ՍՈՒՐԲ ԽԱՉԻ ՏՕՆԵՐ

«Ի յերկ­նից ե­րե­ւեալ նշանն յաղ­թու­թեան այ­սօր, հե­թա­նո­սաց ծա­գեաց լոյսն ո­ղոր­մու­թեան»։

­Շա­րա­կա­նի այս հրա­շա­լի՜ տո­ղե­րը լա­ւա­գոյն կեր­պով թարգ­ման կը հան­դի­սա­նայ Խա­չին էու­թեան եւ կա­րե­ւո­րու­թեան՝ հո­գե­ւոր կեան­քի գո­յա­պահ­պան­ման ու գո­յա­տեւ­ման ըն­թաց­քին մէջ։

Ինչ­պէս ա­մէն տա­րի, այս տա­րի եւս, Սուրբ Զատ­կին յա­ջոր­դող հին­գե­րորդ Կի­րա­կի օ­րը, մեր ե­րա­նաշ­նորհ հայ­րա­պետ­նե­րու տնօ­րի­նու­թեան հա­մա­ձայն Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Սուրբ Ե­կե­ղե­ցին յի­շա­տա­կեց Սուրբ Խա­չի ե­րեւ­ման տօ­նը՝ ան­գամ մը եւս յի­շե­լով Յի­սուս Քրիս­տո­սի խա­չի վրայ թա­փած ան­մեղ ա­րեան շնոր­հիւ մարդ­կու­թեան փրկու­թի­նը։ Եւ ինչ­պէս նա­խա­պէս նշե­ցինք, եւ բո­լո­րիս ալ յայտ­նի է, այս տօ­նը պատ­մա­կան-ի­րա­կան դէպ­քի մը յի­շա­տա­կու­թիւնն է՝ որ կը տօ­նեն ամ­բողջ Քրիս­տո­նեայ Ե­կե­ղե­ցի­նե­րը՝ թէեւ տար­բեր թուա­կան­նե­րուն։

Ար­դա­րեւ, Խա­չին պա­տիւն եւ նոյ­նիսկ պաշ­տա­մուն­քը՝ ընդ­հա­նուր է ա­մէն ե­կե­ղե­ցի­նե­րու մէջ։

Խա­չին կը վե­րագ­րուին ձիր­քեր եւ ար­դիւնք­ներ՝ որ ան­հա­տա­կան կամ հա­ւա­քա­կան, մեծ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նեն մար­դուս հո­գե­ւոր կեան­քին նկատ­մամբ։

Ուս­տի Հա­յաս­տա­նեայց Ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ կը կա­տա­րուին բազ­մա­թիւ «Խա­չի տօն»եր՝ ո­րոնց մի­ջո­ցով միշտ Խա­չեալ Փրկի՛չն է որ կը յի­շուի ու կը պաշ­տուի։

Այս ի­մաս­տով, մեր Ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ կա­տա­րուած «Խա­չի տօն»ե­րը չորս հատ են. Խաչ­վե­րաց, Գիւտ Խաչ, Ե­րեւ­ման Խաչ եւ Վա­րա­գայ Խաչ։ Ա­սոնց­մէ զատ խա­չի տօն կը կա­տա­րուի նաեւ Խա­չի եօթ­նե­կին՝ Եր­կու­շաբ­թի, Ուր­բաթ եւ Շա­բաթ օ­րե­րը։ Բայց պէ՛տք է նշել, թէ Ա­ւագ Ուր­բաթ օրն ալ Խա­չի ա­մե­նա­մեծ տօ­նը կը հա­մա­րուի՝ քա­նի որ այդ օ­րը ուղ­ղա­կի՛ յի­շա­տա­կումն է Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թեան։

351 թուա­կա­նին՝ Մա­յիս 7-ին, Կիւ­րեղ Ե­րու­սա­ղէ­մա­ցի Հայ­րա­պե­տի օ­րով՝ ժա­մը 9-ին պա­տա­հե­ցաւ Խա­չի ե­րեւ­ման հրա­շա­լի՜ դէպ­քը՝ տա­րա­ծուե­լով Գող­գո­թա­յէն մին­չեւ Ձի­թե­նեաց լե­ռը։

