ԳՐՈՂԸ

Մատիտը կը հպի թուղթին, թեթեւ մը կը մրոտէ զայն։

Տասն երկվայրկեան կը կենայ, բայց շարժելու, յառաջանալու, ստեղծելու անկարող ու անճար՝ կանգ կ՚առնէ։ Կ՚իյնայ ու կը պառկի թուղթի ողորկ մակերեսին, եւ կը սպասէ։ Գրողը ձեռքերը կը մօտեցնէ իրարու, կը չթրտացնէ յօդերը մատներուն, քիչ մը ջղային ու լարուած՝ ծափ մը կը զարնէ եւ կը կանգնի, աթոռը ետեւ հրելով։ Ճեմել կը սկսի, փնտռել կը սկսի։

Ծխաբոյր ցուցամատը տանելով պեխերուն, փաթաթելով զայն անոնցմով, արագ-արագ կը քալէ սենեակին մէկ անկիւնէն միւսը, գալիք, արդէն ուշացող իր պատմուածքին համար հերոս մը փնտռելով։ Գերմանական թերթի խմբագիրը, կ՚երեւակայէ, հիմա նստած ըլլալու է կիրակնօրեայ սեղանին՝ ընտանեկան երջանկութեան պահ մը վայելելով, ու համոզուած, անշուշտ, որ մինչեւ երեքշաբթի ստանալու է պատմուածքն իր՝ վեց էջանոց, որ սակայն առայժմ կը յամառի չծնիլ այս անգամ, կը դժուարանայ գոյանալ, կը տառապի այնքան էական հերոսի մը ի սպառ բացակայութենէն։

Կը կտրէ սենեակը անկիւնէ անկիւն, գլուխը կախ, կարծես գետնի փայտեայ սալիկներու ճեղքերուն մէջ իր հերոսը փնտռելով։ Գրեթէ կը փակէ կոպերն աչքերուն վրայ, ու կը սկսի, վերջապէս, մտովի դուրս գալ իր մարմնէն, սենեակէն, պահէն այդ, ու ճամբորդել, երթալ հերոս գտնելու։

Կը սկսի մանկութենէն։ Կ՚անցնի ընտանեկան բոլոր մութ ու լուսաւոր կեանքի դարակներէն, կը բանայ զանոնք մէկ առ մէկ, մօտիկ-հեռակայ ազգականներն ու բարեկամները կարգով կը նային իրեն, ժպտուն, խոժոռ կամ անդէմ, ու կ՚անհետանան. բոլորին մասին ալ գրեր է արդէն անցնող չորսուկէս տարիներուն։

Կ՚անցնի վաղ երիտասարդութեան շրջան։ Կը գրկէ սիրեցեալները մէկ առ մէկ քաղաքի գետի տարբեր անկիւններուն, բազմաթիւ ծառերուն տակ ու նստարաններուն վրայ, բայց ոչինչ կը գտնէ այնտեղ գրելու արժանի։ Կը յիշէ իր ընկերները, նախկին արդէն, ու կը զարմանայ, որ այդպէ՛ս ալ չի ճանչնար զիրենք, գրեթէ ոչինչ գիտէ իրենց մասին, եւ ամբողջ այդ ընկերութիւնը անոնց հետ ըլլալն էր պարզապէս, իր մենութիւնը անոնցմով լեցնելը, ո՛չ թէ անոնք էին որպէս մարդիկ։ Ու կը շարունակէ մնալ անհերոս ու անճար՝ սպիտակ թուղթին առջեւ։

Յոյսը կտրած անցեալէն, կը սկսի պեղել այժմու առօրեան. գործընկերներ, խանութպան, ծեր մայրը՝ քաղաքի միւս ծայրի թաղամասերէն մէկուն մէջ հիւանդ պառկած, քոյրը, որ ամուսնացած էր ու երկրորդ աղջկան կը սպասէր արդէն։ Բոլորն ալ այնքան սովորական, այնքան առօրէական, որ տեղ չունէին գրչին մէջ ու թուղթին վրայ։

Եւ ջղային ու յուսահատ արագ շարժումով մը կը մօտենայ պատուհանին, ձեռքը գրեթէ կը զարնէ անոր, ու դուրս կը նայի։

Այդ տիկինը ահա. այդ նոյնը, որ նախորդ ամսուայ վերջին կիրակին ալ եկած էր այդտեղ, իր փողոց, եւ ձեռքին բռնած խոշոր ծաղկեփունջը կախած, գրեթէ խաչած մեծ կաղնիին։ Դանդաղ կը մօտենայ մայթը ճղած ծառին, կը բանայ թեւին տակ բռնած խուրձի վրայի սաւանը ճերմակ, կը հանէ մէջէն խոշոր փունջը ծաղկաց, գունաւոր ու բազմատեսակ, եւ ուժեղ կը սեղմէ կաղնիի բունին։ Քիչ մը ձեւ տալէ ետք, մէկ ծաղիկը միւսէն առաջ կամ ետք, վեր կամ վար տեղաւորելէ ետք, վերարկուի գրպանէն կը հանէ պարան մը, ու կը փաթթէ զայն ծառի բունին, ծաղկեփունջը լաւ ամրացնելով։ Գործն աւարտած, կանգ կ՚առնէ, կը նայի ծաղիկներուն, ձեռքը կը դնէ կաղնիին, գլուխը կը կախէ, եւ լուռ կու լայ. առանց շարժումի, առանց աչքերը սրբելու։ Այդպէս մէկ կամ երկու վայրկեան։ Ապա կը բարձրացնէ գլուխը դէպի երկինք, կէս վայրկեան ալ այդ ուղղութեամբ կը նայի, յետոյ, կարծես բան չպատահած, հանգիստ կը սկսի քալել դէպի փողոցի անկիւն, ուրկէ եւ կը դառնայ աջ, դէպի կողքի ճամբայ, եւ կը կորսուի։

Գրողը մի քանի ակնթարթ ապշած կը շարունակէ նայիլ կնոջ ետեւէն, յետոյ, մէկ անգամէն, գիւտ ըրածի պէս, հապճեպօրէն կը վազէ սեղանին, եւ մատիտը ձեռք կ՚առնէ։ Այնտեղ էին արդէն կաղնին, ծաղկեփունջը, եւ տիկինը՝ հերոսուհին. մատիտի ածուխին մէջ ու շուտով թուղթի սպիտակին։

ԵՐԱՄ