ԱՆՀՆԱԶԱՆԴՈՒԹԻՒՆ

Եզ­նի­կի «Եղծ Ա­ղան­դոց»էն հա­տուած­ներ կ՚ու­զենք ներ­կա­յաց­նել մեր սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­նե­րուն, քա­նի որ ա­նոնք կար­ծես «մեր օ­րե­րու հա­մար գրուած» են։ Այս կը նշա­նա­կէ, որ մարդս բնու­թեամբ միշտ նո՛յնն է, որ­քան ալ փո­խուին շրջան­նե­րը, թե­րեւս միայն ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թով փո­փո­խու­թիւն­ներ կ՚ըլ­լան, բայց ըստ էու­թեան մար­դը մի՛շտ նոյն «մարդ»ն է եւ շրջան­նե՜ր, դա­րե՜ր ալ փո­խուին՝ ան չի փո­խուիր իր էա­կան թե­րու­թիւն­նե­րով եւ մարդ­կա­յին տկա­րու­թիւն­նե­րով։

Ինչ­պէս ա­ւե­լի ա­ռաջ ը­սինք՝ մարդ էա­կը կը մնայ միշտ որ­պէս «ան­ծա­նօթ» եւ հար­ցեր կը մնան ան­լու­ծե­լի՛։ Եւ մարդ, ի՛նչ դիրք ու աս­տի­ճան ալ ու­նե­նայ, որ­քան ալ բարձ­րա­նայ, միշտ պէտ­քը ու­նի զինք ա­ռաջ­նոր­դո­ղի մը, ու­ղե­ցոյ­ցի մը…։

Ա­հա­ւա­սիկ, այս մտա­ծում­նե­րով կու գանք ներ­կա­յաց­նել Եզ­նիկ Կող­բա­ցիի «Եղծ Ա­ղան­դոց»էն հե­տաքրք­րա­կան հա­տուած­նե­րէն մին՝ «Անձն­իշ­խա­նու­թիւն եւ Անհ­նա­զան­դու­թիւն»ը՝ որ կը պա­րու­նա­կէ շա­հե­կան եւ մշտնջե­նա­ւոր ճշմար­տու­թիւն­ներ։

ԱՆՁ­ՆԻՇ­ԽԱ­ՆՈՒ­ԹԻՒՆ ԵՒ ԱՆՀ­ՆԱ­ԶԱՆ­ԴՈՒ­ԹԻՒՆ.

«Իսկ մար­դիկ -կ՚ը­սեն- ի­րենք ի­րենց­մէ՞ կ՚ու­նե­նան այդ­պի­սի կիր­քեր, թէ Աս­տուծ­մէ են ե­ղած ա­նոնք, կամ թէ ու­րիշ մէկն է դրեր զա­նոնք մար­դոց մէջ։

«Պատ­շաճ չի թուիր ը­սել, թէ մար­դոց այս­պէս ըլ­լա­լը՝ Աս­տուծ­մէ է. այլ այն անձ­նիշ­խա­նու­թե­նէն եւ ա­զա­տու­թե­նէն՝ զորս ա­ռա­ջին աս­տուա­ծաս­տեղծ մար­դը ու­նե­ցած է եւ իր յա­ջորդ­նե­րը ժա­ռան­գած են։

«Արդ, առ­նե­լով անձ­նիշ­խա­նու­թիւ­նը, որ Աս­տուծ­մէ ի­րեն պար­գե­ւուած մեծ շնորհ է, ո­րու որ ու­զէ՝ կ՚ըլ­լայ ծա­ռայ. վասն­զի բո­լոր միւս ա­րա­րած­նե­րը հար­կադ­րա­բար կը ծա­ռա­յեն աս­տուա­ծա­յին հրա­մա­նին։ Ե­թէ երկն­քի մա­սին կը հարց­նես, հաս­տա­տուն կե­ցած է այն եւ չի՛ շար­ժիր ի­րեն հա­մար սահ­մա­նուած տե­ղէն։