Ար­դա­րեւ Հայ-Քրիս­տո­նեա­նե­րու բազ­մա­դա­րեան պատ­մու­թեան մէջ ալ քիչ չէ «Խա­չի ե­րե­ւում»ը։ Այս դէպ­քե­րէն՝ ա­մե­նէն հռչա­կա­ւոր­նե­րէն է՝ Կո­րիւ­նի եւ Մով­սէս Խո­րե­նա­ցիի ար­ձա­նագ­րու­թիւ­նը՝ Հայ Ե­կե­ղե­ցիի ե­ռա­մեծ վար­դա­պետ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի մա­հուան եւ թաղ­ման կա­պակ­ցու­թեամբ։ Ըստ այդ ար­ձա­նագ­րու­թեան՝ Վա­ղար­շա­պատ քա­ղա­քի մէջ, օ­րեր շա­րու­նակ Խա­չի լու­սա­պայ­ծառ նշա­նը փայ­լած է այն տան վրայ՝ ուր Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տոց ա­ւան­դած էր իր հո­գին։

Եւ դար­ձեալ, այդ նոյն նշա­նը ա­ռաջ­նորդ ե­ղած է բազ­մու­թեան՝ ամ­բողջ յու­ղար­կա­ւո­րու­թեան ըն­թաց­քին։ Բայց եւ այն­պէս, շա­տեր կը տա­րա­կու­սին եւ կը հարց­նեն, թէ՝ ի՛նչ է խա­չը քրիս­տո­նեա­յին հա­մար եւ ի՛նչ է ա­նոր նշա­նա­կու­թիւ­նը քրիս­տո­նեա­յին կեան­քին մէջ։

Քրիս­տո­նեան՝ ա­պա­ւի­նե­լով խա­չի զօ­րու­թեան կը խա­փա­նէ, կը յաղ­թա­հա­րէ չա­րը։ Երբ քրիս­տո­նեան կը տեառ­նագ­րէ, այ­սինքն՝ կը խա­չակն­քէ եւ խա­չով կ՚օրհ­նէ ինք­զինք, կը զօ­րա­նայ։ Նաեւ Խա­չով կը զար­դա­րուին հո­յա­շէն ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, ա­նով կը կնքէ՝ կը դրո­շէ քրիս­տո­նեան իր զա­ւակ­նե­րը, խա­չով կը պսա­կուի, խա­չով կը կազ­մէ սուրբ ըն­տա­նիք եւ խա­չով գե­րեզ­ման կ՚ի­ջեց­նէ իր սի­րե­լի՜­նե­րը՝ յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քի յոյ­սով՝ ա­նով կը փո­խադ­րէ իր ննջող սի­րե­լի­նե­րը՝ ան­մա­հու­թեա՛ն։

Եւ ինչ­պէս որ Քրիս­տո­սի երկ­րա­յին կեան­քը «խա­չի ճա­նա­պարհ» մը ե­ղաւ, այն­պէս ալ քրիս­տո­նեա­յին այս ժա­մա­նա­կա­ւոր կեան­քը խա­չի ճամ­բայ մը՝ յա­ւի­տե­նա­կա­նու­թեան տա­նող ա­պա­հով անցք մըն է։

Եւ այս ճա­նա­պար­հը նեղ եւ ան­ձուկ է՝ դժուար, նե­ղու­թիւն­նե­րով լե­ցուն, քար­քա­րոտ ու փշոտ, բայց այդ ճամ­բուն վեր­ջին հանգ­րուա­նը Քրիս­տո­սի խոս­տա­ցած «երկ­նա­յին ար­քա­յու­թիւն»ն է։

Ուս­տի Սուրբ Խա­չի ե­րեւ­ման տօ­նի պար­տա­ւո­րեց­նող պատ­գամն է՝ ո՛չ խա­չակն­քու­մը մե­զի հա­մար, ձե­ւա­կան ու մե­քե­նա­բար՝ ա­ռանց մտա­ծե­լու եւ գի­տակ­ցե­լու, որ­պէս պարզ «շար­ժում» մը ըլ­լա­լը, այլ ա­մէն ան­գամ որ կը տեառ­նագ­րենք, ա­մէն պահ անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռի՛թ մը այն մեծ ինք­նա­զո­հու­թեան՝ զոր Աս­տուած ի­րա­կա­նա­ցուց խա­չի վրայ մե՛ր փրկու­թեան հա­մար։

Ա­մէն տեառ­նագ­րե­լու պա­հուն յի­շենք՝ որ խա­չը մեր ա­պա­ւէ՛նն է Յի­սու­սի ինք­նա­զո­հու­թեամբ։

Եւ կրկնենք սրտա­ռուչ մաղ­թան­քը՝ եւ ը­սենք.

