ՄԱՀՄՈՒՏԸ

Ուսին երկու մեթրնոց ծանր խողովակ մը դրած, կիզիչ արեւուն տակ կը քալէր Մահմուտը։ Շուկան նոր կ՚արթննար. առաջինը անկիւնի փուռն էր, ծոթրինի բոյրովն իր՝ առաւօտուն տարածուող։ Կամաց-կամաց, կարգով վեր կը բարձրանային միւս խանութներու ցուցափեղկերը եւս, մետաղեայ աղմուկովը իրենց։ Փերեզակ մը կը հրէր իր կարգը թեթեւ զառիվերն ի վեր։ Անդին, այդ ժամու ամենէն լուսաւոր կէտին, ոտքէն կախաղան կը բարձրանար ոչխար մը ահա, արեւի շողին տակ պսպղուն դանակին սարսափահար նայելով։

Բոլորին մէկ-մէկ բարեւելէ, յաջող ու բարի օր մաղթելէ ետք, Մահմուտը դուրս եկաւ շուկայէն, բռնեց ցամքող գետի ճամբան։ Յիսուն-հարիւր մեթր մը հեռացած, երբ վստահ, որ շուկայի մարդիկը արդէն չէին տեսներ զինք, ա՛լ չդիմանալով՝ իջեցուց խողովակը ուսէն, դրաւ, գրեթէ նետեց գետին, ուղղեց մէջքը, ցաւոտ ողնայարը բռնելով։ Գոնէ հիմա տեսնող չէր ըլլար։

Հասկցող չէր ըլլար, որ ծերացեր էր. ենթադրող չէր ըլլար, որ դանդաղեր էր. մտածող չէր ըլլար, որ գործին որակը անկում էր ապրեր։ Ինք գիտէր միայն. մի քանի ամիսէ ի վեր կը գիտակցէր արդէն, որ ամէն մէկ օրը զինք աւելի ու աւելի կը մօտեցնէր շուկայէն քաշուելու, տունն ու կինը անճար թողելու աղէտալի օրուան, որ արդէն անխուսափելի կը թուէր։

Հեռուէն շուք մը տեսաւ, որ կու գար փողոցին անկիւնը դառնալու. կքեցաւ անմիջապէս՝ իբր թէ կօշիկին կապերն ամրացնելու։ «Վա՜յ, Մահմուտ ուստա՛. բարի լոյս». ճաշարանի տէրն էր։ Գլուխը բարձրացուց Մահմուտը, ոտքի կեցաւ, ձեռքը թօթուեց տաբատին վրայ, երկարեց մարդուն։ «Ի՞նչ գործի ես, շա՞տ է գործդ այսօր»։ Ըսաւ, որ գետի միւս ափին տան մը գործերը աւարտելու վրայ էր (չըսաւ, անշուշտ, որ մէկ ամիս ուշացումով...)։ «Շատ բարի, շատ բարի, վարձքդ կատար. տես ի՛նչ պիտ՚սեմ, միւս շաբաթ քովս շատ գործ կայ. կը հասցնե՞ս, համաձայնի՞նք, թէ՞ ուրիշ կապարագործ գտնեմ...»։ «Կը հասցնեմ», ըսաւ, անմիջապէս զղջալով. բայց ի՞նչ ընէր, ասանկ առիթը ինչպէ՞ս փախցնէր։

Չսպասելով, որ մարդը երթայ, արագ մը բարձրացուց խողովակը վեր, գրեթէ նետեց, ցաւցնելու աստիճան, ուսին, եւ թերեւս կեանքին ամենէն բռնազբօսիկ ժպիտով ցտեսութիւն մաղթեց պարոնին ու շարժեցաւ։ Հասաւ կամուրջ, ուր վերջապէս «արդարացի» հանգիստ կրնար առնել. ամբողջ թաղն ու շուկան գիտէին, որ գետին մօտ երկու վայրկեան հանգչիլը Մահմուտի հին սովորութիւնն էր. տարօրինակ ոչինչ կար ատոր մէջ։

Նայեցաւ գետին. գրեթէ ցամքած էր, իրեն նման։ Սրբեց ճակտի քիրտը, գլխարկը հանելով բարեւեց անցորդները։ Աղբիւրէն ջուրը խմեց, ու յիշեց. ի՜նչ անհոգ օրեր էին, երբ պատանի՝ անբան-անգործ կը նստէր հոս շուքին։ Ինչի՞ն էր պէտք աշխատանքը այս վիճակին. ապրելո՞ւն։ Բայց ապրի՞լը ինչին էր պէտք, եթէ ա՛յս էր ապրիլը։ Իրեն որ մնար, կու գար հոս կը պառկէր շուքին ամէն օր, հին օրերուն պէս, թէկուզ անօթի, թէկուզ հիւանդ, բայց գոնէ՝ կեանքէն պատառ մը համ առնող...

Բայց կինը... կինը տունը հիւանդ պառկած էր...

Շալկեց խողովակները անգամ մը եւս, ու ֆիզիքական գերլարումով կտրեց գետը այսօ՛ր ալ։

Վաղը, տեսնես, պիտ՚ բաւէ՞ր ուժը...

ԵՐԱՄ