«Եւ ե­թէ ա­րե­գա­կի մա­սին կ՚ու­զես խօ­սիլ, ան ալ, սա­կայն, կը կա­տա­րէ ի­րեն հա­մար ո­րո­շուած շար­ժու­մը եւ չի հա­մար­ձա­կիր շե­ղիլ իր ճամ­բէն, այլ հար­կադ­րա­բար կը ծա­ռա­յէ տէ­րու­նա­կան հրա­մա­նին։ Եր­կիրն ալ կը տես­նենք որ սեղ­մում­ներ ու­նի եւ ան ալ հրա­մա­նա­տուին հրա­մա­նը ու­նի իր հետ։ Եւ ա­սոնց նման բո­լոր ու­րիշ ա­րա­րած­ներն ալ, որ կը ծա­ռա­յեն ա­րար­չին հրա­ման­նե­րուն, չեն յանդգ­նիր գոր­ծել որ եւ է բան՝ ո­րուն հա­մար կար­գուած չըլ­լան։ Ուս­տի եւ կը գո­վենք զա­նոնք, ա­նոր հա­մար որ կը պա­հեն հրա­մա­յուած սահ­ման­նե­րը։

«Բայց մար­դը անձ­նիշ­խա­նու­թիւն առ­նե­լով՝ ո­րո՛ւ կ՚ու­զէ կը ծա­ռա­յէ։ Ո՛չ հար­կադ­րա­բար բնու­թե­նէն բռնա­դա­տուած ըլ­լա­լով, ո՛չ ալ լաւ բա­նե­րու հա­մար ի­րեն շնոր­հուած զօ­րու­թե­նէն ար­գի­լուե­լով, այլ հնա­զան­դու­թեամբն է միայն որ կը շա­հի օ­գու­տը եւ անհ­նա­զան­դու­թեամբ՝ վնա­սը. եւ այդ՝ ոչ թէ մար­դուն չա­րի­քին, այլ լա­ւու­թեան հա­մար է ե­ղած։ Վասն­զի, ե­թէ ինքն ալ մէկն ե­ղած ըլ­լար ա­նոնց­մէ՝ ո­րոնք տար­բեր բնու­թիւն ու­նե­նա­լով հար­կադ­րա­բար կը ծա­ռա­յեն Աս­տու­ծոյ, ա­պա իր կա­մա­կա­տա­րու­թեան հա­մար վարձ­քի ար­ժա­նի չէր ըլ­լար, քա­նի որ՝ իբ­րեւ մէկ գոր­ծիքն ա­րար­չին՝ չար ըն­թացք ու­նե­նար թէ բա­րի, ո՛չ պար­սա­ւե­լի պի­տի ըլ­լար, ոչ ալ գո­վե­լի, այլ պատ­ճառն այն էր՝ որ զինք կը մղէր այդ ըն­թաց­քին, եւ մարդն այ­լեւս լաւ բան չէր գիտ­նար, վասն­զի հմուտ պի­տի ըլ­լար միայն այն բա­նին՝ ո­րուն յար­մար­ցուած էր։

«Սա­կայն Աս­տուած ա՛յն­պէս պա­տուել ու­զեց մար­դը, որ լաւ բա­նե­րու խե­լամ­տե­լու հա­մար անձ­նիշ­խա­նու­թիւ­նը պար­գե­ւեց ա­նոր՝ որ­պէս­զի ա­նով ու­զա­ծը կա­րե­նայ ը­նել, եւ գիտ­ցուց ա­նոր «անձ­նիշ­խա­նու­թիւ­նը գոր­ծա­ծել լա՛­ւին հա­մար»։

