ՎԻՇՏԻՆ ԳԵՂԵՑԻԿ ԿՈՂՄԸ

«Վիշտ» եւ «գե­ղեց­կու­թիւն». ի­րա­րու բո­լո­րո­վին հա­կա­ռակ, թե­րեւս եր­բեք ի­րա­րու չհա­մա­ձայ­նող, ի­րա­րու հետ ար­տա­սա­նել նոյ­նիսկ ան­կա­րե­լի եր­կու ի­րո­ղու­թիւն…։

Բայց պէտք է ըն­դու­նիլ, որ այն ա­մէն ինչ, ա­մէն իր եւ ի­րա­դար­ձու­թիւն ե­թէ գո­յու­թիւն ու­նի աշ­խար­հի վրայ, այդ կը նշա­նա­կէ, թէ կու գայ պահ մը, երբ ա­նոնք ի­րա­րու կը հան­դի­պին, որ­քան ալ ի­րա­րու հա­կա­ռակ, որ­քան ալ ի­րե­րա­մերժ ըլ­լան։ Զոր օ­րի­նակ՝ բա­րին եւ չա­րը ի­րա­րու ներ­հակ գո­յու­թիւն­ներ են, բայց եր­բե՛ք չեն պակ­սիր մարդ­կա­յին կեան­քէն, եւ նոյ­նիսկ հա­մըն­թաց՝ նոյն պա­հուն կ՚ազ­դեն ու կը տպա­ւո­րեն մար­դը, եւ ան կը ստի­պուի նա­խընտ­րու­թիւն մը ը­նել եւ ը­ստ այնմ վա­րուիլ։

Ա­հա­ւա­սի՛կ այս հա­կադ­րու­թեան նման է նաեւ «վիշտ»ը եւ «գե­ղեց­կու­թիւն»ը, որ կրնայ պա­տա­հիլ մար­դուս կեան­քի ըն­թաց­քին եւ նոյն ա­տեն տպա­ւո­րե­լով զայն՝ ուղ­ղու­թիւն մը կրնայ տալ կեան­քի ըն­թաց­քին։ Ան­կեղ­ծօ­րէն խոս­տո­վա­նի՛նք. ճանչ­ցա՞ծ էք մէ­կը՝ որ իր վիշ­տե­րուն մէջ յի­շէ եւ մխի­թա­րէ վշտա­ցեալ­ներ, իր լա­ցին մէջ չմոռ­նայ նաեւ լա­ցող­նե­րը։

Ե­թէ ճանչ­ցած էք այդ­պի­սի մէ­կը, ա­հա­ւա­սի՛կ ան հրա­շա­լի՜ մէկն է՝ վիշ­տը եւ գե­ղեց­կու­թիւ­նը իր հո­գիին մէջ միաց­նող, հաշ­տեց­նող վե­հանձն մարդ մըն է ա­նի­կա։ Եւ այդ հա­զուա­գիւտ ազ­նիւ մար­դիկ յա­ջո­ղած են հաշ­տեց­նել, ի­րա­րու մօտ բե­րել «վիշտ»ը եւ «գե­ղեց­կու­թիւն»ը։

Ար­դա­րեւ ի­րա­պէս ա­ռա­քի­նի եւ իս­կա­պէս ազ­նիւ մար­դը այն է՝ որ ա­մէն պա­րա­գա­յի, ա­մէն հո­գե­վի­ճա­կի եւ ա­մէն պայ­մա­նի տակ չի հրա­ժա­րիր «գե­ղե­ցիկ»ը ապ­րե­լէ եւ գե­ղեց­կու­թիւն­ներ ապ­րեց­նե­լէ իր շուր­ջին­նե­րուն։ Ա­հա­ւա­սիկ, այս կը նշա­նա­կէ «վիշ­տը գե­ղեց­կաց­նել», կամ «վիշ­տը եւ գե­ղեց­կու­թիւ­նը միաց­նել, հաշ­տեց­նե՛լ»։ Մարդ կրնայ ան­հա­տա­կան, ըն­տա­նե­կան եւ ըն­կե­րա­կան վիշ­տե­րով վի­րա­ւո­րուած, խո­ցո­տուած սիրտ մը ու­նե­նալ եւ նոյն սիր­տը սի­րով, ազ­նուու­թեամբ լե­ցուած ըլ­լալ։ Վիշ­տը եւ ցա­ւը պէտք չէ՛ տի­րա­պե­տէ եւ ամ­բող­ջու­թեամբ գրա­ւէ ամ­բողջ սիր­տը, եւ ան­պայ­մա՛ն սրտին մէջ պէտք է բա­ժին մը ու­նե­նայ սէ­րը։