«Խաչ քո ե­ղի­ցի մեզ ա­պա­ւէն, Տէր Յի­սուս, յոր­ժամ ե­րե­ւիս փա­ռօք Հօր ընդ ամպս լու­սա­ւորս։

«Յայն­ժամ մեք մի՛ ա­մա­չես­ցուք յու­սա­ցեալքս ի քեզ, այլ զօ­րու­թեամբ քով մե­ծաւ բերկ­րես­ցուք ընդ աջ­մէ քում­մէ որ­պէս զոր­դիս լու­սոյ եւ որ­դիս տուն­ջեան»։­

Եւ վեր­ջաց­նե­լէ ա­ռաջ, պա­տաս­խան մը փնտռենք սա հար­ցու­մին. «Յի­սուս ին­չո՞ւ խա­չուե­ցաւ»։­

Ար­դա­րեւ երբ Յի­սուս կ՚ը­սէ. «Իմ ժա­մա­նակս լե­ցուած է», կը յայտ­նէ ան, թէ Ինք կը շար­ժի «Հօ­րը կամ­քով»ը։ Ուս­տի «ին­չո՞ւ խա­չուե­ցաւ Յի­սուս» հար­ցու­մին պա­տաս­խա­նը այս խօս­քին մէջ է՝ խա­չուե­ցաւ քա­նի որ Հօ­րը կամ­քը ա՛յդ­պէս էր։ Աս­տու­ծոյ կամքն էր, որ Ինք սահ­մա­նա­փա­կուի «մարդ­կա­յին կեան­քի հուն»ին մէջ, եւ ան­կէ դուրս չել­լէ ո­րե­ւէ տե­սակ ստի­պո­ղու­թեան տակ։ Յի­սուս խա­չուե­ցաւ նաեւ ա­նոր հա­մար որ պէ՛տք էր ցուց­նէր, թէ Ինք կա­րող էր «լման մարդ» ըլ­լա­լով հան­դերձ՝ «Աս­տու­ծոյ պէ՛ս» ապ­րիլ եւ վա­րուիլ։ Ինք լոյս էր եւ խա­ւա­րը լոյ­սը պի­տի մեր­ժէր։ Յի­սուս ցոյց տուաւ թէ՝ որ­քան կեն­սա­կան է՝ «Մարդ ըլ­լալ եւ Աս­տու­ծոյ կող­մը կե­նալ, որ հե­րո­սու­թեան հա­րա­զատ էու­թի՛ւնն է»։­

Ուս­տի երբ Յի­սուս նե­ղու­թիւն­նե­րու չեն­թար­կուէր, չխա­չուէր, ա­պա ի՜նչ ար­ժէք պի­տի ու­նե­նար իր այն խօս­քը, երբ կը քա­ջա­լե­րէր ամ­բողջ մարդ­կու­թիւ­նը աշ­խար­հի նե­ղու­թիւն­նե­րու դէմ, ը­սե­լով.

«Ա­սոնք խօ­սե­ցայ ձե­զի, որ­պէս­զի ինձ­մով խա­ղա­ղու­թիւն ու­նե­նաք։ Աշ­խար­հի վրայ նե­ղու­թիւն պի­տի ու­նե­նաք, բայց քա­ջա­լե­րուե­ցէ՛ք, ո­րով­հե­տեւ ես յաղ­թե­ցի աշ­խար­հին» (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։­

Եւ Յի­սուս տէ՛րն է իր ա­մէն մէկ խօս­քին…։

Եւ Յի­սուս կա­տա­րեալ տի­պա՛րն եւ մայր օ­րի­նակն է «կա­տա­րեալ մա՛րդ»ուն…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 26, 2016, Իս­թան­պուլ