վկան, հան­դար­տու­թիւն, ան­դոր­րո­թիւն եւ ան­շուշտ հո­գե­կան բա­ւա­րա­րու­թիւն եւ վստա­հու­թիւն ներշն­չող, ա­պա­հով ա­պաս­տա­րա­նը խռո­ված, յու­զուած, այ­լայ­լած հո­գի­նե­րու…։

Գնա­լը կղզին իր հա­ճե­լի եւ ան­սե­թե­ւեթ պար­զու­թեամբ, իր ջեր­միկ եւ հան­դարտ մթնո­լոր­տով, իր ա­նոյշ զե­փիւ­ռով եւ իր ծո­վին յա­րամր­մունջ ա­լիք­նե­րով տպա­ւո­րուած ու քան­դա­կուած է սիր­տե­րու մէջ եւ դրոշ­մուած՝ միտ­քե­րու, յի­շա­տակ­նե­րու խո­րը։

Մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս յի­շել կ՚ու­զեն ի­րենց ան­ցեա­լի քաղցր յի­շա­տակ­նե­րը եւ կը մոռ­նան վատ ու տան­ջող յի­շա­տակ­նե­րը. բայց ո՛­չինչ կա­րե­լի է գտնել հոն՝ Գնա­լը կղզիի յի­շա­տակ­նե­րուն մէջ գէշ ու վատ, քա­նի որ Գնա­լը կղզիի ա­նոյշ զե­փիւ­ռը փա­րա­տած, ցրուած է ա­մէն գէշ յի­շա­տակ եւ թո­ղած է միա՛յն լաւ ու ա­նոյշ յի­շա­տակ­նե­րը։ Հոն է որ կ՚ապ­րի մարդ խա­ղա­ղու­թիւ­նը իր իս­կա­կան ի­մաս­տով, թէ՛ ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւ­նը եւ թէ՛ մարդ­կա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ՝ ներ­քին խա­ղա­ղու­թեան ար­տա­ցո­լու­մը՝ ար­տա­քին խա­ղա­ղու­թի՛ւ­նը։

Գնա­լը կղզին այն դրախ­տան­ման վայրն է՝ ուր մարդ­կա­յին նե­րաշ­խար­հը կը յայտ­նուի, կ՚ար­տա­ցո­լա­նայ եւ ան­կեղ­ծու­թիւն կը բխի մարդ­կա­յին փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ։ Ան­կեղ­ծու­թիւն՝ որ հե­տե­ւանքն է պար­զու­թեան, չա­փա­ւո­րու­թեան, ի­րեր­հաս­կա­ցո­ղու­թեան, ի­րե­րօգ­նու­թեան, բա­րե­կա­մու­թեան եւ բո­լոր ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րուն՝ մէկ խօս­քով ը­սենք. ազ­նուու­թեա՛ն։

Կը զգամ, իմ շա՜տ սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, փոքր քմծի­ծաղ մը պի­տի գո­յա­նայ դէմ­քե­րու վրայ, երբ «Գնա­լը կղզի» ա­նու­նը կ՚ար­տա­սա­նուի «պար­զու­թիւն» եւ «չա­փա­ւո­րու­թիւն» բա­ռե­րուն հետ։ Այս մա­սին ո­րե­ւէ մեկ­նա­բա­նու­թիւն ը­նել չենք ու­զեր, քա­նի որ մենք սա պա­հուս կը խօ­սինք ան­ցեա­լի քաղցր յի­շա­տակ­նե­րու մա­սին միայն եւ ո՛չ թէ ներ­կայ վի­ճա­կին վրայ։

