ՏՈՒՉՈՒԹԻՒՆ ԱՍՏՈՒԾՄԷ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹԻՒՆ՝ ՄԱՐԴԷՆ

Յի­սուս երբ կը քա­րո­զէր, յա­ճախ կը տես­նէր, թէ ժո­ղո­վուր­դը չէր հե­ռա­նար ի­րենց «նիւ­թա­կան հաս­կա­ցո­ղու­թե­նէն» եւ ար­մա­տա­ցած գա­ղա­փար­նե­րէն, եւ չէր հասկ­ցուեր Իր խօս­քե­րուն եւ վար­դա­պե­տու­թեան ներ­քին ի­մաս­տը։ Բայց յայտ­նի է, թէ՝ ճշմար­տու­թիւն մը կա­րե­նալ հասկ­նա­լու հա­մար, անհ­րա­ժեշտ պայ­ման է ա­նոր իս­կա­կան ներ­քին ի­մաս­տին թա­փան­ցել եւ ըստ այնմ ո­րո­շել իս­կա­կան գա­ղա­փա­րը։ Ար­դա­րեւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու իս­կու­թիւ­նը հասկ­նա­լու հա­մար պէտք է թա­փան­ցել ա­նոնց ներ­քին էու­թեան, քա­նի որ ոչ մէկ բան կա­րե­լի է կա­տա­րե­լա­պէս հասկ­նալ ա­ռանց ա­նոր ներ­քին էու­թեան թա­փան­ցե­լու։

Այս ի­մաս­տով, յա­ճախ խօս­քը ան­կա­րող կը մնայ ճշմար­տու­թիւ­նը բա­ցատ­րե­լու կամ յայտ­նե­լու, եւ պէտք կ՚ըլ­լայ խօս­քը, ե­թէ կա­րե­լի է ը­սել, «նիւ­թա­կա­նաց­նել»։­

Եւ «նիւ­թա­կա­նա­ցում»ը կ՚ըլ­լայ՝ օ­րի­նակ­ներ, պատ­կե­րա­ցում­ներ, տե­սա­նե­լի եւ շօ­շա­փե­լի ի­րեր եւ ի­րո­ղու­թիւն­ներ ներ­կա­յաց­նե­լով՝ ո­րոնք կը զօ­րաց­նեն եւ վե­րա­ցա­կա­նէ նիւ­թա­կա­նի կը վե­րա­ծեն գա­ղա­փա­րը՝ որ միայն «խօսք»ով հասկ­նա­լի չ՚ըլ­լար շատ ան­գամ։

Ուս­տի, ինչ­պէս մեր խո­րագ­րին մէջ ը­սինք, կան այն­պի­սի շնորհք­ներ, ո­րոնք կու գան Աս­տուծ­մէ մար­դուն ձրիա­բար եւ ա­նոնք ըն­դու­նիլ կամ չըն­դու­նիլ մար­դուն հո­գե­ւոր եւ եր­բեմն ալ մտա­յին կո­րո­ղու­թեան կը մնայ։

Մեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րու մէջ յա­ճախ կը կրկնենք «անդ­րա­դառ­նալ»ու կա­րե­ւո­րու­թեան եւ անհ­րա­ժեշ­տու­թեան մեր հո­գե­ւոր կեան­քին մէջ։

Մար­դուս շատ շնորհք­ներ, եր­ջան­կու­թեան ա­ռիթ­ներ կ՚ըն­ծա­յուի Աս­տու­ծոյ կող­մէ։ Ա­նոնք որ կ՚անդ­րա­դառ­նան՝ եր­ջան­կու­թեան բա­րու­թիւ­նը կը վա­յե­լեն։

Այս ի­մաս­տով՝ մարդ պէտք է խօս­քը եւ ըսուա­ծը ո՛չ միայն լսէ, այլ հասկ­նա­լու հա­մար թա­փան­ցէ ա­նոր ներ­քին ի­մաս­տին։ Յի­սուս ալ, յա­ճախ պար­տա­ւո­րուած է իր ը­սած­նե­րը ա­ւե­լի եւս պար­զա­բա­նել։ Ուս­տի երբ կը խօ­սի կեան­քի մա­սին կ՚ը­սէ. «Այն հա­ցը, որ կեանք կու տայ եւ ո­րուն վրայ ձե­զի կը խօ­սիմ, ես իսկ եմ, ով որ այն հա­ցը կ՚ու­զէ, ին­ծի հե­տե­ւե­լու է, եւ ով որ ին­ծի կը հե­տե­ւի ան իր հո­գիին ա­նօ­թու­թիւ­նը կ՚ան­ցը­նէ եւ այ­լեւս չ՚ա­նօ­թե­նար եւ չի ծա­րա­ւիր» (ՅՈՎՀ. Զ 51):

