ԶԱՆԳՈՒԱԾԱՅԻՆ ՇԱՐԺՈՒՄ

Ար­դէն սո­վո­րա­կան դար­ձած է, որ օ­րա­ցոյ­ցի բո­լոր օ­րե­րը բաժ­նուած են այս կամ այն օ­րը նշե­լու հա­մար: Աշ­խար­հի մէջ գո­յու­թիւն ու­նին բազ­մա­թիւ ան­սո­վոր օ­րեր. օ­րի­նակ՝ Համ­բոյ­րի մի­ջազ­գա­յին օ­րը, Ե­րի­տա­սար­դու­թեան օ­րը, Ըն­կեր­նե­րու օ­րը, Բնա­ծին կարմ­րա­հեր­նե­րու օ­րը ե­ւայլն: Կան նաեւ բազ­մա­թիւ մաս­նա­գի­տա­կան օ­րեր, աշ­խար­հի բո­լոր մաս­նա­գի­տու­թիւն­նե­րը ու­նին ի­րենց օ­րե­րը, ո­րոնք հա­մախմ­բուե­լու եւ շնոր­հա­ւո­րու­թիւն­նե­րու ա­ռիթ կը ստեղ­ծեն: Օ­րի­նակ՝ Լրագ­րող­նե­րու, Մե­տա­ղա­գործ­նե­րու, Հրշէջ­նե­րու, Բժիշկ­նե­րու, Հաց­ա­գործ­նե­րու եւ այլ նմա­նա­տիպ օ­րեր:

Ա­հա­ւա­սիկ, 13 Օ­գոս­տո­սին ամ­բողջ աշ­խար­հի մէջ սահ­մա­նուած է շատ հե­տաքրք­րա­կան օր մը՝ Ձախ­լիկ­նե­րու մի­ջազ­գա­յին օ­րը (International Left-Handers Day): Այս օ­րը տօն է բո­լոր այն մար­դոց հա­մար, ո­րոնք ձախ­լիկ են՝ ա­ռօ­րեայ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը կը կա­տա­րեն ձախ ձեռ­քով:

Ձախ­լի­կու­թիւ­նը մարդ­կա­յին յատ­կա­նիշ մըն է, որ կ՚ո­րո­շուի մար­դու աջ եւ ձախ ձեռ­քե­րուն մի­ջեւ ոչ-հա­ւա­սա­րա­չափ բաշխուած շար­ժու­նա­կու­թեամբ։ Ան­ձը, ո­րուն ձախ ձեռ­քը աջ ձեռ­քէն ա­ւե­լի ճկուն է, կը նկա­տուի ձախ­լիկ: Ամ­բողջ աշ­խար­հի վրայ այ­սօր մի­լիո­նա­ւոր ձախ­լիկ­ներ կան: Ա­նոնց տօ­նը ա­ռա­ջին ան­գամ նշուած է 1992 թուա­կա­նի 13 Օ­գոս­տո­սին՝ նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ Ձախ­լիկ­նե­րու Բրի­տա­նա­կան ա­կում­բին, ո­ր ս­տեղ­ծուած է 1990 թուա­կա­նին: Օ­րը ո­րո­շուած է ըստ «Ձախ­լիկ­նե­րու օ­րի­նագ­ծի», ո­ր ըն­դու­նուած է 1976 թ­­ուա­կա­նին՝ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Տո­պի­կա քա­ղա­քին մէջ գտնուող Ձախ­լիկ­նե­րու մի­ջազ­գա­յին միու­թեան կող­մէ:

