ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ ՄԷՋ ԲՈՅՍԵՐ - Գ -

Սուրբ Գիր­քի մէջ յի­շուած զա­նա­զան բոյ­սե­րու ցան­կը կը շա­րու­նա­կենք ներ­կա­յաց­նել։

25) ԾԱ­ՂԻԿ.- (Երգ Եր­գոց Բ 1). բնագ­րին բա­ռը՝ որ հոս թարգ­մա­նուած է «ծա­ղիկ», երբ իր ընդ­հա­նուր կազ­մու­թեան նա­յուի, յայտ­նի կ՚ե­րե­ւի, թէ կը նշա­նա­կէ սո­խի նման ար­մատ մը կամ կոճ­ղէզ (=սո­խա­ձեւ ար­մատ) ու­նե­ցող «կա­ղա­բոյս» (=ծա­ղի­կի սոխ) ծա­ղիկ, եւ հա­ւա­նա­կա­նա­պէս նար­գէսն է, որ կը գտնուի բո­լոր Ա­սո­րի­նե­րու եր­կրին մէջ եւ շատ գե­ղե­ցիկ եւ ա­նու­շա­հոտ ծա­ղիկ մըն է։ («Նար­գէս»=նար­գիս, նար­կիս, հո­տա­ւէտ ծա­ղիկ մը. մօ­րուտ)։

«Վարդ» բա­ռը եր­բեք յի­շուած չէ Սուրբ Գրոց մէջ. թէ­պէտ այս ծա­ղի­կը Ա­սո­րի­նե­րու երկ­րին մէջ շատ ծա­նօթ է, մա­նա­ւանդ մէկ տե­սա­կը՝ որ «Դա­մաս­կեան վարդ» կո­չուած է Դա­մաս­կո­սի ա­նու­նով։ («Դա­մաս­կոս»=«Şam»)։

26) ԿԱ­ՂԱ­ՄԱԽ.- (Ծննդոց Լ 37, Ով­սեայ Դ 13)։ Ո­մանք կը կար­ծեն, թէ այս հա­մար­նե­րուն մէջ բնագ­րին բա­ռը, որ թարգ­մա­նուած է «կա­ղա­մախ»՝ շեր կամ, յու­նա­րէն բա­ռով, ստիւ­րակ ծա­ռին ա­նունն էր։ Եօ­թա­նա­սուն­ներ Ծննդոց գիր­քին մէջ «ստի­ւրակ» կը թարգ­մա­նեն յի­շեալ բա­ռը։ Իսկ Ով­սեայ մէջ «կա­ղա­մախ»։ («Կա­ղա­մախ»=կա­ղա­մա­խի=ճեր­մակ փայ­տով գե­տե­զե­րեայ ծառ, բար­տի)։ Այս եր­կու հա­մար­նե­րուն մէջ ը­սուա­ծը կը յար­մա­րի թէ՛ կա­ղա­մա­խի եւ թէ՛ ստիւ­րա­կի։ Վեր­ջի­նէն՝ այն է ստիւ­րա­կէն, կ՚ել­լէ կնդրկի ա­նու­շա­հոտ ռե­տի­նը։ («Կնդրուկ»=ազ­նիւ տե­սա­կի խունկ)։

27) ԿԱՂ­ՆԻ.- Ծննդոց ԼԵ 8, Ե­սա­յեայ Բ 13, Զ 13, ԽԴ 14, Ե­զե­կիէլ ԻԷ 6, Ով­սեայ Դ 13, Ա­մով­սայ Բ 9, Զա­քա­րեայ ԺԱ 2 հա­մար­նե­րուն մէջ յի­շուած է։