Յի­սուս «հաց»ով կը պար­զա­բա­նէ, «հա­ց»ի օ­րի­նա­կով կը բա­ցատ­րէ վե­րա­ցա­կան գա­ղա­փար մը, ճշմար­տու­թիւն մը, որ­պէս­զի մար­դիկ ի­րենց առ­ջեւ ու­նե­նան նիւ­թա­կան՝ տե­սա­նե­լի եւ շօ­շա­փե­լի, ա­մէ­նուն հա­մար պի­տա­նի նիւթ մը։ Հա­ցը ա­մէ­նուն անհ­րա­ժեշտ «նիւթ»ն է երկ­նա­յին կեան­քի հա­մար. իսկ երկ­նա­յի­նի հա­մար՝ «հաց»ի չափ անհրա­ժեշտ է Յի­սուս, որ կը խոս­տա­նայ երկ­նա­յին յա­ւի­տե­նա­կան կեա՛ն­քը։

Յի­սուս կը շա­րու­նա­կէ եւ կ՚ը­սէ. «Քիչ մը ա­ռաջ ձե­զի կ՚ը­սէի, թէ զիս միայն ձեր փո­րին կշտա­նա­լուն հա­մար կը փնտռէք, եւ ո՛չ թէ իմ վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րով ձեր հո­գին սնու­ցա­նե­լու հա­մար. դար­ձեալ կ՚ը­սեմ թէ իմ գոր­ծերս կ՚ի­մա­նաք, ա­կա­նա­տես կ՚ըլ­լաք ա­նոնց, հրաշք­նե­րը կը տես­նէք, ճշմար­տու­թիւն­ներ կը լսէք, բայց եւ այն­պէս չէ՛ք հա­ւա­տար։

«Ո՛վ որ Երկ­նա­ւոր Հօր­մէս կ՚ա­ռաջ­նոր­դուի, ան ին­ծի կու գայ. եւ ով որ ին­ծի կու գայ, ես զայն ինձ­մէ չեմ հե­ռաց­ներ, ո­րով­հե­տեւ ո՛չ թէ իմ կամքս կա­տա­րե­լուն հա­մար՝ որ եր­կին­քէն ե­կած եմ, այն միա՛յն զիս ա­ռա­քող Երկ­նա­ւոր Հօր կամ­քը կա­տա­րե­լու հա­մար։

«Իսկ Երկ­նա­ւոր Հօր կամքն ալ ու­րիշ բան չէ, բայց ե­թէ ա­մէն ա­նոնց­մէ, որ ին­ծի յանձնուած են, ո՛չ մէ­կը դո՛ւրս չթո­ղում ու չկորսնց­նեմ, այլ աշ­խար­հի վեր­ջը ա­նոնց ա­մէ­նուն վե­րա­կեն­դա­նու­թիւն տամ եւ ա­նոնք յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քին ա­ռաջ­նոր­դեմ։

«Իմ Երկ­նա­ւոր Հայ­րը բա­ցար­ձա­կա­պէս կ՚ու­զէ, որ ա­մէն ա­նոնք՝ որ իր Որ­դին կը ճանչ­նան եւ ա­նոր կը հա­ւա­տան՝ յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քը ըն­դու­նին, եւ ի վեր­ջոյ կեան­քի յա­րու­թեան ար­ժա­նա­նան» (ՅՈՎՀ. Զ 43-47)։

­Յի­սու­սի այս խօս­քե­րը կա­տա­րեալ նմա­նու­թիւն ու­նին Պրո­բա­տի­կէի քա­րո­զու­թեան խօս­քե­րուն հետ։