Եւ ե­թէ սէ­րը ներ­կայ է, ա­պա ու­րեմն հոն չի պակ­սիր ա­մէն գե­ղեց­կու­թիւն, ա­ռա­քի­նու­թիւն եւ ազ­նուու­թի՛ւն։

Բայց երբ վիշ­տը պա­տած է ամ­բողջ սիր­տը, ամ­բողջ հո­գին, այ­լեւս հոն տեղ չ՚ու­նե­նար գե­ղեց­կու­թիւ­նը՝ իր ա­մե­նա­լայն ի­մաս­տով։ Այդ պա­րա­գա­յին է որ վիշ­տը եւ գե­ղեց­կու­թիւ­նը չեն հա­մա­ձայ­նիր, չեն ըն­դու­նիր ի­րա­րու ներ­կա­յու­թիւ­նը մար­դուս կեան­քին մէջ։ Մինչ­դեռ գե­ղեց­կու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թիւն է, ե­րա­նե­լի՜ կեան­քի մը լու­սա­ւոր ճամ­բա՛ն է։ Այն մար­դը՝ որ իր վիշ­տին մէջ չի մոռ­նար, կը յի­շէ ու­րիշ վշտա­ցեալ­ներ, կը խոր­հի, թէ ի­րեն պէս ու­րիշ­ներ ալ կա՛ն, ան եր­ջա­նիկ է իր վիշ­տին մէջ՝ մխի­թա­րուած եւ զօ­րա­ցա՛ծ։

Մարդ կրնայ վիշտ մը ու­նե­նալ եւ սա­կայն գե­ղե­ցի­կէն չհրա­ժա­րիլ, կրնայ ցաւ ու­նե­նալ բայց նաեւ ու­րիշ­նե­րուն ցա­ւին մաս­նա­կից ըլ­լալ եւ նե­ղու­թեան մէջ ըլ­լալ բայց ու­րիշ­նե­րուն օգ­նել ի­րենց նե­ղու­թեա­նը մէջ եւ դիւ­րա­տար ը­նել ա­նոնց կեան­քը։ Մէկ խօս­քով՝ հաշ­տեց­նել վիշ­տը եւ գե­ղե­ցի­կը։ Վշտին գե­ղեց­կու­թիւ­նը, ար­դա­րեւ, կա­րե­լի է տես­նել բա­րի եւ ա­րի հո­գի­նե­րու մէջ, քա՛ջ սիր­տե­րու մօտ՝ մին­չեւ իսկ ա­նոնց մա­հուան օ­րը երբ կը բաժ­նուին այս աշ­խար­հէն։

Այս խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րէն ետք կա­րե­լի է հարց­նել սա հար­ցու­մը՝ թէ վիշտն ալ գե­ղե­ցիկ կրնա՞յ ըլ­լալ։ Ուս­տի կա­րե­լի է հասկ­նալ «գե­ղե­ցիկ աչ­քեր», «գե­ղե­ցիկ գոր­ծեր», «գե­ղե­ցիկ կեանք», որ կը նշա­նա­կէ՝ եր­ջա­նիկ կեան­քի մը գե­ղեց­կու­թիւ­նը… Բայց «գե­ղե­ցիկ վի՜շտ», ո՜հ որ­քան տա­րօ­րի­նակ, որ­քա՜ն հա­կա­պատ­կեր եւ հա­կա­սա­կան բա­ցատ­րու­թիւն մըն է ա­սի­կա։

Վիշ­տը, ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով, իր ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թին տակ շա՜տ տգեղ է ար­դա­րեւ. ան ու­րուա­կա­նի մը պէս կը ցցուի մար­դուս աչ­քին եւ ա­նոր կեան­քին առ­ջեւ, ան մեր չսպա­սած, չու­զած մէկ վայր­կեա­նին ներս կը մտնէ մար­դուս սրտէն ու տու­նէն՝ ուր յան­կարծ կը փո­խէ ա­նոր դի­մա­գի­ծը, ժպի­տը ար­ցուն­քի, ծի­ծա­ղը հե­ծե­ծան­քի, եւ վիշտն ալ հզօր է մա­հուան պէս, բուռն է բո­ցի մը պէս, ջախ­ջա­խիչ է երկն­քի շան­թին պէս։

