ՊԻՏԻ ԴԱՒԱՃԱՆԵ՛Մ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՍ (ԶԱՌԱՆՑԱՆՔ ԱԶԱՏՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ՎԱԽԻ ՄԱՍԻՆ)

ՀՈՎԱՀԱՐՆ ՈՒ ՓՈՇԻՆ

Հարցում. ո՜վ բանաստեղծ, կ՚ուզես պալատները իրենց տէրերուն գլուխի՞ն փլել:

Պատասխան. ո՛չ, պարզապէս հառաչել կ՚ուզեմ անոնց պարիսպներուն դիմաց:

Հարցում. ո՜վ լրագրող, բանտերը քանդե՞լ կ՚ուզես:

Պատասխան. ո՛չ, պարզապէս այնտեղի բնակիչներէն մէկը չեմ ուզեր ըլլալ:

Հարցում. ո՜վ թատերասէր, նախարարի մը կամ դեսպանի մը աթոռի՞ն կ՚ուզես տիրանալ:

Պատասխան. ո՛չ. նոյնիսկ սափրիչին մօտ, սկսած եմ գետնին դրուած կտորին վրայ նստիլ:

Հարցում. ո՜վ գրող, այգի, ձիեր եւ պահակութեան շունե՞ր կ՚ուզես:

Պատասխան. ո՛չ, սակայն չեմ ուզեր անոնց հետ հաջել:

Ո՜վ օրհնեալ արաբական հանգրուան, ո՜վ դուն որ սպիտակ սիրտ եւ կարմիր եղունգներ ունիս:

Ոչխարը թաց ու չոր խոտի վրայ կ՚ապրի:

Նապաստակը՝ ստեպղինին:

Աղուէսը՝ հաւի:

Ագռաւը՝ աւերակներու:

Իսկ այն գրողը, որ ո՛չ ոչխար է, ոչ նապաստակ, ոչ աղուէս եւ ոչ ալ ագռաւ, այլ մարդ է, ով ունի քիթ եւ երկու աչքեր, երկու ականջներ, ստամոքս, ստամոքսի գեղձ (pancreas), ստոծանի, եղունգներ, կոյր աղիք եւ արժանապատուութիւն…, ինչի՞ վրայ ապրի. ճառերո՞ւ:

Որովհետեւ, այն օրէն երբ տեսայ, որ թռչունները սէր կ՚ուտեն, իսկ մարդը՝ թռչուններ, ըսի.

- Ստամոքսը աշխարհի խորհրդարանն է:

Տակաւին, ոճրագործը իր կարծիքը իր ատրճանակով կը յայտնէ:

Դահիճը՝ իր մտրակով:

Երկաթագործը՝ իր մուրճով:

Բոզը՝ իր յօնքերով:

Պարուհին՝ իր մէջքով:

Իսկ գրողը, որ ո՛չ որճրագործ է, ոչ դահիճ, ոչ բոզ եւ ոչ ալ պարուհի, ինչո՞վ իր կարծիքը արտայայտէ: Եւ ինչպէ՞ս. ձիու նման վրնջալո՞վ, թէ՞ գայլի նման ոռնալով:

Իւրաքանչիւր տողի վերջաւորութեան, նացիստ զինուոր մը կայ, իր մոխրագոյն վերարկուով եւ երկար հրացանով:

Իւրաքանչիւր բանաստեղծութեան վերջաւորութեան՝ խուզարկութեան անցակէտ մը:

Իւրաքանչիւր պատմութեան վերջաւորութեան՝ արտակարգ իրավիճակներու խորհուրդ մը:

Իւրաքանչիւր թատերախաղի վերջաւորութեան՝ գագաթաժողով մը:

Արդարեւ, եթէ իր երկրի ամենէն կարեւոր հանգրուանին, արաբ գրողը չկրնայ իր կարծիքը արտայայտել ո՛չ անցեալին, ո՛չ ներկային եւ ո՛չ ալ ապագային, ո՛չ ալ Լիբանանի պատերազմին, ո՛չ ալ Ծոցի պատերազմին, ո՛չ ալ անապատի պատերազմին, ո՛չ ալ Քեմբ Տէյվիտի մասին եւ ո՛չ ալ ընդդիմութեան մասին, ապա ի՞նչ գրէ. Տայանա արքայադուստրի տենչանքներուն (յղիութեան) մասի՞ն:

Տակաւին, այս հանգրուանին մանաւանդ, երբ արաբական հողը արիւնով եւ մարմինի կտորներով լեցուն է, իսկ երկինքը՝ եկող ու գացողներով՝ առք ու վաճառքի գործարքները կնքելու համար, եթէ ան ի վիճակի չըլլայ շարժելու ո՛չ մտապէս, ո՛չ մասնագիտականօրէն, ո՛չ տարածաշրջանային առումով, ո՛չ սահմանային առումով, ապա գրադարանին կամ հրատարակչատան անկիւնը հաւկիթի զամբի՞ւղ մը դնէ ու անոր վրայ հաւի նման պառկի, մինչեւ որ այս հանգրուանը անցնի:

***

Արաբ գրողին ողբերգութիւնը այն է, որ ան իր երիտասարդութիւնը, հասուն տարիքն ու ծերութիւնը կ՚անցընէ մամուլէն վախնալով՝ շնչասպառ ցատկելով դէպի թատրոն, դէպի բանաստեղծութիւն, դէպի պատմութիւն, դէպի առաջին էջ, դէպի վերջին էջ, եւ կեանքին մայրամուտին, իր արիւնէն եւ եղունգներու կտորներէն բացի ոչինչ կը գտնէ՝ սնուելու համար:

Այս բոլորով հանդերձ, արաբական մաքսատուներն ու նաւահանգիստները ամբողջ տարուան ընթացքին հազարաւոր նոր տպագրական մեքենաներ կ՚ընդունին: Իսկ այս տպագրական մեքենաները ամէն ժամ կը մռնչան՝ եւ ամէն օր ու ամէն ժամ հազարաւոր նոր գիրքեր, նոր պարբերականներ ու նոր անուններ կը հանեն: Սակայն, դուն երբ այսինչ պարբերականը կարդաս, կամ այնինչ գիրքը թերթատես, ո՛չ միայն տողերուն մէջ ոտքերու փոշին կը տեսնես, այլ՝ սարդոստայններ, քեզ շրջապատող ամէն ինչի մէջ… անձրեւի թելեր, ծաղիկի թերթեր եւ նորածին երեխայի մատներ…:

Հետեւաբար, ի՞նչ իմաստ ունի նոր գիրքեր հրատարակել:

Եւ նոր ճամբաներ բանալ:

Եւ նոր ինքնաշարժներ նստիլ:

Տակաւին ի՞նչ իմաստ ունի նոր կօշիկներ հագուիլ:

Եւ նոր վերարկուներ հագուիլ:

Եւ նոր լողազգեստներ հագուիլ:

Մինչ հայրենիքը հին է… հի՜ն…:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

•շար. 31

Վաղարշապատ