«Ինչ­պէս որ հայր մը, կը խրա­տէ ուս­ման ըն­դու­նակ իր որ­դին՝ չծու­լա­նալ ու­սու­մէն եւ կը ստի­պէ դէպ ի լա­ւը յա­ռա­ջա­դի­մել, եւ ո­րով­հե­տեւ գի­տէ, թէ կրնա՛յ յա­ռա­ջա­դի­մել, ուս­տի եւ կը պա­հան­ջէ այն ու­սու­մը՝ որ ա­ւան­դուե­ցաւ ի­րեն.- ա՛յս­պէս պէտք է հասկ­նալ նաեւ զԱս­տուած, որ կը յօ­ժա­րեց­նէ մար­դը՝ հնա­զան­դե­լու իր հրա­մա­նին. բայց չ՚առ­ներ ան­կէ ինք­նիշ­խան կամ­քը՝ ո­րով կա­րող է հնա­զան­դիլ կամ չհնա­զան­դիլ իր հրա­ման­նե­րուն. այլ կը խրա­տէ եւ կը յօ­ժա­րեց­նէ մար­դը՝ ցան­կա­ցող ըլ­լալ լաւ բա­նե­րու, ո­րով՝ մեծ պար­գեւ­նե­րու կրնայ ար­ժա­նա­նալ, ե­թէ հնա­զան­դի Աս­տու­ծոյ։

«Բայց նաեւ իշ­խա­նու­թիւն ու­նե­նայ չհնա­զան­դե­լո՛ւ։

«Զուր տեղ չէր ու­զած Աս­տուած տալ այդ­պի­սի պար­գեւ, ինք որ յա­ւի­տե­նա­կան ան­կեղ­ծու­թիւնն է. վասն­զի ի զուր տուած պի­տի ըլ­լար այդ­պի­սի պար­գեւ, ե­թէ մար­դը չու­նե­նար իշ­խա­նու­թիւն եր­կու կեր­պով ալ,- հնա­զան­դե­լու այն բա­նին՝ զոր Աս­տուած կը կա­մե­նար, եւ չհնա­զան­դե­լու այն բա­նին՝ զոր նա չէր ա­խոր­ժեր։ Բայց ի­րա­ւա­ցին այն է, որ մէկն իր գոր­ծե­րուն ար­ժա­նի հա­տուա­ցումն առ­նէ։

«Արդ, ի՞նչ­պէս մար­դը պի­տի կա­րե­նար զա­նա­զա­նել գոր­ծե­րը, ե­թէ իշ­խա­նու­թիւն չու­նե­նար ընտ­րե­լու մէ­կը կամ միւ­սը, այ­սինքն՝ հնա­զան­դե­լու կամ չհնա­զան­դե­լու։

«Ուս­տի յայտ­նի է, թէ մարդն ե­ղաւ անձ­նիշ­խան բա­րին գոր­ծե­լու կամ չա­րին ցան­կա­լու։ Ո՛չ ա­նոր հա­մար, որ իր առ­ջեւ կար չա­րը՝ ո­րուն մի­տած ըլ­լար, այլ կար միայն կա՛մ հնա­զան­դիլ Աս­տու­ծոյ կա՛մ չհնա­զան­դիլ. եւ ա՛յս միայն ճանչ­նալ պատ­ճառ չա­րին։