Բայց վիշ­տը՝ ա­մէն հո­գի­նե­րու հա­մար մա­հաց­նող կամ փճաց­նող հա­րուա­ծը չէ եւ չի կրնար ըլ­լալ։

Կ՚ը­սուի, թէ՝ վիշ­տը սրտին փո՛ւշն է։

Ար­դա­րեւ վի­ճե­լի խօսք մըն է ա­սի­կա։ Ո­մանք կը բա­րեշր­ջեն խօս­քը եւ կ՚ը­սեն. «Վիշ­տը սրտին ծա­ղիկն է»։ Իսկ դուք սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, դուք ի՞նչ կը խոր­հիք. վիշ­տը սրտին փո՞ւշն է, թէ ծա­ղի­կը։

Մար­դիկ կրնան վշտի փու­շը ծա­ղի­կի վե­րա­ծել յա­րա­տեւ աշ­խա­տու­թեան եւ համ­բե­րու­թեան շնոր­հիւ։ Ուս­տի վիշ­տը պէտք է ըլ­լայ մար­դուս նկա­րագ­րին, կիր­քե­րուն, զգա­ցում­նե­րուն հա­մար «բո՛ց» մը, բով մը՝ մաք­րե­լու, փայ­լեց­նե­լու եւ գե­ղեց­կաց­նե­լու հա­մար իր հո­գին, ինչ­պէս՝ ոս­կին կամ մե­տա­ղը ոս­կեր­չին քու­րա­յին կամ հա­լո­ցին մէջ։

Վեհ եւ ազ­նիւ հո­գի­ներն են որ թէեւ տա­ռա­պան­քի եւ վշտի բո­ցին մէջ կ՚իյ­նան, կ՚այ­րին, բայց չեն մոխ­րա­նար, չեն փճա­նար, ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ ա՛լ ա­ւե­լի գե­ղե­ցիկ, ա՛լ ա­ւե­լի հրա­պու­րիչ եւ պայ­ծառ ե­րե­ւան կու գան կեան­քի թա­տե­րա­բե­մին վրայ։ Վիշ­տը՝ ար­դա­րեւ, իր ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թով յու­սադ­րիչ չէ՛ եր­բեք եւ շատ ան­գամ յու­սալք­ման պատ­ճառ կրնայ հան­դի­սա­նալ։

Ա­նոնք որ ի­րենց վի­րա­ւոր հո­գին կրնան լուալ «վշտի կրա­կէ ա­ւա­զան»ին մէջ, կը մաք­րուին ար­ցուն­քի գե­տե­րուն մէջ իբր ձիւ­նաս­պի­տակ ա­ղաւ­նի­ներ, ա­նոնց հա­մար է որ Յայտ­նու­թեան գրքին մէջ Պատ­մոս կղզիի աք­սո­րա­կա­նը կ՚ը­սէ.

«Սո­քա են որ գան ի վշտաց մե­ծաց եւ լուա­ցին զար­կա­նե­լիս իւ­րեանց եւ սպի­տա­կա­ցու­ցին…» (ՅԱՅՏ­ՆՈՒ­ԹԻՒՆ Յով­հան­նէս Ա­ռա­քեա­լին)։­

Ուս­տի վիշ­տը չի՛ կրնար սրտին փու­շը ըլ­լալ, որ­քան որ ան իր ա­ռա­ջին թա­փին մէջ այն­պէս ե­րե­ւի կամ կար­ծուի։ Վշտին մէջ՝ ա՛լ ա­ւե­լի մեծ է մարդ քան հա­ճոյ­քի կամ ու­րա­խու­թեան, տա­ռա­պան­քի ու կսկիծ­նե­րու կեան­քէն է որ կը ծնի ա­մե­նէն վսե՜մ, ա­մե­նէն բա՜րձր կեան­քը։

Ու­րեմն քա՛ջ ըլ­լանք. չսոս­կանք, չզար­հու­րինք վիշ­տէն, չմեր­ժենք զայն, չգան­գա­տինք ան­կէ. քա­նի որ ան պի­տի փոր­ձէ մեզ, պի­տի ա­րիաց­նէ, պի­տի գե­ղեց­կաց­նէ ու ազ­նուաց­նէ մեր հո­գին՝ իր իս­կա­կա՛ն ար­ժա­նի­քո­վը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Նո­յեմ­բեր 14, 2016, Իս­թան­պուլ