Ձախ­լիկ­նե­րու զան­գուա­ծա­յին շար­ժու­մը սկսած է 1980 թուա­կա­նին, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու մէջ՝ աշ­խա­տան­քէ հե­ռա­ցուած ձախ­լիկ ոս­տի­կան Ֆրանք­լին Ո­ւին­պէօռ­նին նուի­րուած բո­ղո­քի գոր­ծո­ղու­թեան ժա­մա­նակ, որ ատր­ճա­նա­կի պա­տեա­նը կը կրէր ձախ կող­մը, մին­չդեռ, կա­նո­նադ­րու­թեան հա­մա­ձայն զայն պէտք է կրել աջ կող­մը: Ոս­տի­կա­նին յար­մար էր ա­րագ գոր­ծե­լու հա­մար ձախ կող­մին վրայ ու­նե­նալ զէն­քը, ո­րու պատ­ճա­ռաւ ան կորսն­ցուց իր աշ­խա­տան­քը, իբր այդ ալ հա­զա­րա­ւոր մար­դիկ ի նշան բո­ղո­քի ոտ­քի ե­լան: Ա­նոնք ստեղ­ծե­ցին շար­ժում, կա­նո­նադ­րու­թիւն, որ տա­րա­ծուե­ցաւ նաեւ այլ եր­կիր­նե­րու մէջ եւ այ­սօր, կրնանք ը­սել, թէ Ձախ­լիկ­նե­րու շար­ժու­մը գրե­թէ բո­լոր զար­գա­ցած եր­կիր­նե­րու մէջ ծա­նօթ շար­ժում մըն է: Ձախ­լիկ­նե­րու շար­ժու­մը ձե­ւով մը նման է խտրա­կա­նու­թեան դէմ պայ­քա­րին, ո­րով­հե­տեւ կար ժա­մա­նակ, երբ ձախ­լիկ­նե­րուն այլ աչ­քով կը նա­յէին եւ ա­նոնց ու աջ­լիկ­նե­րու մի­ջեւ խտրա­կա­նու­թիւն կը դրուէր: Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին այդ կարծ­րա­տի­պե­րը ջար­դուած են, սա­կայն չենք կրնար ը­սել, թէ այ­սօր ձախ­լիկ­նե­րը լիար­ժէք կը զգան աջ­լիկ­նե­րու հա­մար ստեղ­ծուած աշ­խար­հին մէջ:

Վի­ճա­կագ­րու­թիւ­նը կը փաս­տէ, որ աշ­խար­հի բնակ­չու­թեան շուրջ 10-17 առ հա­րիւ­րը ձախ­լիկ է: Այլ վի­ճա­կագ­րու­թեան մը հա­մա­ձայն՝ աշ­խար­հը յար­մա­րե­ցուած չէ ձախ­լիկ­նե­րու հա­մար: Ժա­մա­նա­կա­կից աշ­խար­հը ստեղ­ծուած է մար­դոց հա­մար, ո­րոնք ա­մէն ինչ կ՚ը­նեն աջ ձեռ­քով: Կեն­ցա­ղի մէջ գոր­ծա­ծուող բազ­մա­թիւ ի­րեր՝ դռնե­րը, կղպանք­նե­րը, ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծիք­նե­րը, խո­հա­նո­ցա­յին սար­քեր եւ այլ ի­րեր պատ­րաս­տուած են աջ­լիկ­նե­րու՝ այն մար­դոց հա­մար, ո­րոնք ճկուն ու ա­րագ կը գոր­ծա­ծեն աջ ձեռ­քը: Ա­մե­նօ­րեայ կեան­քի մէջ շատ մը բա­ներ «դէ­պի ա­ջ» կ՚ըլ­լան: Օ­րի­նա­կի հա­մար, մար­դիկ զի­րար կը բա­րե­ւեն աջ ձեռ­քը սեղ­մե­լով, ինք­նա­շար­ժին ա­րա­գու­թիւ­նը կը փո­խուի աջ ձեռ­քով… Ուս­տի այս օ­րը ձախ­լիկ­նե­րու հա­մար ոչ թէ տօ­նի օ­ր, այլ ա­ռա­ւել եւս ի­րենց խնդիր­նե­րուն անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռիթ մըն է: Ա­մէն տա­րի այս օ­րը ամ­բողջ աշ­խար­հի ձախ­լիկ­նե­րը, ի­րենց եր­կիր­նե­րուն մէջ կը ջա­նան ար­տադ­րող­նե­րու ու­շադ­րու­թիւ­նը հրա­ւի­րել այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ ապ­րանք­ներ գծագ­րե­լու եւ ստեղ­ծե­լու ժա­մա­նակ ա­նոնք նկա­տի առ­նեն նաեւ ձախ­լիկ մար­դոց շա­հերն ու յար­մա­րա­ւէ­տու­թիւ­նը: Աջ­լիկ­նե­րու հա­մար նա­խա­տե­սուած ի­րեր գոր­ծա­ծե­լը, իս­կա­պէս հոգ եւ դժուա­րու­թիւն դար­ձած է ձախ­լիկ­նե­րու հա­մար: Աջ­լիկ մե­ծա­մաս­նու­թեան հա­մար նա­խագ­ծուած եւ ար­տադ­րուած սար­քա­ւո­րում­նե­րէն օգտուե­լու ժա­մա­նակ, ձախ­լիկ­նե­րը ստի­պուած են կա­տա­րել ի­րենց հա­մար անբ­նա­կան շար­ժում­ներ, ո­րոնց հե­տե­ւան­քով ա­կա­մայ կ՚են­թար­կուին չա­փա­զանց ջղա­յին եւ մկա­նա­յին ջղաձ­գու­թեան: Հե­տե­ւան­քը այն կ՚ըլ­լայ (1991 թուա­կա­նին Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու մէջ կա­տա­րուած հե­տա­զօ­տու­թեան տուեալ­նե­րով), որ ար­տադ­րու­թեան մէջ մա­հա­ցու պա­տա­հար­նե­րը ա­ւե­լի յա­ճախ տե­ղի կ՚ու­նե­նան ձախ­լիկ­նե­րուն մօտ։ Ե­թէ ձախ­լի­կին կը ստի­պեն փո­խա­կեր­պուիլ աջ­լի­կի, այդ մէ­կը շատ վտան­գա­ւոր ե­րե­ւոյթ մըն է: Այս­պի­սի օ­րի­նակ մը ե­ղած է՝ ան­ցեալ դա­րու 30-ա­կան թուա­կան­նե­րուն Խորհր­դա­յին Միու­թեան մէջ, երբ օ­դա­չու­նե­րը կը պատ­րաս­տէին օ­դա­պա­րի­կով օ­դա­նա­ւէն վար նե­տուե­լու, ան­բա­ցատ­րե­լի կեր­պով ո­մանք կը մա­հա­նա­յին վայ­րէջք կա­տա­րե­լու ա­տեն: Պար­զուած է, որ օ­դա­պա­րի­կի ձգա­նը տե­ղադ­րուած էր աջ մա­սին վրայ, իսկ ձախ­լիկ­նե­րը հա­կա­ռակ կող­մը կը տա­նէի ի­րենց ձեռ­քը, եւ օ­դա­պա­րի­կը չէր բա­ցուեր: Ան­սո­վոր պայ­ման­նե­րու տակ, ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րու ժա­մա­նակ, երբ գի­տակ­ցու­թեան վե­րահս­կում չկայ, մար­դուն մէջ կը խօ­սի իր բնու­թիւ­նը, այլ ոչ թէ այն, զոր սո­րված է ան:

Ձախ­լիկ­նե­րու Բրի­տա­նա­կան ա­կում­բի գլխա­ւոր մտա­հո­գու­թիւ­նը, իր ստեղծ­ման տա­րի­նե­րուն, այն էր, որ Մեծն Բրի­տա­նիոյ բազ­մա­թիւ դպրոց­նե­րու մէջ ձախ­լիկ ե­րա­խա­նե­րուն կը փոր­ձէին սո­րվեց­նել գրել աջ ձեռ­քով, ին­չ որ կը յան­գեց­նէր հո­գե­բա­նա­կան լա­րուա­ծու­թեան եւ կը նուա­զեց­նէր ա­շա­կերտ­նե­րու յա­ռա­ջա­դի­մու­թիւ­նը: Նոյն մի­տու­մը կար նաեւ Խորհր­դա­յին Միու­թեան մէջ. ձախ­լիկ­նե­րուն ոչ թէ կը սո­րվեց­նէին, այ­լեւ՝ կը ստի­պէին գրել ա­ջով, որ­պէս­զի բո­լոր ձախ­լիկ­նե­րը ձու­լուէին աջ­լիկ­նե­րուն մէջ ու տար­բե­րու­թիւն չըլ­լար ա­նոնց մի­ջեւ: Հա­կա­ռակ, որ ձախ­լիկ ա­շա­կերտ­նե­րուն ա­ռօ­րեան դիւ­րին չէ. իր գրա­սե­ղա­նի դրա­ցին նե­ղաց­նել, գրի­չին մե­լա­նը հո­սեց­նել, կամ բնաւ յար­մար մկրատ մը չգտնել եւ ու­րիշ բազ­մա­թիւ բա­ներ, բայց ձախ­լի­կին ստի­պել աջ­լիկ դառ­նալ, չա­փա­զանց սխալ կը նկա­տուի հո­գե­բան­նե­րու եւ ժա­մա­նա­կա­կից ման­կա­վարժ­նե­րու կող­մէ: Ար­դէն բժշկու­թեան մէջ ա­պա­ցու­ցուած է, որ մար­դու գլխու­ղե­ղի աջ եւ ձախ կի­սա­գուն­դե­րը ու­նին ի­րենց բնո­րոշ պաշ­տօն­նե­րը. աջ կի­սա­գուն­դը պա­տաս­խա­նա­տու է պատ­կե­րա­ւոր մտա­ծո­ղու­թեան, յու­զա­կան, զգա­ցա­կան, շար­ժո­ղա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու հա­մար, ո­րու ար­դիւն­քին կը յա­ռա­ջա­նան զգա­ցա­կան պատ­կեր­ներ: Ձախ կի­սա­գուն­դը կը նկա­տուի խօս­քա­յին: Ան պա­տաս­խա­նա­տու է խօս­քա­յին գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու, գրի, ըն­թեր­ցա­նու­թեան, տրա­մա­բա­նա­կան մտա­ծո­ղու­թեան, բա­ռատ­րա­մա­բա­նա­կան յի­շո­ղու­թեան հա­մար: Հա­կա­ռակ կի­սա­գուն­դե­րու գոր­ծու­նէու­թեան տար­բե­րու­թեա­ն, գլխու­ղե­ղը կը գոր­ծէ որ­պէս մէկ ամ­բող­ջու­թիւն եւ գի­տու­թեան մե­ծա­գոյն գաղտ­նիք­նե­րէն մէ­կը, որ տա­կա­ւին չէ բա­ցատ­րուած, ու­ղեղն է։ Ձախ­լիկ­նե­րուն հար­կադ­րա­բար աջ­լիկ դարձ­նե­լու պա­րա­գա­յին մե­ծա­պէս կը տու­ժէ մար­դու ու­ղե­ղին աջ կի­սա­գուն­դը, ո­ր պա­տաս­խա­նա­տու է զգա­յա­րան­նե­րէ։