Կաղ­նին հա­զուա­գիւտ է Պա­ղես­տի­նի մէջ։ Թէ­պէտ Բա­սա­նի մէջ կան մե­ծա­մեծ կաղ­նի­ներ, բայց կա՛մ «մշտա­դա­լար» կո­չուած կաղ­նի են, եւ կա՛մ սղո­ցի։ Սուրբ Գրոց մէջ չի յի­շուի՛ր «սղո­ցի»ն (=«փա­լա­մուտ»), այլ՝ ա­նոր տե­րեւ­նե­րուն վրայ գտնուած որ­դէն կամ ճճիէն շի­նուած կար­միր ներ­կը (Ե­լից ԻԵ 4, Ղեւ­տա­ցի­ներ ԺԴ 4-6 եւ այլն)։­

Այս որ­դը կը գո­յա­նայ յի­շեալ ծա­ռին տե­րեւ­նե­րուն վրայ. եւ սկիզ­բէն կը կար­ծուէր, թէ ծա­ռին տնկա­յին մէկ մասն է։ Գոյ­նը շատ կար­միր է, ուս­տի հի­նէն ան­կէ կ՚առ­նուէր «կրկնա­կի կար­միր» կո­չուած ծի­րա­նի ներ­կը։

28) ԿԱ­ՍԻՍ.- (Ե­լից Լ 24, Ե­զե­կիէլ ԻԷ 19)։

­Կի­նա­մո­նի մէկ ստո­րին տե­սակն է «կա­սիս»ը. կե­ղե­ւէն կ՚ել­լէ ա­ռատ եւ կծուա­համ իւղ մը, թէ­պէտ կի­նա­մո­նի չափ հա­մե­մա­յին չէ՛։

29) ԿԻ­ՆԱ­ՄՈՆ.- Ե­լից Լ 23, Ա­ռա­կաց Է 17, Երգ Եր­գոց Դ 14, Յայտ­նու­թիւն ԺԸ 13 հա­մար­նե­րու մէջ յի­շուած է։ «Կի­նա­մոն»՝ «դար­չին», «կա­սիա», «դար­սե­նի», «կի­նա­մո­նա­ծառ», Հնդկաս­տա­նի եւ Չի­նի մէջ գտնուած տուն­կի մը կե­ղեւն է. ազ­նուա­գոյն տե­սա­կը կու գայ Մա­լա­պա­րէ եւ Սէյ­լան կղզիէն։

30) ԿՆԻՒՆ եւ ՊՐՏՈՒ.- Յո­բայ Ը 11։

«Կնիւն»ը խոտ մըն է, որ կը բուս­նի ջրար­բի տե­ղեր (Ե­սա­յեայ ԼԵ 7). թրքե­րէն «սազ» կը կո­չուի։ «Պրտու»ն (Ե­լից Բ 3) Ե­գիպ­տա­կան «պա­պիր»ն է, որ ութ կամ տա­սը ոտք բարձր կ՚ըլ­լայ, ծղօտն է ե­ռան­կիւ­նա­ձեւ եւ ա­ռանց տե­րե­ւի, բայց լայն եւ թփան­ման ծայրն է թաւ եւ ա­սուեղ։

(«Պա­պիր»=պա­պի­րոս՝ ե­գիպ­տա­կան բոյս՝ իբր թուղթ ծա­ռա­յող։ «Ծղօտ»=բոյ­սի բուն, կոթ։ «Թուփ»=մա­ցառ, ճիւ­ղա­լից կարճ տունկ։ «Թաւ»=խիտ, հոծ։ Ա­սուեղ»=բրդոտ, բուր­դէ կտո­րի նման)։­

Այս տուն­կէն կը շի­նուէր նա­ւակ (Ե­սա­յեայ ԺԸ 2), փսիաթ (=«խսիր», տա­պաստ), չուան եւ ու­րիշ ա­սոնց նման բա­ներ, իսկ ցո­ղու­նէն կը շի­նուէր Ե­գիպ­տո­սի հռչա­կա­ւոր թուղ­թը հե­տե­ւեալ կեր­պով։

