ԱՍՏՈՒԱԾ՝ ՍԷՐ ԵՒ ԴԺՈԽՔ - Բ. -

Ստորեւ կը շարունակենք դժոխքի մասին Լեւոն Սարգիսեանի խորհրդածութիւնները ներկայացնել, որոնք փաստարկումներ են, թէ՝ քանի որ Աստուած բարի՛ է, սէ՛ր է, ապա ինչո՞ւ կ՚արտօնէ, որ չարը գոյութիւն ունենայ եւ գործէ, եւ թէ ինչո՞ւ հաստատուած կամ ստեղծուած է դժոխքը։

«Դժոխքը՝ որպէս Չարի հատուցման վայր, մահուան կայան, հանգրուան կամ պատիժի ձեւ կը յիշատակուի Աստուածաշունչի գիրքերուն մէջ եւս. (ԵՐԿՐՈՐԴ ՕՐԻՆ. ԼԲ 22, Բ ԹԱԳ. ԻԲ 6, ՍԱՂՄ. Թ 18, ԻԹ 4, ԾԴ 16, ԵԼՔ. ԺԴ 9, ԺԴ 15, ՄԱՏԹ. ԺԱ 23, ԺԶ 18, ՂՈՒԿ. ԺԶ 23, ԳՈՐԾՔ. Բ 27, Բ 31, Ա ԿՈՐՆԹ. ԺԵ 55, ՅԱՅՏ. Ա 18, Զ 8, Ի 13)։

«Նոր Կտակարանը արձանագրած է Յիսուսի առակը աղքատ Ղազարոսի եւ մեծահարուստի վերաբերեալ՝ ուր դրախտը կը ներկայացուի իբրեւ -հանգստեան գիրկ-՝ Ղազարոսի, իսկ դժոխքը՝ որպէս «տանջարան»՝ մեծահարուստի համար։

«Դժոխքին մէջ, մինչ մեծահարուստը կը տանջուէր, աչքերը բարձրացուց եւ հեռուն Աբրահամը տեսաւ, ինչպէս նաեւ Ղազարոսը՝ անոր քով, գրկին մէջ հանգստացած», (ՂՈՒԿ. ԺԶ 23), եւ «Մեծահարուստը աղաղակեց.- Հա՛յր Աբրահամ, ողորմէ՛ ինծի եւ ղրկէ Ղազարոսը, որ մատին ծայրը ջուրին թաթխէ եւ զովացնէ լեզուս, որովհետեւ այս կրակին մէջ ծարաւէն կը տառապիմ», (ՂՈՒԿ. ԺԶ 24)։

«Նոյն այս առակին մէջ դժոխքը կը բնութագրուի իբրեւ տանջանքներու վայր. (ՂՈՒԿ. ԺԶ 28), որ անանցանելի վիհով բաժանուած է դրախտէն։ Քրիստոնէական վախճաբանութեան (յունարէն՝ «էսխատոլոգիա») համաձայն, ժամանակներու վախճանին կը յայտնուի. այդ ժամանակ (առաջին յարութեան) նա՛խ երկինք կը յափշտակուի հարսը՝ Քրիստոսի Եկեղեցին (կենդանի կամ ննջած), ապա քիչ ժամանակ յետոյ, եկեղեցիէն պարպուած երկիրը կը տեսնէ Յիսուսը՝ որ իր հրեղէն շունչով կը կործանէ հակառակորդին եւ սատանային էութիւնը, եւ կը կապէ հազար տարի։ Եւ հազար տարի վերջ (երկրորդ յարութիւն), յարութիւն կ՚առնեն մնացեալ բոլոր մեռեալները՝ Վերջին Դատաստանի համար։ Այս կը պատահի Յիսուս Քրիստոսի Երկրորդ Գալուստով»։

Գալով այն հարցին, թէ ինչո՛ւ «Բարի» եւ «Ամենախնամ» եւ մանաւանդ «Սէր» ան-ւանուող Աստուած կ՚արտօնէ, որ «չար»ը գոյանայ եւ «չարագործութիւն»ը գործէ աշխարհի վրայ։

Սա իրական է, որ աշխարհի վրայ «չար» եւ «չարագործութիւն» կա՛յ. ասիկա կարելի չէ անտեսել եւ ուրանալ։ Արդարեւ Յիսուս ալ կ՚ըսէ.

