ԱՍԵՂՆԱԳՈՐԾԻՆ ՀԱՆԳՈՅՑՆԵՐԸ

Տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին զար­գա­ցան ձե­ռա­գոր­ծի տե­սակ­նե­րը, ա­ւան­դա­կան­նե­րուն վրայ ա­ւել­ցան նո­րե­րը, այս խա­նութ­ներն ալ քայլ կը պա­հէին նո­րա­րա­րու­թեան հետ ու կը զար­գաց­նէին ի­րենց ապ­րանք­նե­րու տե­սա­կա­նին՝ հլուն­նե­րու տե­սակ­նե­րով, նո­րո­րակ թե­լե­րով, ա­սեղ­նե­րով, մի­լե­րով, կեր­պաս­նե­րով հարս­տա­ցու­ցած էին խա­նութ­նե­րուն ապ­րան­քա­նին: Կա­յին նաեւ այլ վա­ճա­ռող­ներ՝ Ճի­տէյ­տէ բուրդ վա­ճա­ռող­նե­րու խա­նութ­նե­րուն շար­քին, ուր­կէ Սուրբ Քա­ռաս­նից Ման­կանց ե­կե­ղե­ցիէն ել­լող կի­նե­րը գնում կ՚ը­նէին: Նաեւ Ներ­սի Շու­կան, որ մեր շրջան­նե­րէն հե­ռու ըլ­լա­լուն հա­մար շատ քիչ կ՚եր­թա­յինք հոն գնում ը­նե­լու:

Նա­խորդ սե­րունդ­նե­րու աղ­ջիկ­նե­րը երբ նշա­նուէին կը սկսէին պատ­րաս­տել ա­մէն տե­սա­կի ձե­ռա­գործ­ներ ի­րենց օ­ժի­տին հա­մար: Այդ տա­րի­նե­րուն հարկ էր որ ա­մէն հարսն­ցու ու­նե­նար շու­քի գոր­ծով աշ­խատցուած մահ­ճա­կա­լի ծած­կոց, որ ան­պայ­ման ա­նով կը ծած­կուէր նո­րապ­սակ­նե­րուն մահ­ճա­կա­լը, քրո­շէ ու մա­րա­շի գործ, հլու­նով հո­ղա­թա­փեր հարսն­ցուին եւ փե­սա­ցուին հա­մար: Հե­տա­գա­յին ան­շուշտ մակ­նիշ­նե­րու բազ­մու­թիւ­նը խու­ժեց ու ժո­ղո­վուր­դին մէջ սկսաւ մրցակ­ցու­թիւնն ու բամ­բա­սան­քը, ձե­ռա­գործ­նե­րուն տե­սա­կա­նին ալ ա­ւել­ցաւ ան­շուշտ:

Կը յի­շեմ պա­տա­նու­թեանս տա­րի­նե­րուն մեր թա­ղե­րէն մէ­կուն մէջ կ՚ապ­րէին եր­կու գի­րուկ քոյ­րեր, ո­րոնք ար­հես­տա­վարժ գծող­ներ էին, բայց ոչ՝ գծագ­րիչ­ներ, այլ ա­նոնք յա­տուկ նիւ­թե­րով խա­չա­ձեւ շղթա­յա­կապ գի­ծեր կը գծէին թաւ­շեայ ձե­ւուած կեր­պաս­նե­րու վրայ, որ­պէս­զի այդ գծագ­րու­թիւն­նե­րուն վրայ աշ­խատ­ցուի մա­րա­շի գոր­ծը: Որ­քան ալ ձեռ­քի ջեր­մու­թիւ­նը հպէր այդ գծագ­րուած գի­ծե­րուն, ա­նոնք չէին ջնջուեր:

Տաս­նեակ տա­րի­նե­րու սա­հան­քին հետ հայ­կա­կան ձե­ռա­գոր­ծը Հա­լէ­պի մէջ մեծ տա­րա­ծում գտաւ: ՍՕԽ-ի մաս­նա­ճիւ­ղե­րուն մէջ սկսան դա­սըն­թացք­նե­րով սոր­վեց­նել փա­փա­քող­նե­րը, կի­ներ կ՚աշ­խա­տէին ու կը վա­ճա­ռէին ապսպ­րան­քով եր­բեմն: ՍՕԽ-ը ու­նե­ցաւ ձե­ռա­գործ­նե­րու վա­ճառ­ման կեդ­րոն մը, ուր ա­մէն գա­ւա­ռա­ցիու­թեան գոր­ծուածք­նե­րու նմոյշ­ներ կա­րե­լի էր գտնել: Տա­րին մի քա­նի ա­ռիթ­նե­րու ցու­ցա­հան­դէս­ներ կը կազ­մա­կեր­պուէին եւ կը կազ­մա­կեր­պուին առ այ­սօր, ուր կը ցու­ցադ­րուին ու կը վա­ճա­ռուին ձե­ռա­գործ­նե­րու զա­նա­զան տե­սակ­ներ:

Տե­սակ­նե­րը այն­քան ա­ռատ էին, որ բո­լոր ա­ռիթ­նե­րուն յար­մար ա­սեղ­նա­գոր­ծուած իր մը կամ յատ­կան­շա­կան նուէր մը գո­յու­թիւն կ՚ու­նե­նար ան­պայ­ման: Իսկ որ­քան մեծ կ՚ըլ­լար այդ ան­ձին գո­հու­նա­կու­թիւ­նը, երբ այս­պի­սի նուէր կը ստա­նար:

Մօրս ա­սեղ­նա­գոր­ծի նմոյշ­նե­րը զե­տե­ղե­ցի պա­յու­սակ­նե­րուս մէջ, բայց ոչ ան­շուշտ գաղ­թա­կա­նի նման, քաւ լի­ցի. գաղ­թա­կան­նե­րը պար­տադ­րա­բար հե­ռա­ցան ի­րենց տու­նե­րէն ու լքե­ցին ի­րենց հայ­րե­նի գա­ւառ­նե­րը, դաշ­տե­րը, լեռ­ներն ու ձո­րե­րը, մենք՝ սու­րիա­հա­յերս մեր ա­զատ կամ­քով հե­ռա­ցանք մեր օ­ճախ­նե­րէն, հե­ռա­ցանք վտան­գէն, ա­նա­պա­հո­վու­թե­նէն, բայց ե­կանք հայ­րե­նիք ջեր­մա­ցու­ցինք հայ­րե­նի­քը կամ ինք՝ մեզ, ո՞վ՝ զո՞վ չեմ կրնար չա­փա­նիշ մը տալ, սա­կայն հա­կա­ռակ հայ­րե­նի­քը լքող­նե­րու մեծ թի­ւին, կան նաեւ հոս մնա­ցող­ներ ու ըն­տե­լա­ցող­ներ, հայ­րե­նա­դարձ­ներ, բայց ոչ՝ փախս­տա­կան­ներ:

Ա­հա պա­տե­րազ­մը սկսե­լուն ան­ցած է վեց տա­րի, կան սու­րիա­հա­յեր, ո­րոնք հա­սած են լաւ դիր­քի, շա­տեր ան­շուշտ փոր­ձե­ցին ու չյա­ջո­ղե­ցան: Սու­րիա­հայ կի­նե­րը հոս եւս հա­մախմ­բուե­ցան, ի­րենց կե­նե­րու կան­չին ան­սա­լով ա­ւան­դու­թիւն­նե­րու օ­ղակ­նե­րը շա­րու­նա­կե­ցին հիւ­սել հոս եւս, կամ ուր որ են՝ Գա­նա­տա, Ա­մե­րի­կա­ներ, Եւ­րո­պա­ներ եւ այ­լուր: Տա­րուէ տա­րի կամ ա­ռի­թէ ա­ռիթ նկա­տե­լի է կազ­մա­կեր­պուած սու­րիա­հա­յե­րու ցու­ցա­հան­դէս­նե­րու ձե­ռա­րուես­տին զար­գա­ցու­մը, ա­ռա­տու­թիւ­նը, հա­յաս­տան­ցին ալ սկսած է ըն­տե­լա­նալ կար­ծես յա­ճա­խե­լով ցու­ցաս­րահ­ներ, ճա­շա­րան­ներ սու­րիա­հա­յե­րու. «Ձեր ճա­շե­րը, հա­մե­մունք­նե­րը մեր շատ դուրն են գա­լիս» սկսած ենք լսել այս ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը յա­ճա­խա­կիօ­րէն:

Այս միա­ձուլ­ման յստակ մէկ պատ­կե­րը շատ հա­րա­զա­տու­թեամբ նշմա­րե­լի է դպրոց­նե­րէն ներս, ուր լե­զուի ու հա­ղոր­դակ­ցու­թեան դժուա­րու­թիւնն է նա­խա­քայ­լը, ո­րուն ար­դէն յաղ­թա­հա­րած են կար­ծես մեր ձա­գուկ­նե­րը ու կը յա­ռա­ջա­նան քայլ քայլ, նուա­ճում­ներ կ՚ար­ձա­նագ­րեն ու հետզ­հե­տէ պի­տի դառ­նան հայ­րե­նի­քին մէկ մաս­նի­կը:

Գծագ­րուա­ծը պատ­կեր մ՚է, ուր ինչ­պէս ձե­ռա­գոր­ծը հան­գոյց-հան­գոյց կը հիւ­սուի ու կա­մաց-կա­մաց կը գե­ղեց­կա­նայ համ­բե­րան­քով զի­նուած մատ­նե­րու շար­ժում­նե­րով, սփիւռ­քի ու հայ­րե­նի­քի միա­ձուլ­ման պատ­կերն ալ կար­ծես հան­գոյց առ հան­գոյց, մա­քա­ռում առ մա­քա­ռում, համ­բե­րու­թեամբ ու ժա­մա­նա­կի հո­սան­քով կ՚ու­րուագ­ծուի: Մա­քառ­ման տես­քով իւ­րա­քան­չիւ­րը իր կա­րե­լին ի գործ կը դնէ օգ­տա­գոր­ծե­լով ներ­քին մղումն իր, կա­րո­ղու­թիւ­նը, շնորհ­քը, ձիր­քը, ո­րոնց­մով պի­տի կա­րե­նայ ինք եւս հան­գոյց մը գո­յաց­նել այս հիւ­սուած­քին: Բայց տա­կա­ւին ա­ռա­ջին հան­գոյց­ներն են ա­սոնք, սկիզբ մը թե­րեւս, որ պէտք ու­նին դրդու­մի, քա­ջա­լե­րան­քի ու հաս­տա­տուն կամ­քի, եւ մա­նա­ւանդ եր­կա՜ր տա­րի­նե­րու համ­բե­րու­թեան:

Ա­ՆԻ ԲՐԴՈ­ՅԵԱՆ-ՂԱԶ­ԱՐԵԱՆ

_•շար. 2 եւ վերջ