«Հաս­տատ գիտ­ցէք, թէ Մար­դու Որ­դին ինք իր­մէ ո՛­չինչ կը կա­տա­րէ, այլ կը կա­տա­րէ միայն այն՝ ի՛նչ որ կը տես­նէ թէ Հայ­րը կը կա­տա­րէ։ Ո­րով­հե­տեւ ինչ որ Հայ­րը կը գոր­ծէ, Որ­դին ալ նոյ­նը կը գոր­ծէ։

«Հայ­րը կը սի­րէ Որ­դին եւ ա­նոր ցոյց կու տայ ի՛նչ որ ինք կը կա­տա­րէ։ Տա­կա­ւին ձեր տե­սած­նե­րէն ա­ւե­լի սքան­չե­լի՜ գոր­ծեր ալ ցոյց պի­տի տայ Որ­դիին, այն­պէս որ դուք պի­տի զար­մա­նաք…» (ՅՈՎՀ. Ե 19-20):

«Լաւ գիտ­ցէք, ով որ իմ խօս­քերս կը լսէ եւ կը հա­ւա­տայ ա­նոր՝ որ զիս ղրկեց, յա­ւի­տե­նա­կան կեանք ու­նի եւ պի­տի չդա­տա­պար­տուի, քա­նի որ ար­դէն իսկ մա­հէն կեան­քի ան­ցած է» (ՅՈՎՀ. Ե 24)։

­Յա­րու­թիւ­նը եւ կեան­քը, հո­գե­ւոր վե­րա­կեն­դա­նու­թիւնն է, որ է «վե­րար­դա­րու­թիւն», այ­սինքն վերս­տին ար­դա­րա­նալ՝ մեղ­քե­րու մէջ ին­կած ըլ­լա­լով նո­րէն ար­դա­րու­թեա՛ն դառ­նալ։ Յի­սու­սի վե­րո­յի­շեալ խօս­քե­րը «այ­լա­բա­նա­կան ի­մաստ» ու­նին. Բեթ­սա­յի­դա­յի նիւ­թա­կան հա­ցը ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յէ ճշմա­րիտ վեր­դա­պե­տու­թիւ­նը «հո­գե­ւո­րա­կան հաց» ա­նուա­նե­լու, եւ այդ վար­դա­պե­տու­թիւնն ալ իր քա­րո­զա­ծը ըլ­լա­լով՝ ի՛նք կ՚ըլ­լայ «երկ­նա­ւոր հաց»ը տուո­ղը, ինչ­պէս ե­ղած էր «նիւ­թա­կան հաց»ը տուո­ղը։

Յի­սու­սի ան­ձին եւ պաշ­տօ­նին՝ ա­ռա­քե­լու­թեան եւ վար­դա­պե­տու­թեան մէջ ե­ղած ան­ձուկ եւ սերտ կա­պակ­ցու­թիւ­նը ի­րա­ւունք կու տայ Յի­սու­սի այ­լա­բա­նու­թիւ­նը ըն­դար­ձա­կե­լու, եւ ինչ­պէս կ՚ը­սէր՝ թէ իր ակ­նար­կած «հո­գե­ւո­րա­կան հաց»ը՝ իր իսկ վար­դա­պե­տու­թի՛ւնն է, նոյն կեր­պով ալ կ՚ա­ւելց­նէ.

«Ես եմ հացն կե­նաց», «Ես եմ կեն­դա­նի հա­ցը» կամ «Ես եմ կեան­քի հա­ցը» (ՅՈՎՀ. Զ 35)։

Իսկ Յի­սու­սի սա խօս­քե­րը՝ թէ «Բո­լոր ա­նոնք որ Հայ­րը ին­ծի կու տայ՝ ին­ծի պի­տի գան…» (ՅՈՎՀ. Զ 37), այն­պէս կը հասկցուի, որ իբր թէ Յի­սու­սի ե­կող­նե­րը Հայր Աս­տուած ի՛նք կ՚ո­րո­շէ եւ կը սահ­մա­նէ, եւ այս առ­թիւ կը կար­ծուի թէ կը տկա­րա­նան Յի­սու­սի Հրեա­նե­րուն ուղ­ղած յան­դի­մա­նու­թիւն­նե­րը՝ թէ ի­րեն չեն գար եւ չեն հե­տե­ւիր։

Ուս­տի ա­մէն «կրօ­նա­պէս բա­րո­յա­կան» եւ «հո­գե­ւո­րա­պէս ար­դիւ­նա­կան» գոր­ծե­րուն մէջ, եր­կու պայ­ման­ներ հա­մըն­թաց եւ ան­բա­ժան կը քա­լեն. տու­չու­թիւ­նը Աս­տուծ­մէ է եւ ձրի՛ է. ըն­դու­նե­լու­թիւ­նը մար­դէն է եւ կա­մա­ւո՛ր է։ Այս ի­րո­ղու­թիւ­նը ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թեամբ սա­պէս ներ­կա­յա­ցուած է, որ ա­մէ­նուն ծա­նօթ խօսք մըն է. «Խոր­հուրդ մարդ­կան՝ կամք Աս­տու­ծո՛յ»։ Եւ կամ կ՚ը­սուի. «Մարդ կը ծրագ­րէ եւ Աս­տուած կը ծի­ծա­ղի»։ Աս­տուած, ար­դա­րեւ կը ծի­ծա­ղի, քա­նի որ ա­ռանց Իր կամ­քին ո՛­չինչ կ՚ի­րա­կա­նա­նայ եւ ո՛­չինչ կը կա­տա­րուի։

Ուս­տի Աս­տուծ­մէ տրուա­ծը «շնորհք» է, իսկ մար­դուն ը­րա­ծը «գործ» է։

Աս­տուա­ծա­յին շնորհ­քը եւ մարդ­կա­յին գոր­ծը՝ ի­րա­րու հա­մա­ձայ­նե­լով, մար­դուս հո­գե­ւոր փրկու­թիւ­նը կը պատ­րաս­տեն։

Ե­թէ ոչ նոյ­նու­թեամբ, այլ շատ մը նմա­նու­թիւն­նե­րով, օ­րի­նակ մըն է անձ­րե­ւը։ Անձ­րե­ւը ձրիա­բար եւ ա­ռանց մար­դու աշ­խա­տու­թեան եւ գոր­ծակ­ցու­թեան հո­ղը չ՚ար­գա­սա­ւո­րեր, եւ մար­դուն կեան­քին հար­կա­ւոր ար­տե­րը եւ այ­գի­նե­րը եւ պար­տէզ­նե­րը պտղա­բե­րել չի տար։

Յի­սուս կ՚ը­սէ նաեւ. «Ես եմ եր­կին­քէն ի­ջած հա­ցը»։

Ար­դա­րեւ, «Ես եմ կեան­քի հա­ցը» եւ «Ես եր­կին­քէն ի­ջած եմ». այս եր­կու խօս­քը ի­րա­րու կցուած են եւ կը գայ­թակ­ղեց­նեն Հրեա­նե­րը այս խօս­քե­րը։

Բայց Յի­սուս կը հաս­տա­տէ իր խօս­քը, քա­նի որ ան նախ եւ ա­ռաջ իր վար­դա­պե­տու­թիւ­նը, յե­տոյ իր պաշ­տօ­նը՝ ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը, եւ վեր­ջա­պէս իր իսկ ան­ձը «մա­նա­նայ»ին հետ բաղ­դա­տու­թեան դրած էր։

Հրեա­նե­րուն հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի եւ ան­մար­սե­լի էր ո՛չ թէ «հաց»ի նմա­նու­թիւ­նը, այլ «եր­կին­քէն ի­ջած» ըլ­լա­լը։ Կ՚ը­սէին, թէ կը ճանչ­նան ա­նոր հայ­րը, ան Յով­սէ­փին զա­ւակն է, ա­պա ու­րեմն ինչ­պէ՞ս կրնայ ը­սել, թէ ինք «եր­կին­քէն ի­ջած է»։

­Յի­սուս ա­նոնց կը պա­տաս­խա­նէ՝ շա­րու­նա­կե­լով հա­ցի այ­լա­բա­նու­թիւ­նը մա­նա­նա­յի բաղ­դա­տու­թեամբ…։

- Սկզբնաղ­բիւր.- «ՀԱ­ՄԱ­ՊԱ­ՏՈՒՄ», Մա­ղա­քիա Ար­քե­պիս­կո­պոս Օր­մա­նեան, 101 եւ 53 հա­տուած­ներ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 12, 2016, Գնա­լը կղզի