«Զի ա­ռա­ջին մար­դը գո­յա­նա­լով՝ պա­տուէր կ՚առ­նէր Աս­տուծ­մէ, եւ չհնա­զան­դե­լով աս­տուա­ծա­յին հրա­մա­նին՝ չա­րիք կը մտա­բե­րէր, եւ ադ­կից կը սկզբնա­ւո­րէր չա­րի­քը։ Ուս­տի ո՛չ ոք կա­րող է անս­տեղծ կամ գո­յա­ցա­կան ցոյց տալ չա­րը, ոչ ալ ա­րար­չէն ե­կած, այլ նկա­տել հարկ է ար­դիւնք անհ­նա­զան­դին ան­սաս­տու­թեամբ կամ մէ­կուն խրա­տէն դրդուած ըլ­լա­լուն. վասն­զի ո՛չ ոք կա­րող է ցոյց տալ, թէ մարդն ստեղ­ծուած է այդ­պի­սի բնու­թեամբ։ Ե­թէ մար­դը այդ­պի­սի բնու­թիւն ա­ռած էր, ա­պա ու­րեմն ո՛չ մէ­կու մը բռնու­թեամբ եւ ոչ ալ մէ­կուն խրա­տով էր որ անհ­նա­զան­դու­թեան մի­տա­ցաւ, այլ, ինչ­պէս աս­տուա­ծա­շունչ գիր­քին մէջ ը­սուած է.- մար­դիկ, ի­րենց ման­կու­թե­նէն սկսած, չա­րին հա­կա­մի­տու­թիւնն ու­նին. ցոյց տա­լով, այս­պէս, թէ ո՛վ որ այդ մի­տու­մը կ՚ու­նե­նայ՝ իր իսկ կամ­քով կ՚ու­նե­նայ եւ ոչ թէ մէ­կուն բռնու­թեամբ։

«Արդ, ան­սաս­տու­թիւ­նը միայն, որ Աս­տու­ծոյ կամ­քէն դուրս կա­տա­րուած ա­րարք մըն է, պատ­ճա՛ռ պէտք է հասկ­նալ չա­րի­քին. եւ այդ բա­նին՝ ու­րիշ մէ­կը նկա­տել ծա­ծուկ խրա­տա­տու, դրդող եւ ոչ թէ բռնա­դա­տող, որ մար­դը լա­ւու­թիւն­նե­րէն մեր­կաց­նել կա­մե­ցաւ։ Եւ ե­թէ պատ­ճառն ալ փնտռել կ՚ու­զեն, թող գիտ­նան թէ նա­խա՛նձն է այն՝ մար­դուն նկատ­մամբ։ Եւ ե­թէ կ՚ու­զեն ճշդօ­րէն քննել, թէ ո՛ւս­կից է ե­կած նա­խան­ձը, ը­սենք թէ մար­դուն ա­ռա­ւե­լա­գոյն չա­փով պա­տուուած ըլ­լա­լէն. վասն­զի մար­դը միայն ստեղ­ծուե­ցաւ Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րին եւ նմա­նու­թեան հա­մա­ձայն։

«Իսկ ե­թէ ա­սով զԱս­տու­ծոյ Էու­թիւ­նը ու­զեն հա­մա­րել պատ­ճառ չա­րի­քի,- ա­նի­մաս­տա­բար խոր­հած կ՚ըլ­լան։ Ե­թէ ան­կէ -նա­խան­ձոր­դէն- բան մը յափշ­տա­կուած ըլ­լար եւ մար­դուն շնոր­հուած, թե­րեւս ի­րա­ւուն­քով չա­րին պատ­ճառ նկա­տուէր տուո­ղը։ Իսկ ե­թէ պա­հեց զայն այն­պէս՝ ինչ­պէս որ ստեղ­ծուած էր, եւ մարդն ալ այս կեր­պով կա­մե­ցաւ ստեղ­ծել,- չա­րի­քի պատ­ճա­ռը նա­խան­ձո՛րդն է։ Վանս­զի, ե­թէ մէկն ու­նե­նայ եր­կու ծա­ռա­ներ, մէ­կը պա­հէ որ­պէս ծա­ռայ եւ միւ­սը որ­պէս որ­դե­գիր, եւ մէկն ել­լէ սպան­նէ միւ­սը, մի՞­թէ չա­րի­քի պատ­ճառ պէտք է նկա­տել տէ­րը՝ որ ծա­ռա­յէն բան մը չխլեց եւ միւ­սին չշնոր­հե՛ց»։

-Հա­տուա­ծին աշ­խար­հա­բար թարգ­մա­նու­թիւ­նը կա­տա­րուած է Գա­րե­գին Ար­քե­պիս­կո­պոս Խա­չա­տու­րեա­նի կող­մէ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 19, 2016, Իս­թան­պուլ