Ար­դա­րեւ, սա ը­սենք, թէ վայ­րեր որ­քա՜ն գե­ղե­ցիկ տե­սա­րան­ներ ու­նե­նան, որ­քա՜ն բնա­կան բա­րիք­նե­րով օժ­տուած ըլ­լան, ա­նոնք սի­րե­լի, հա­մակ­րե­լի եւ հա­ճե­լի ու ա­ռինք­նող դարձ­նո­ղը ա­նոր բնա­կիչ­նե՛րն են. բա­րե­կամ­ներ, ըն­կեր­ներ, դրա­ցի­ներ եւ մին­չեւ իսկ շու­կա­յի խա­նութ­պան­նե­րը, վա­ճա­ռորդ­նե­րը։ Ուս­տի ե­թէ սի­րե­լի­ներ չկան, բա­րե­կամ­ներ չկան, հա­մա­խոհ ան­ձեր չկան ու կը բա­ցա­կա­յին՝ ի՜նչ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ գե­ղե­ցիկ տե­սա­րա­նը, բնու­թեան հրա­շա­լիք­նե­րը՝ մի­նակ, չոր ու ցա­մաք, ի՜նչ կ՚ար­ժէ ծո­վը, դաշ­տը, ծա­ղի­կը, ծա­ռե­րը՝ ա­ռանց սրտա­կից բա­րե­կա­մի, ա­ռանց բաժ­նե­լու ա­նոնց գե­ղեց­կու­թիւ­նը։

Ու­րեմն, ե­թէ կը բա­ցա­կա­յին այդ ա­մէն­քը ներ­կա­յիս, նա­խընտ­րե­լի է զա­նոնք ապ­րիլ ու վա­յե­լել ան­ցեա­լի մէջ՝ քաղցր յի­շա­տակ­նե­րով, ու­րա­խու­թեամբ եւ եր­ջա­նիկ հո­գե­վի­ճա­կով մը։ Վայր մը սի­րե­լի եւ հա­մակ­րե­լի ը­նո­ղը մա՛րդն է՝ խա­ղա­ղու­թիւն եւ եր­ջան­կու­թիւն ստեղ­ծող մար­դը՝ բա­րե­կամ մը՝ ըն­կեր մը, հա­ճոյ­քը, վա­յել­քը բաժ­նող մը, ան­կեղծ սրտա­կից մը, բաժ­նե­կի՛ց մը։ Հոն ուր կը բա­ցա­կա­յին ա­նոնք, ա­պա ու­րեմն վայ­րը կը կորսնց­նէ իր հմա­յիչ, հրա­պու­րիչ յատ­կու­թիւ­նը եւ կը դառ­նայ միայն «տեղ» մը՝ հո­ղա­մաս մը, հո­գիէ զուրկ «մար­մին» մը։

Քիչ վե­րը խօ­սե­ցանք պար­զու­թեան եւ չա­փա­ւո­րու­թեան վրայ. հոն ուր կը պակ­սի պար­զու­թիւ­նը եւ չա­փա­ւո­րու­թիւ­նը, հոն մար­դիկ այ­լեւս կը կորսնց­նեն ի­րենց ինք­նու­թիւ­նը, ի­րենց անձ­նա­կա­նու­թիւ­նը եւ ծա­նօթ մի­ջա­վայ­րի մը մէջ ի­րենք զի­րենք օ­տար, ան­ծա­նօթ կը զգան, բազ­մու­թեան մէջ՝ մի­նակ, ձայ­նե­րու մէջ՝ խուլ, մի­ջա­վայ­րին հան­դէպ՝ ան­տար­բեր, լքուած ու կղզիի մէջ ա­ւե­լի եւս կղզիա­ցա՛ծ։ Եւ հոն ուր մէ­կը ինք­զինք օ­տար եւ ան­ծա­նօթ կը զգայ, ա­պա ու­րեմն հոն վեր­ջա­ցած է իր կեան­քը, քա­նի որ մարդ էա­կը ըն­կե­րա­յին է, հա­ւա­քա­կա­նու­թեան մէջ կրնայ գտնել ինք­զինք՝ ան­հատ է, ու­րիշ ան­հատ­նե­րու նկատ­մամբ եւ բաղ­դատ­մամբ, եւ ե­թէ բա­ցա­կա­յին «ու­րիշ»ներ, այ­լա­պէս ան­հա­տը կը կորսնց­նէ իր ան­հա­տա­կա­նու­թին­ւը եւ կ՚ըլ­լայ «մի­նակ» մարդ, միայն մարմ­նա­պէս մարդ, բայց ո՛չ ըն­կե­րու­թեան ան­դամ։