Ցո­ղու­նին ներ­քին մա­սը խաւ խաւ կը կտրուէր, եւ այն խա­ւե­րը տախ­տա­կի մը վրայ ի­րա­րու քով դրուե­լէ ետ­քը՝ սոսն­ձով կը փակ­ց­­նէին։ Յե­տոյ այն­պէս փակ­չած թեր­թե­րը մամ­լոյ («մա­մուլ»=ճնշե­լու, ճզմե­լու, պինդ բռնե­լու հա­մար ո­րե­ւէ գլան, գոր­ծիք կամ մե­քե­նայ) տակ դնե­լով եւ չոր­ցնե­լով իբ­րեւ գի­րի թուղթ կը գոր­ծա­ծէին։ Ա­հա­ւա­սիկ, ա՛յս էր Ե­գիպ­տո­սի «պա­պիր»ը կամ «պա­պի­րոս»ը։ Պրտուն կը գտնուի Նե­ղոս գե­տին կող­մե­րը, Բա­բե­լո­նի մօտ եւ Հնդկաս­տան. (Յո­բայ Ը 11):

31) ԿՈ­ՐԵԱԿ.- Ե­զե­կիէլ Դ 9։ Ման­րա­հատ ար­մտի­նե­րէն է, եւ հա­սա­րակ է Ա­րե­ւել­քի մէջ։

(«Կո­րեակ»=«կո­րեկ»՝ մանր, ճեր­մակ կամ դե­ղին՝ ոս­պա­ձեւ հուն­տե­րով բոյս մը։ Մե­ծա­հա­տը կը կո­չուի՝ «գա­ւառս», որ դե­ղին կամ սեւ կո­րեկ է՝ խո­շոր հա­տե­րով)։

32) ՀԱ­ԼՈ­ՒԷ.- Այս ծա­ռը տա­կա­ւին կայ Հնդկաս­տա­նի մէջ եւ կը կո­չուի՝ «Ա­կիլ», ո­րուն փայ­տը շատ ա­նու­շա­հոտ է. Սաղ­մո­սաց ԽԵ 8։­

Ըստ ա­րե­ւե­լեան ա­ւան­դու­թեան, այս ծա­ռը Դրախ­տին ծա­ռե­րէն մէ՛կն է. Թուոց ՆԴ 6։ Փայ­տը շատ ծան­րա­գին էր, եւ կը գոր­ծա­ծուէր մե­ռե­լի պա­տա­նի ա­նու­շա­հո­տու­թիւն տա­լու հա­մար։

33) ՀԻ­ՆԱ.- «Հի­նա»՝ մազ գու­նա­ւո­րող հիւ­թը ար­տադ­րող թուփն է։ Երգ Եր­գոց Ա 14 եւ Դ 13 հա­մար­նե­րուն մէջ յի­շուած հո­տա­ւէտ, եւ ծի­րա­նա­ծաղ­կի (=«լէյ­լակ») նման ծաղ­կա­լից փոք­րա­հա­սակ թուփ մըն է։ Տե­րեւ­նե­րը Ա­րե­ւել­քի եւ Ե­գիպ­տո­սի մէջ փո­շիի վե­րա­ծուե­լով կը գոր­ծա­ծուին իբ­րեւ ներկ ե­ղուն­գի եւ յօն­քի։ Կ՚ե­րե­ւի, թէ մատ­նե­րու ե­ղունգ­նե­րը ներ­կե­լու այս սո­վո­րու­թիւ­նը շատ հին էր ե­գիպ­տա­ցի­նե­րու մէջ, քան­զի ա­սոր նշմա­րան­քը կը տես­նուի «մու­միայ»նե­րու, մա­նա­ւանդ կի­նե­րու «մու­միայ»նե­րու՝ զմռսուած մար­մին­նե­րու ե­ղունգ­նե­րուն վրայ։ Ո­մանք կը կար­ծեն, թէ այս սո­վո­րու­թիւ­նը կ՚ակ­նար­կուի. (Բ Օ­րի­նաց ԻԱ 12) հա­մա­րին մէջ…։

- Պի­տի շա­րու­նա­կենք։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 26, 2016, Իս­թան­պուլ