Այդ պատ­ճա­ռով, ինչ­պէս կը հաս­տա­տեն մաս­նա­գէտ­նե­րը, կա­րող են ի յայտ գալ բազ­մա­թիւ բա­ցա­սա­կան եր­ե­ւոյթ­ներ. օ­րի­նակ՝ հո­գե­կան ան­կա­յու­նու­թիւ­նը, ֆի­զի­քա­կան զար­գաց­ման թու­լա­ցու­մը, ան­փու­թու­թիւ­նը, դան­դաղ­ու­թիւ­նը, ան­հանգստու­թիւ­նը, կա­կա­զու­թիւ­նը, ա­խոր­ժա­կի բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը, քու­նի խան­գա­րու­մը, գլխա­ցա­ւե­րը, հո­տա­ռու­թեան սրու­մը, տրա­մադ­րու­թեան փո­փո­խու­թիւն­նե­րը ե­ւայլն։ Զար­գա­ցած եր­կիր­նե­րու մէջ՝ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ, Ֆրան­սա, Պել­ժի­ա եւ այլ վայ­րեր, վա­ղուց հրա­ժա­րած են ձախ­լիկ­նե­րը վե­րա­փո­խե­լու մի­տում­նե­րէ. ա­մէն մարդ պէտք է շա­րու­նա­կէ ապ­րիլ այն­պէս, ինչ­պէս որ ծնած է: Ա­ւե­լի՛ն. հո­գե­բան­նե­րը վստահ են, որ ձախ­լիկ­նե­րը օժ­տուած են ու­ժեղ կամ­քով, ակ­նա­ռու բնա­ւո­րու­թեան տէր մար­դիկ են եւ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան հզօր նե­րուժ ու­նին: Ձախ­լիկ­նե­րը շատ յա­ճախ չեն կրնար աշ­խա­տիլ խում­բե­րու մէջ, ա­նոնք ա­ւե­լի հան­գիստ կը զգան սե­փա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րու եւ ան­հա­տա­կան աշ­խա­տան­քի ըն­թաց­քին: Ձախ­լի­կու­թիւ­նը սո­վո­րա­բար ծի­նե­րով փո­խան­ցուող յատ­կու­թիւն մըն է, բայց կը պա­տա­հի նաեւ պար­տադ­րա­բար ձախ­լի­կու­թիւն, երբ ե­րա­խան ծնած ժա­մա­նակ վնա­սուածք կը ստա­նայ կամ այլ խնդիր­ներ կ՚ու­նե­նայ եւ ա­նոր քով պզտիկ տա­րի­քէն կը զար­գա­նայ պար­տադ­րա­բար ձախ­լի­կու­թիւ­նը:

Կար ժա­մա­նակ, երբ աշ­խար­հի վրայ ստեղ­ծուող բո­լոր ի­րե­րը միայն աջ­լիկ­նե­րու հա­մար էին: Բայց վեր­ջին տաս­նա­մեակ­նե­րուն մի­տում կայ ի­րեր ար­տադ­րե­լու նաեւ ձախ­լիկ­նե­րու հա­մար. հա­մա­կարգ­չի մկնի­կը, օ­րի­նակ, նո­րա­գոյն սար­քե­րու մէջ կա­րե­լի է ամ­րաց­նել եր­կու կող­մէն, կան ձախ­լիկ­նե­րու հա­մար ստեղ­ծուած մկրատ­ներ, գրիչ­ներ, եր­կու կո­թով գա­ւաթ­ներ եւ այլ ի­րեր, ո­րոնք ա­րագ եւ դիւ­րին կրնան գոր­ծա­ծել ձախ­լիկ­նե­րը, բայց ա­նոնց ար­տադ­րու­թիւ­նը սահ­մա­նա­փակ է եւ հա­մա­տա­րած չէ:

Մար­դու աջ կամ ձախ ձեռ­քի նա­խընտ­րե­լիու­թիւ­նը ի յայտ կու գայ տա­կա­ւին շատ փոքր տա­րի­քին՝ վեց ամ­սու ե­ղած ժա­մա­նակ, այդ տա­րի­քին պզտի­կը յա­ճախ եր­կու ձեռ­քե­րը հա­ւա­սար կը գոր­ծա­ծէ եւ իբ­րեւ աջ­լիկ կամ ձախ­լիկ կը ձե­ւա­ւո­րուի ե­րեք-չորս տա­րե­կա­նին: Մարդ­կու­թեան շատ փոքր մասն է միայն, որ օժ­տուած է եր­կու ձեռ­քե­րու հա­ւա­սա­րա­չափ ճկու­նու­թեամբ, իսկ ընդ­հան­րա­պէս, մարդ­կու­թեան հիմ­նա­կան մա­սը ա­ռօ­րեայ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը կա­տա­րե­լու ժա­մա­նակ նախ եւ ա­ռաջ կը գոր­ծա­ծէ աջ ձեռ­քը. այդ մէ­կը պայ­մա­նա­ւո­րուած է ու­ղե­ղի գոր­ծու­նէու­թեան հետ. ու­ղե­ղը ա­ռաջ­ին առ­թիւ այդ թե­լադ­րան­քն է, որ կու տայ: Ձախ­լի­կու­թեան պատ­ճառ­նե­րը տա­կա­ւին յայտ­նի չեն, ա­ռա­ջադ­րուած են ո­րոշ տե­սու­թիւն­ներ, բայց ա­նոնք ա­պա­ցուց­ման կը կա­րօ­տին: Փաստ մըն է, որ ձախ­լի­կու­թիւ­նը ա­ւե­լի յա­ճախ կը տես-նըւի տղա­մար­դոց մօտ, քան՝ կի­նե­րու։ Նիւ Եոր­քի Սենթ Լոու­րընս հա­մալ­սա­րա­նին կող­մէ ի­րա­կա­նա­ցուած հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րը ցոյց տուած են, որ ձախ­լիկ­նե­րու մօտ մտա­ւոր բարձր զար­գա­ցա­ծու­թիւն ու­նե­ցող­նե­րը ա­ւե­լի շատ են աջ­լի­կնե­րու հա­մե­մա­տու­թեամբ:

Հա­րա­ւա­յին Ա­սիոյ, Ա­րե­ւե­լեան Եւ­րո­պա­յի, Հա­րա­ւ­-ա­րե­ւե­լեան Ա­սիոյ, Աւստ­րա­լիոյ ազ­գաբ­նակ­չու­թեան մէջ ձախ­լիկ­նե­րը ա­ւե­լի շատ են, քան՝ աշ­խար­հի այլ ցե­ղա­յին խում­բե­րու մէջ, մինչ­դեռ Ա­րեւմ­տեան եւ Հիւ­սի­սա­յին Եւ­րո­պա­յի, Ափ­րի­կէի բնակ­չու­թեան մէջ ձախ­լիկ­նե­րը շատ ա­ւե­լի քիչ են։ Հա­րա­ւա­յին կի­սա­գուն­դի մէջ ձախ­լի­կու­թիւ­նը ա­ւե­լի ցայ­տուն կ՚ե­րե­ւի: Հա­ւա­նա­բար պատ­ճառ­նե­րը ըն­կե­րա­յին են՝ Հին Աշ­խար­հի կող­մէ ձախ­լիկ­նե­րը ըն­դու­նուած են որ­պէս վտա­րան­դի­ներ: Այ­սօր ալ, ո­րոշ եր­կիր­նե­րու մէջ սնո­տի հա­ւա­տա­լիք­ներ պահ­պա­նուած են՝ կա­պուած ձախ­լիկ մար­դոց հետ: Էս­քի­մո­նե­րուն մօտ ա­մէն ձախ­լիկ կը նկա­տուի կա­խարդ: Մա­րո­քի մէջ ձախ­լիկ­նե­րը կը կո­չեն սա­տա­նայ: Ին­քա­նե­րու մօտ ձախ­լիկ­նե­րը ու­նակ են բու­ժել հի­ւանդ­նե­րը. ա­նոնք կը հա­ւա­տա­յին, որ ձախ­լիկ­նե­րը օժ­տուած են ո­գե­ղէն ու­ժե­րով, իսկ Հիւ­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յի զու­նի­նե­րը կը մտա­ծէին, թէ ձախ­լիկ ըլ­լա­լը բախ­տա­ւո­րու­թիւն էր։ Պուտ­տա­յա­կան կրօ­նին մէջ «Ձախ ձեռ­քի ու­ղի­ն» կ՚ա­ռըն­չուի ո­գե­ղէն ա­զա­տու­թեան փնտռտու­քին հետ։