«Գայթակղութիւններ անպայման պիտի պատահին…», (ՄԱՏԹ. ԺԸ 7)։

Եւ դարձեալ կ՚ըսէ, թէ՝ նեղութիւններ անպակաս պիտի ըլլան, եւ Ինք յաղթեց նեղութիւններուն.

«Աշխարհի վրայ նեղութիւն պիտի ունենաք, բայց քաջալերուեցէ՛ք, քանի որ ես յաղթեցի աշխարհին», (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։

Ուրեմն կը հետեւի, թէ աշխարհ վարդաստան մը չէ՛, բուրաստան մը չէ՛, մարդուս չէ խոստացուած այդպիսի աշխարհ մը, այլ պէտք է պայքարիլ՝ որպէսզի արժանի ըլլայ մարդ վայելելու «դրախտ»ը, այսինքն Աստուծոյ արքայութի՛ւնը։ Ուստի «չար»ը եւ «չարութիւն»ը աշխարհի ստեղծագործութեան ծրագրին մէջ հարկադրաբար պէ՛տք է գտնուի, որպէսզի այն մեծ «Ծրագիր»ը իրականանայ եւ կատարելագործուի։ Այս մասին կարելի է մանրամասն ուսումնասիրութիւն կատարել՝ David Hume-ի (1711-1776) «Dialogues Concerning Natural Religion» եւ «Enquiry Concerning Human Understanding» գիրքերուն մէջ՝ ուր յատկանշանական փաստարկումներով կը խորանայ այս հարցին։

Արդարեւ, «Ծրագրային փաստարկում»ը՝ որ կը կոչուի նաեւ «Teleological argument», որ կու գայ յունարէն «telos» բառէն եւ կը նշանակէ՝ «նպատակ», Գոյացութեան կարեւո՛ր մէկ փաստարկումը կը կազմէ։ Եւ ուրեմն՝ աստուածային ստեղծագործութեան ծրագիրը ունի նպատակ մը, եւ այդ «նպատակ»ին հասնելու համար պէ՛տք է նաեւ «չար»ը եւ «չարութիւն»ը տեղ ունենայ եւ դեր կատարէ ծրագրին, կատարելագործման ընթացքին։ Ուրեմն, ըստ «ծրագրային փաստարկում»ին «չար»ը պէտք է գոյութիւն ունենայ եւ կատարէ իր դերը։

Արդարեւ, աշխարհի վրայ միայն մարդոց միջոցով չէ՛ որ չարը կը չարագործէ՝ որպէս «բարոյական չարութիւն»։ Կայ նաեւ «բնական» կամ «բնազանցական», այսինքն՝ «Métaphysique» չարութիւն, որ մարդկային արարքներու արդիւնք չէ։ Զոր օրինակ՝ երկրաշարժներ, համաճարակ հիւանդութիւններ, երաշտ, սով, եւ այլն։

Այսպիսի «բնական չարութիւն»ներ, թէեւ կրնան մարդոց անտարբերութեան, թերութեան կամ անկատարութեան պատճառով, բայց ի վերջոյ բնական երեւոյթներու հետեւանքով կը գոյանան եւ «չարութեան» պատճառ կը դառնան։

Ոմանք կ՚ըսեն, թէ «բարի» Աստուած պէ՛տք է միջամտէ նաեւ «բնական չարութիւն»ներուն եւ արգելք հանդիսանայ անոնց գոյութեան եւ չարագործութիւններուն, քանի որ Ան ամենատես է եւ մանաւա՛նդ՝ ամենակարող, ամենակալ։

Բոլոր այս փաստարկութիւններու փոխարէն՝ «Théodicée», այսինքն՝ «աստուածային արդարութիւն» կամ «աստուածագիտութիւն» փաստարկումով կը հաստատուի «Աստուած-Սէր» եւ «Չար» փոխյարաբերութիւնը…։

- Յաջորդով պիտի շարունակուի…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մայիս 20, 2018, Իսթանպուլ

Երեքշաբթի, Յունիս 5, 2018