Ա­հա­ւա­սիկ, ա՛յս պատ­ճա­ռով, ան­ցեա­լը, յի­շա­տակ­նե­րը շատ կա­րե­ւոր դեր կը խա­ղան մար­դուս կեան­քին մէջ՝ կեան­քը կար­ծես կը վերս­տա­նայ իր կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը, մարդ ինք­զինք ան­հատ կը զգայ եւ ան­դամ՝ ըն­կե­րու­թեան։ Կը զգայ մարդ, թէ ա­պա­հո­վուած է իր կեան­քը, տեղ մը կը գրա­ւէ ըն­կե­րու­թեան մէջ, չէ՛ լքուած, չէ՛ մոռ­ցուած, չէ՛ դա­ւա­ճա­նուած եւ գի­տէ, թէ ի՛նք է, ինք­նու­թեա­նը տէ՛րն է…։

Գնա­լը կղզի՜ն, խա­ղա­ղու­թեան, եր­ջան­կու­թեան, պար­զու­թեան խորհր­դա­նիշ կղզին, իր բնա­կիչ­նե­րով, բա­րե­կա­մու­թիւն­նե­րով, ըն­կե­րու­թիւն­նե­րով, դրախ­տա­վա­յել ապ­րում­նե­րով այդ հրա­պու­րիչ վայ­րը, ծո­վուն մէջ­տեղ կղզին՝ կղզիա­ցած դրախ­տը, ե­րազ­նե­րու քաղցր աղ­բիւ­րը, այ­սօր քաղցր յի­շա­տակ­նե­րով միայն ապ­րե­լու եւ վա­յե­լե­լու կա­րե­լիու­թիւ­նը տրտում կը թո­ղու ա­նոնք, ո­րոնք տար­ի­նե­րու ըն­թաց­քին կորսն­ցու­ցած են Գնա­լը կղզիի մտեր­մու­թիւ­նը, հո­գեկ­ցորտ հան­գա­ման­քը, այն ջերմ բա­րե­կա­մու­թիւ­նը, որ նա­խա­պէս կա­պած էր զի­րենք ի­րեն։ Սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, ո­րե­ւէ տեղ մէ­կու մը կա­պող կա­պը «մարդ» եզրն է, տեղ մը մար­դու մը հրա­պու­րիչ կը թուի մար­դո՛վ։

Երբ շուր­ջը մեծ բազ­մու­թիւն մը կայ, բայց այդ բազ­մու­թիւ­նը կազ­մող­նե­րը ան­ծա­նօթ­ներ են, օ­տար­ներ, մարդ ինք­զինք մի­նակ կը զգայ հոն եւ ան­շուշտ կը հե­ռա­նայ դէ­պի հոն՝ ուր ինք­զինք օ­տար չի զգար։

Ան­ցեա­լի յի­շա­տակ­նե­րու մէջ Գնա­լը կղզին ու­նէր հա­սա­րա­կաց լե­զու մը, որ բո­լոր բնա­կիչ­ներ կը խօ­սէին այդ հա­սա­րա­կաց լա­զուն՝ «Սի­րոյ լե­զո՛ւ»ն էր այդ, ինչ կ՚ու­զէ ըլ­լայ խօ­սուած լե­զուն՝ ա­նոր ա­մէն մէ­կուն մէջ կար սէ՛ր, մտեր­մու­թիւն, բա­րե­կա­մու­թիւն, ան­կեղ­ծու­թի՛ւն…։

