ԱՄԷՆ ԻՆՉ ՉԱՓՈՎ ԳԵՂԵՑԻԿ

Մարդկային բնոյթը տարօրինակ է։ Մենք միշտ աւելին կ՚ուզենք. աւելի շատ երջանկութիւն, աւելի շատ դրամ, աւելի շատ սէր, հաճոյք, ուշադրութիւն… Սակայն երբ բանէ մը շատ կ՚ունենանք, այդ ալ կը սկսի կորսնցնել իր իմաստը։ Այո՛, բոլոր բաները՝ իրենց չափով ու կշիռով գեղեցիկ են։

Երբ ուտեստ մը համեղ է, անոր համը կը վայելենք, բայց եթէ շատ ու շատ ուտենք նոյն բանէն՝ ոչ միայն կը ձանձրանանք, այլեւ զայն կրնայ վնասել մեր մարմինը։ Նոյնը՝ նայելու, սիրելու, խօսելու, ապրելու մէջ ալ այդպէս է։ Կեանքը գեղեցիկ է, երբ կ՚ապրիս զայն իր բնական հոսանքով, առանց գերծանրաբեռնուած սիրտի։

Չափաւորութիւնը ո՛չ միայն անձնական է, այլեւ ընկերային։ Մեր յարաբերութիւնները աւելի առողջ կ՚ըլլան, երբ գիծեր ու սահմաններ կը պահենք։ Անսահման սէրը կրնայ կախուածութիւն դառնալ, անզուսպ ազատութիւնը՝ անպատասխանատուութիւն։

Բազում փիլիսոփաներ ալ քննարկած են այս ճշմարտութիւնը։ Արիստոտել կը խօսէր «միջին ճանապարհի» մասին՝ հաւասարակշռուած ապրելակերպ, որ կը տանի դէպի առաքինութիւն։ Ըստ Արիստոտելի՝ առաքինութիւնը կը գտնուի ծայրայեղութիւններու միջեւ. ո՛չ շատ, ո՛չ քիչ, այլ՝ ճիշդ չափով։ Օրինակ՝ քաջութիւնը առաքինութիւն է, բայց ան կ՚ըլլայ չափաւորութիւնը վախկոտութեան ու անփութութեան միջեւ։

Այս խօսքը միայն խոհեմութիւն չէ, այլ կեանքի մը բանալին։ Երբ կը սորվինք գոհանալ ունեցածով, գնահատել փոքր բաները եւ զսպել անկառավարելի ցանկութիւնները, աւելի խաղաղ, աւելի ներդաշնակ կեանք մը կ՚ապրինք։

Աշխարհը հսկայ հիւսուածք մըն է, ուր ամէն բան կ՚ունենայ իր ժամանակը, իր տեղը, իր չափն ու սահմանը։ Մարդը՝ այդ աշխարհի մէկ փոքրի՛կ մասնիկը, պէտք է սորվի այս չափն ու հաւասարակշռութիւնը ճանչնալ, գնահատել եւ պահել։ Որովհետեւ ճշմարտութիւնը պարզ է՝ ամէն բան, երբ անցնի իր սահմանը, կը կորսնցնէ իր գեղեցկութիւնը։

Մարդը երբեք բաւարարուող էակ մը չէ։ Մենք յաճախ կը ձգտինք «աւելիին»՝ կարծելով, թէ աւելին պիտի բերէ երջանկութիւն։ Աւելի շատ դրամ, աւելի մեծ տուն, աւելի խոր սէր, աւելի համեղ ուտեստներ։ Բայց ի՞նչ տեղի կ՚ունենայ, երբ այս «աւելին» կը դառնայ կեանքի առանցքը։ Մենք կը կորսնցնենք հաւասարակշռութիւնը։

Չափաւորութիւնն ու ինքնազսպումը միայն բարոյական արժէքներ չեն։ Անոնք նաեւ հոգեկան առողջութեան հիմնասիւներ են։ Մարդ որ սորված է ըսել «բաւ է», աւելի հանգիստ, խաղաղ եւ գիտակից կեանք մը կ՚ապրի։ Նոյնիսկ ամենահաճելի բաները, երբ բազմանան՝ կը դառնան յոգնեցուցիչ։ Ահա թէ ինչո՛ւ գեղեցիկը կարճ է եւ կարճը՝ գեղեցիկ։

Հայ մշակոյթի մէջ ալ կը գտնենք նման համոզումներ. մեր եկեղեցական հայրերը, ինչպէս՝ Գրիգոր Նարեկացի կամ Ներսէս Շնորհալի, խիստ կերպով զգուշացուցած են ագահութեան, շատախօսութեան մասին։ Իրենց գրիչը անդրադարձած է այս ճշմարտութեան, թէ ամէն ինչ ժամանակ ու չափ ունի։

Երբ կը սորվինք ըսել «գիտեմ որ պէտք չէ», «բաւական է», «այսքանով գոհ եմ», այդ ժամանակ կեանքը կը սկսի մեր առջեւ բացուիլ։ Որովհետեւ կ՚ապրինք ո՛չ միայն մեր ցանկութիւններով, այլ մեր ընտրութիւններով։

Ամէն ինչ չափով գեղեցիկ է։ Սա պարզ է, բայց խոր իմաստ մը ունի։ Երբ մենք զսպում ունինք մեր մէջ, կը գթանք նաեւ ուրիշներուն, չենք նեղացներ, չենք լարեր, չենք պահանջեր անսահման կերպով։

Մարդու արժանապատուութիւնը ո՛չ միայն իր ազատութեան մէջ է, այլեւ իր կարողութեան մէջ՝ սահմանը ճանչնալու եւ ինքզինք կառավարելու։ Այս ճշմարտութիւնը միշտ կենդանի է, միշտ թարմ։ Մեր նախահայրերը ապրած են զայն, մեր գրողները՝ գրած, մեր սուրբերը՝ քարոզած։

Եւ այսօր, երբ ամէն կողմէն ձայներ մեզ կը կոչեն «աւելիին», մենք կրնանք կանգ առնել, շունչ առնել եւ մտովի կրկնել. «Ամէն ինչ՝ չափով։ Քանզի չափով է, որ կեանքը կը դառնայ արժանի ապրելու»։

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