Բազ­մա­թիւ իս­լա­մա­կան եր­կիր­նե­րու մէջ մար­դոց կ՚ար­գի­լեն ու­տել ձախ ձեռ­քով, քա­նի որ ձախ ձեռ­քը կը նկա­տեն ոչ-մա­քուր: Նոյ­նիսկ ձախ ձեռ­քով հա­սա­րա­կա­կան վայ­րե­րու մէջ բան մը ցոյց տա­լը օ­րէն­քով կ՚ար­գի­լուի ո­րոշ մահ­մե­տա­կան եր­կիր­նե­րու մէջ, օ­րի­նակ՝ Սէու­տա­կան Ա­րա­բիոյ մէջ:

Աջ­լիկ­ներ եւ ձախ­լիկ­ներ կան նաեւ կեն­դա­նի­նե­րու մէջ։

Աշ­խար­հի մէջ քիչ չեն նշա­նա­ւոր մար­դիկ, ո­րոնք ձախ­լիկ ե­ղած են. օ­րի­նակ՝ Ալ­պէրթ Այնշ­թայն, Լէո­նար­տօ Տա Վին­չի, Ա­րիս­տո­տէլ, Խու­լիոս Կե­սար, Չարլզ Տա­րուին, ինչ­պէս նաեւ Մի­քե­լան­ճե­լօ եւ Ռիւ­պենս, Պեն­ճը­մին Պրի­թըն, Քըրթ Քո­պէյն եւ Փոլ ՄքՔարթ­նի։ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու վեր­ջին եօթ նա­խա­գահ­նե­րէն հին­գը ձախ­լիկ էր, իսկ Է­փըլ Մաք ըն­կե­րու­թեան մէջ աշ­խա­տող հինգ ձե­ւագ­ծո­ղէն չոր­սը ձախ­լիկ է։

Ինչ­պէս տե­սանք, ձախ­լի­կու­թիւ­նը թե­րու­թիւն մը չէ, այ­սու­հան­դերձ, ձախ­լիկ­նե­րը դա­րեր շա­րու­նակ զո­հը դար­ձած են կողմ­նա­կա­լու­թեան: Շատ բան գրուած է ա­նոնց մա­սին եւ զա­նա­զան մշա­կոյթ­նե­րու մէջ բազ­մա­թիւ ա­ռաս­պել­ներ հիւ­սուած: Ա­նոնք ընդ­հան­րա­պէս դի­մա­ւո­րուած են կաս­կա­ծով: Հա­յե­րէ­նի մէջ շարք մը բա­ցա­սա­կան բա­ռեր կազ­մուած են ձախ բա­ռով՝ ձա­խող, ձա­խա­ւեր, ձա­խորդ… Այ­սու­հան­դերձ, ձախ­լիկ­նե­րը ա­րուես­տի եւ այլ բնա­գա­ւառ­նե­րու մէջ ի­րենց յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րով ա­պա­ցու­ցած են, որ ձախ­լիկ ըլ­լալն ալ եր­բեմն ա­ռա­ւե­լու­թիւն մըն է:

Տա­րուան մէջ այս մէ­կ օ­րը, որ յատ­կա­ցուած է ի­րենց ի­րա­ւունք­նե­րու պաշտ­պա­նու­թեան, նաեւ ձախ­լիկ­նե­րը կը մղէ հա­մախմ­բուե­լու եւ ու­րախ ժա­մա­նակ անց­ը­նե­լու: Ա­նոնք պաս­տառ­նե­րով փո­ղոց կ՚ել­լեն, կը շեշ­տեն դպրոց­նե­րու մէջ ձախ­լի­կու­թիւ­նը չփո­խե­լու եւ ար­տադ­րու­թեան մէջ ձախ ձեռ­քով բռնուե­լիք ի­րե­րը շատց­նե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը:

 ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