Ան­ցեա­լի մէջ Գնա­լը կղզին կը նմա­նէր հսկայ շէն­քի մը՝ ո­րուն ա­մէն բնա­կիչ­նե­րը ծա­նօթ էին ի­րա­րու եւ այդ հսկայ շէն­քին պար­տէ­զը՝ կղզիի դաշ­տը, ծո­վը, փո­ղոց­նե­րը շէն­քին մա­նուկ­նե­րուն հա­սա­րա­կաց զբօ­սա­րանն էր կար­ծես՝ հոն մա­նուկ­ներ, պա­տա­նի­ներ, իբր նոյն ըն­տա­նի­քին զա­ւակ­նե­րը, խա­ղաղ ու եր­ջա­նիկ կ՚ան­ցը­նէին ի­րենց դա­դա­րը։ Եւ ա­նոնք կը խօ­սէին մէ՛կ լե­զու՝ սի­րոյ, բա­րե­կա­մու­թեան լե­զո՛ւն։

Այ­սօ­րը չեմ գի­տեր, ներ­կայ վի­ճա­կէն տե­ղե­կու­թիւն չու­նիմ, քա­նի որ այս գրի­չը եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր դադ­րած է հոն՝ ծո­վուն հան­դէպ շար­ժե­լէ, քա­նի որ Գնա­լը կղզիի գրիչ­նե­րը ցամ­քա՜ծ են այ­լեւս, իսկ թուղ­թե­րը՝ ան­գոր­ծա­ծե­լի՛…։

Մինչ­դեռ Գնա­լը կղզին մե­ծա­գոյն հրա­պոյրն էր գի­րի եւ լե­զուի ժիր մշակ­նե­րուն, ճշմա­րիտ գրա­գէտ եւ գրա­սէր­նե­րուն ներ­կա­յու­թիւնն էր, ո­րոնք կը ներշն­չուէին ծո­վուն եւ հո­վին տպա­ւո­րած բնա­կան գե­ղեց­կու­թիւն­նե­րէն։ Ա­նոնց ա­մէն մէ­կուն հա­մես­տու­թիւ­նը, պար­զու­թիւ­նը, խո­նար­հու­թիւ­նը, լե­զուի եւ գի­րի նուի­րուած կեան­քը գե­ղեց­կու­թիւն­ներ էր սփռած Գնա­լը կղզիի բնա­կան գե­ղեց­կու­թեա­նը վրայ։ Ժո­ղովր­դա­կան հնօ­րեայ ի­մաս­տու­թեան խօս­քին հա­մե­մատ՝ «փառ­քե­րու առ­ջե­ւէն խո­նար­հու­թիւ­նը կ՚եր­թայ», եւ հոն ուր կայ խո­նար­հու­թիւն, հո՛ն կայ փառք, մե­ծու­թիւն եւ հոն ուր կայ պար­զու­թիւն, հո՛ն կայ ազ­նուու­թիւն, եւ հո՛ն կայ չա­փա­ւո­րու­թիւն, հոն կայ աս­տուա­ծա­ճա­նա­չու­թիւն եւ աս­տուա­ծա­հա­ճու­թիւն։ Ուս­տի, հպարտ ու փա­ռա­մո­լիկ մո­լու­թիւն­նե­րէ հե­ռո՜ւ՝ պարզ ու չա­փա­ւոր կեանք մը միա՛յն կրնայ ա­պա­հո­վել խա­ղաղ ու եր­ջա­նիկ կեան­քը եւ պզտիկ գոր­ծեր հսկայ խո­շո­րա­ցոյ­ցե­րով դի­տե­լու տկա­րու­թիւ­նը մարդս կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ խռո­վու­թեան եւ դժբախ­տու­թեան, քա­նի որ ա­նի­կա կա­տա­րեալ ինք­նա­խա­բէու­թի՛ւն մըն է…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 25, 2017, Իս­թան­պուլ