ՋԻԼԱՒԵԱՆ. «ՊՈԼՍԱՀԱՅՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՄԱՅՆ ՀԱՅՈՒԹԵԱՆ ՄԵԾ ՀԱՐՍՏՈՒԹԵԱՆ ՄԷԿ ՄԱՍՆ Է»

Արման Ջիլաւեան «Աւրորա» մարդասիրական նախաձեռնութեան գործադիր տնօրէնն է: Ինչպէս նաեւ «Ռուբէն Վարդանեան» հիմնադրամի տնօրէններու խորհուրդի եւ UWC Dilijan գոլէճի Հոգաբարձուներու խորհուրդի անդամ, իսկ MEDIACRAT ընկերութեան համահիմնադիրն է: 2011-ին ան ճանչցուած է Ռուսաստանի տարուան «Մետիա մենէյճըր» տպագիր մամլոյ ամսագրերու անուանակարգէն ներս: Ան վարած է տարբեր պատասխանատու պաշտօններ Ռուսաստանի շարք մը առաջատար լրատուական ընկերութիւններէ ներս. օրինակ՝ «Նեզավիսիմայա կազեթա», Eurasian Media Group, ինչպէս նաեւ ղեկավարած է Ռուսաստանի Time Inc.-ը եւ FORTUNE ու Popular Science ամսագրերը:

«Աւրորա» մրցանակաբաշխման, այդ մրցանակի ստեղծման պայմաններուն եւ ունեցած ձեռքբերումներուն մասին հարցազրոյց մը ունեցաք Ջիլաւեանին հետ, որ այսօր կը համարուի այդ հեղինակաւոր մրցանակի «մղիչ ուժեր»էն մին: Ան Երեւանի մէջ պատասխանեց ԺԱՄԱՆԱԿ-ի հարցումներուն։

-Ինչպէ՞ս են միջազգային մամուլի արձագանգները «Աւրորա»ի մասին: Վստահաբար դուք հետեւեցաք լրահոսին:

-Այո, հետեւեցայ եւ դեռ կը շարունակենք դրական արձագանգներ ստանալ: Անշուշտ, կան արձագանգներ կան աւարտական փուլ հասած այն հինգ յաւակնորդներուն մասին, զորս միջազգային մեծ թերթերէն մին անուանած է՝ «Այսօրուան սուրբեր»: Բոլորը ուրախ եւ համամիտ էին Թոմ Քաթինայի «Աւրորա»ի դափնեկիրը ըլլալուն, թէեւ բոլոր հինգ յաւակնորդներն ալ արժանի են: Լրահոսին մէջ նաեւ անդրադարձած են «Աւրորա»ի գեղեցիկ եւ իմաստալից ծրագրի մասին, եւ թէ ինչպէս հայերը այսօր նոր ձեւ ստեղծելով՝ շնորհակալութիւն կը յայտնեն բոլոր այն մարդոց եւ ժողովուրդներուն, որոնք 102 տարի առաջ փրկեցին իրենց նախնիներէն շատեր եւ աջակից եղան, որ անոնք վերապրին ու նոր կեանք կերտեն:

-Պրն. Ռուբէն Վարդանեանը հարցազրոյցի մը ընթացքին շատ հետա-քըրքրքական եւ կարեւոր բան մը ըսաւ. «Աւրորա»ի արդիւնքները մենք պիտի տեսնենք 20-25 տարի յետոյ»: Ի՞նչ կ՚ուզէր ըսել: Կրնաք փակագիծերը բանալ:

«Չեմ կրնար խօսիլ յանուն Ռուբէն Վարդանեանին, բայց կրնամ ըսել, որ սա երկարատեւ ծրագիր մըն է եւ ունի քանի մը ուղղութիւն:

Նախ եւ առաջ, մենք յոյս ունինք, որ կու գայ այն օրը, երբ աշխարհ կարիք չ՚ունենար հերոսներու, որոնք կը փրկեն մարդոց կեանքը, հետեւաբար, «Աւրորա» մրցանակին ալ պահանջք չ՚ըլլար: Սա մեր երազանքն է: Երկրորդը՝ մենք իսկապէս կը ցանկանք, որ «Աւրորա»ի շնորհիւ ստեղծուի նոր համաշխարհային մարդասիրական շարժում, որպէսզի մարդիկ իրենց երախտագիտութիւնը յայտնեն ուրիշին օգնելով: Հայերը ասացուածք մը ունին, որ կ՚ըսէ. «Լաւութիւն ըրէ, ջուրը նետէ»: Այս պարագային ջուրը ոչ թէ կ՚անհետացնէ այդ լաւութիւնը, այլ կը տանի այն անձին քով, որ այդ պահուն օգնութեան կարիքը ունի: Մենք կը փափաքինք լաւութիւնը ջուրը նետելը, իսկ միւսին ղրկելը դառնայ համաշխարհային: Չեմ գիտեր, թէ սերունդները պիտի յիշե՞ն, որ այս ծրագիրը Հայաստանէն սկիզբ առած է, թէ ոչ: Սա այդքան ալ կարեւոր չէ: Կարեւորը՝ այսպիսի դրական եւ մարդկային քայլեր առնելն է: Երրորդը նոյնպէս կարեւոր է: Մենք ճիշդ կը համարենք, որ բոլոր ժողովուրդները որեւէ բան պէտք է կատարեն աշխարհին համար: Պատկերացնենք համաշխարհային մեծ սեղան մը, որուն վրայ դրուած է իւրաքանչիւր ազգի բերած բարիքները: Այս պարագային, Հայաստանի բերած բարիքը «Աւրորա»ի մարդասիրական նախաձեռնութիւնն է: Սա կարեւոր է թէ՛ աշխարհին, թէ՛ հայ ժողովուրդին համար, որովհետեւ մենք շատ վէրքեր ունեցած ենք ու մեզի օգնած են, իսկ հիմա որոշ չափով հզօրացած ենք: Նոր ճանապարհ անցնելու համար պէտք է ոչ միայն համաշխարհային սեղանէն բարիքներ վերցնենք, այլ նաեւ սեղանին դնենք մեր բարիքները:

-Տարբեր լրագրողներու հետ իմ ունեցած զրոյցներուս ընթացքին ի յայտ եկաւ, որ բոլորը նկատած են, թէ «Աւրորա»ի մրցանակաբաշխութեան եզրափակիչ հանդիսութիւնը ունէր հայկական ստորագրութիւն: Արդեօք ժխտական անդրադարձներ ստացա՞ք այդ մասին:

-Շատ ճիշդ եւ տեղին է այս հարցումը, որովհետեւ մեզի համար դժուար էր այս հարցով հաւասարակշռութիւն մը պահելը: Ըլլալով այս ծրագրի ղեկավար, կրնամ ըսել, որ իմ եւ խումբիս համար բարդ խնդիր էր: Խօսքը երկու տարբեր հաւասարակշռութիւններու մասին է: Առաջինը՝ ծրագիրը շատ ծանր իրադրութիւններու մասին էր, բայց միեւնոյն ժամանակ մարդասիրական ուրախ տօն: Ուստի շատ դժուար էր հաւասարակշռութեան մէջ պահել այդ ցաւը, զոր կը կիսենք այն մարդոց հետ, որոնք այսօր կը գտնուին կեանքի եւ մահուան շեմին՝ Հարաւանին Սուտանի, Քոնկոյի, Աֆղանիստանի եւ Սուրիոյ մէջ, եւ անոնց ու մեր օրը տօն դարձնել: Երկրորդ կէտը՝ ծրագրի հայկական եւ միջազգային հաւասարակշռութեան մասին: Միջոցառումը եւ ծրագիրը ամբողջութեամբ պէտք է ըլլայ միջազգային, համամարդկային, բայց նաեւ հայկական: Հիմա, ինչքանով այդ հաւասարակշռութիւնը հնարաւոր եղաւ պահել, չեմ գիտեր: Այսօր, սակայն եղած արձագանգները ցոյց կու տան, որ ճիշդ քայլեր առած ենք:

-Կ՚ուզեմ խօսիլ սուրիացի յաւակնորդ Մուհամմէտ Տարուիշի մասին: Սփիւռքի տարբեր անկիւններէն արձագանգներ ստացանք. մէկը ուզեց խօսիլ, միւսը ուզեց յայտարարութիւն ընել, նոյնիսկ մեզի, որպէս լրագրող յօդուածներ ղրկուեցան: Նաեւ իմացայ, որ դուք ալ նամակներ ստացած էք: Ի՞նչ է Մուհամմէտ Տարուիշի պարագան:

-Նախքան մրցանակաբաշխութիւնը կը փորձէինք չմեկնաբանել այդ հարցը, որպէսզի հինգ յաւակնորդներու նկատմամբ յանձնախումբը ունենայ հաւասար վերաբերմունք, եւ մէկու մը մասին մեկնաբանութիւններ տալով, միւսները չտուժեն:

Սխալ նիւթ մը գրուած էր ուրիշ Մուհամմէտ Տարուիշի մը մասին, որ մեր Մուհամմէտ Տարուիշին հետ ընդհանրապէս կապ չունի: Այդ Մուհամմէտ Տարուիշը մասնակցած է պատերազմական գործողութիւններու, բայց անոր մականունը «Տէրուիշ» է, իսկ «Աւրորա»ի յաւակնորդի մականունը՝ «Տարուիշ»: Մենք ստուգած ենք, որ «Աւրորա»ի յաւակնորդ՝ Մուհամմէտ Տարուիշը չէ մասնակցած պատերազմի կամ զինուորական գործողութիւններու: Ան միայն փրկած է մարդոց կեանքը եւ կապ չունի պատերազմող այս կամ այն կողմին հետ: Մենք կապ հաստատած ենք Դամասկոս գտնուող հայ պատգամաւորներու հետ, որոնք, ինչպէս գիտէք, իշխանութեան ճամբարին մէջ են: Նոյնիսկ, անոնք հաստատեցին, որ մեր յաւակնորդը որեւէ հակահայկական կամ հակամարդկային արարք չէ կատարած եւ ան միւս Մուհամմէտին հետ կապ չունի:

-Իսկ ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք անոր Հայաստան չգալը:

-Շատ պարզ է: Սուրիայէն Թուրքիա անցած է առանց փաստաթուղթերու: Թուրքիոյ մէջ թուղթերու խնդիր ունի եւ տակաւին չէ ստացած որեւէ փաստաթուղթ, որ կարելիութիւն ունենայ ճամբորդելու:

Մեր գործընկերներէն մէկը միջազգային թերթերու համար հարցազրոյց ունեցած է իրեն հետ: Ան հարցազրոյցի ժամանակ շնորհակալութիւն յայտնած է «Աւրորա»ին, Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին ու նշած է, որ Սուրիոյ մէջ շատ հայ ընկերներ ունի: Ան նաեւ ըսած է, որ շատ ճիշդ ընտրութիւն կատարած են: Իր կարծիքով ալ՝ Թոմ Քաթինան արժանին էր ստանալու «Աւրորա»ի մրցանակը:

-Այդ արձագանգները ձեզի անհանգստութիւն պատճառե՞ցին: Որովհետեւ, ինչպէս գիտէք, հալէպահայերու մէջ կար խաւ մը, որ սկսաւ բաւական դատապարտել Տարուիշի «Աւրորա»ի յաւակնորդ ընտրուելու պարագան:

-Անշո՛ւշտ պատճառեցին: Մենք շատ լուրջ կը վերաբերինք բոլոր յայտարարութիւններուն: Գիտենք, որ «Աւրորա»ն շատ մեծ ծրագիր է եւ իրաւունք չունի սխալելու, առաւել եւս իրաւունք չունինք միջազգային մակարդակով սխալելու, որովհետեւ ունինք յանձնախումբի անդամներ, որոնք կը հրաժարին մասնակցիլ այս ծրագրին, եթէ սխալ քայլ մը առնենք: Ուստի, պէտք է շատ ուշադիր ըլլանք: Ի հարկէ, տեղեակ էինք եւ գիտէինք, բայց իրաւունք չունէինք խօսելու: Չնայած վստահ ստուգած էինք, սակայն անգամ մը եւս ստուգեցինք եւ տեսանք, որ ամէն ինչ ճիշդ է:

