ՀԱԼԷՊ - ԵՐԵՒԱՆ - ԼՈՍ ԱՆՃԵԼԸՍ

Հաւանաբար քաղաքներու հիմնական առաքելութիւններէն է՝ դիւթել ու մարդիկը քաշել դէպի իրենց: Ինքնին քաղաքաշինութիւնը մարդկային հաւաքական կեանքի բարձրագոյն դրսեւորումն է, իսկ հին ու նոր քաղաքները ակամայ մրցավազքի մէջ են իրարու հետ, կերտելու մարդկային անհատական եւ ընդհանրական կեանքը ու այդ կեանքէն բխած տեղագործութեան, մշակոյթի, ընկերաբանութեան եւ ապրելաոճի աներեւակայելիի կարելին, միեւնոյն ժամանակ բանալով հաւանականութիւններու դռները ամէն ինչի դէմ, անվերջ կայմագործման ու հասցէագործման ընդմէջէն:

Մարդկային կարօտի ամենաբուռն ներկայացուցիչներն են քաղաքները, որոնք միեւնոյն ատեն կը կերտեն շարժը ու իրենց բաց առկայութեամբ կը տառապեցնեն հոսանքականութեան ժամանակային անշրջելիութիւնը՝ մարդը դարձնելով յաւերժ կարօտագին ու անկար-խոցուած: Ո՞ւր կ՚երթան քաղաքները եւ ո՞ւր կը տանին իրենց հետ մեզ, դէպի ապագայական մխիթարանքի զովա՞նք, կամ դէպի պատմութեան գծագրման անշեղ ապրո՞ւմ, հաւանաբար չենք գիտեր, քանի դեռ կանք ու մենք ենք դատողը մեր տեղագտման ու ապրուածութեան հոսքով նոյն տուեալ տեղի մը մէջ:

Հին դարերուն քաղաքները իրենց պարիսպներով ու կեդրոնացմամբ անվտանգութեան հարցեր կը լուծէին, իսկ հիմա մենք բաց ենք ու կարծես քաղաքները ամօթանք կ՚ապրին բացուածութեան հետ իրենց քաղաքական պատկանելիութեան ու պարտաւորութեան համար: Աւելի հասկցող ենք մենք, այո, աւելի պահանջկոտ ու տեղ մը կը խարտէ մեզ քաղաքներուն մեծ անցուդարձը, անեզր ձգուող մայրուղիները, փողոցներն ու շէնքերը, բայց միեւնոյն ատեն մենք իրենց կը պատկանինք ու անոնք մեզմէ ելած են ու մեզ ամբողջացնող: Բնականաբար, որեւէ քաղաք համեմուած է իր մարդոցմով ու բնակիչներով։ Ինչպէս բոլորս, ես ալ իմ կեանքի ընթացքին կոփուած, ձեւաւորուած, մաշուած, տառապած, երջանկացած ու լուսաւորուած եմ քաղաքներով, որոնց մեծութեան, շէնութեան ու անմրցելիութեան ճանապարհին տեւաբար իմ մէջ ուրուագծուած է անոնց մաղելու դիտաւորեալ բանեցումէն հեռու։ Իսկ նոյն այդ քաղաքներու բնակիչները կը մնան տիրական, որովհետեւ թէեւ քաղաքները կը շրջանցեն մարդիկն ու սովորութիւնները, սակայն, մարդկութիւնն ու մշակոյթը, նաեւ անոնց ստեղծումը՝ մեծ ու փոքր քաղաքներու այցեքարտն են: 

Հալէպէն Երեւան, Երեւանէն Լոս Անճելըս, որքա՜ն տարբեր է ամէն ինչ, իսկ ամենացայտուն տարբերութիւնը մարդիկն են, որոնք կ՚ապրին հոն ու նոյն ապրողի մը անձնական եւ հանրային կերպարը այդ քաղաքներուն մէջ: Ես՝ ես չեմ Հալէպի, Երեւանի ու Լոս Անճելըսի մէջ, գիտեմ չկայ ներդաշնակութիւն ու աւելորդ են բաղդատականները, պարզապէս պէտք է ընդունիմ ես զիս ինչպէս որ կամ ու միեւնոյն ատեն ձգեմ Հալէպը, Երեւանն ու Լոս Անճելըսը խմորեն զիս: Այո՛, չբաղդատենք քաղաքները իրարու հետ, իսկ եթէ բաղդատենք՝ միակ չափանիշը քաղաքի մը մեծ կամ փոքր ըլլալն է ու անձիդ առաքելութեան գործադրումը այդ քաղաքին մէջ:

Ո՜հ, Հալէպ ու Հալէպի Նոր Գիւղ, Վիլլաներ ու Ազիզիէ, ես ձեր հետ ընելիք ունէի, կամ ձեր հետ առաջին հպումով ծանօթացայ տարերք ու սիրերգ կոչուածներուն հետ, որոնք կը տանէին դէպի բացութիւնն ու պատմութիւնը, դէպի անապատային ծովը ու ծովային անապատը: 

Ո՜հ, դուն բաց վէրք ես Երեւան, ուր փրկչական հոտ ու հպանք ուզեցիր ինձմէ, որպէսզի չլճանաս, ոչխեղթեն քեզ տարածքով ու չիրականացուող կոչմամբ:

 Իսկ նոր աշխարհով Լոս Անճելըս… Ո՜հ, դուն որ քու մեծութեամբ չես տեսներ անձնական առաքելութիւնները, թէեւ անհատի քաղաք ես, սակայն, դուն մեծ ու իրական ես, երբ ովկիանոսը կը փութայ նրբօրէն ու արդարօրէն յարգելու փրուածութիւնդ ու խտութեան խորհդանիշութեան ընդլայնումդ:

Մարդը մարդ է, բայց, ինչքա՜ն տարբեր է մարդը Հալէպի, Երեւանի ու Լոս Անճելըսի մէջ։ Երբ կը կարօտնաս մարդը, ինքնաբերաբար կը կարօտնաս նաեւ անոնց ապրած քաղաքները, որոնք ունին տարբեր համեմունքներ:

 Ի վերջոյ, բացի տնտեսականէն, քաղաքները ինչպէ՞ս կը ներքաշեն մարդիկը, որոնք յաւերժ փնտռտուքի մէջ են՝ հասնելու երջանկութեան ու հոգիի խաղաղութեան։ Իսկ մենք գիտենք, որ այդ մէկը կ՚ուրուածգուի քաղաքներու մարդոց-բնակիչներու կողքին, յարմարաւէտութիւններու պարզագոյն փոխյարգանքով ու պարզութեամբ եւ այդ առիթներու ստեղծմամբ, որոնցմով մարդ զգայ թեթեւ ու թռչնակերպ:

Հալէպը, Երեւանն ու Լոս Անճելսը դարձած են իմ կեանքիս մասը, թէեւ համաշխարհային քարտէսով ունին իրենց իրականութիւնները, պետութիւններն ու մարդոց կողմէ ընկալումները… Ինծի համար անոնք քաղցր եւ նպատակային են ու խելագարութիւն կը պատճառեն։ 

Շատ մը ընկերներ տակաւին կ՚ըսեն. «Երանի քեզի, որ մի քանի քաղաքներու մէջ կ՚ապրիս»…

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

Երեւան