Գիտէք, կարծիքներ միշտ պէտք է ըլլան: Որքան մեծ է ծրագիրը, այնքան շատ են կարծիքները:

-Ինչպէս քիչ առաջ նշեցիք, դուք ընտրած էք աշխարհին հետ նոր ոճով խօսելու եղանակը: Մինչեւ հիմա, ինչպէս գիտենք բոլորս, յատկապէս սփիւռքի մէջ, միշտ ջղայնացած ենք, դրօշակ այրած ենք, պոռալով փորձած են պահանջել: Սակայն դուք, այսօր, ուրիշ եղանակ մը ընտրեցիք աշխարհին հետ աշխարհի լեզուով խօսելու: Կը կարծէ՞ք, որ «Աւրորա»ի հերոսները կը դառնան հայութեան դեսպաններ:

-Յուսանք կը դառնան: Մենք աշխարհին հետ խօսելու յատուկ ձեւ մը կամ լեզու մը չենք պարտադրեր: Շատ լաւ կը հասկնանք, որ մեր ժողովուրդը այնքան ցաւ ապրած է, որ իրաւունք ունի պոռալու, ջղայնանալու, դրօշակ այրելու, սակայն նաեւ պէտք է բարի գործեր կատարէ:

Մարկարիթ Պարանկիձէն մրցանակաբաշխութենէն մէկ շաբաթ առաջ Հայաստան եկաւ եւ մենք այցելեցինք Հայաստանի եւ Արցախի տարբեր վայրեր՝ Գորիս, Ստեփանակերտ, Շուշի, Կիւմրի: Ան այցելեց որբանոցներ եւ եկեղեցիներ, ծանօթացաւ շատ աղքատներու եւ շատ հարուստ բարերար մարդոց հետ, որոնք միշտ օգնած են եւ կ’օգնեն ժողովուրդին: Մենք ցոյց տուինք իսկական Հայաստանը՝ իր բոլոր լաւ եւ վատ կողմերով:

Շատեր կ՚ըսեն, որ մեր ըրածը PR է: Ինչ որ տեղ ճիշդ կ՚ըսեն, սակայն PR-ը տարբեր է, ան կ՚ուզէ ամէն ինչ ներկայացնել գեղեցիկ ձեւով, իսկ մենք հակառակը, կ՚ուզենք Հայաստանը ցոյց տալ իր բոլոր կողմերով: Մենք կ՚ըսենք, որ սա մեր երկիրն է եւ մենք հոս կ՚ապրինք: Շատ բան պէտք է փոխենք, շտկենք եւ զարգացնենք, իսկ հիմա այս մէկը կ՚ընենք եւ կը փորձենք միասնաբար աշխարհը ապրելու համար քիչ մը աւելի լաւ տեղ մը դարձնել:

Կը կարծեմ, որ մեր ուժը մեր անկեղծութիւնն է:

-Ի՞նչ կ՚ուզէիք ըսել պոլսահայ ընթերցողին:

-Պոլսահայութիւնը համայն հայութեան մեծ հարստութեան մէկ մասն է՝ մշակութային, մտաւորական եւ պատմական: Մշակութային հողի վրայ Պոլիսը մեր կարեւորագոյն «դեսպանտուն»երէն մին է: Ուստի կը ցանկամ, որ մեր եղբայրները ամուր պահեն այդ «դեսպանատուն»ը, եւ այո՛, ինչ որ չափով, տարածքաշրջանի տարբեր բարելաւումներու խաղաղ գործընթացներու գծով պոլսահայութեան եւ հայաստանցիներու դերը եւ պատասխանատուութիւնը շատ մեծ է, որովհետեւ մենք կը գտնուինք այստեղ եւ պատասխանատու ենք ա՛յս հողերուն համար:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան