ԿՈ­ՒԱՆ­ԹԱ­ՆԱ­ՄՕ ԾՈ­ՑԻ ԱՐ­ԳԵ­ԼԱ­ԿԱ­ՅԱ­ՆԸ

Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րը տա­րօ­րի­նակ հաս­տա­տու­թիւն մը կը պա­հէ Քու­պա­յի հա­րաւա­րե­ւե­լեան շրջա­նին մէջ, Կուան­թա­նա­մօ ծո­ցի ար­գե­լա­կա­յան ա­նու­նով։ Մեծ եւ տա­րօ­րի­նակ բանտ մըն է Քու­պա­յի մէջ իր գո­յու­թիւ­նը շա­րու­նա­կող ա­մե­րի­կեան այս ար­գե­լա­կա­յա­նը։

Քու­պա­յի Կուան­թա­նա­մօ հո­ղա­մա­սը Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րուն պատ­կա­նած է 1902-էն ի վեր։ 1898-ի Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ-Սպա­նիա պա­տե­րազ­մին, սպա­նա­կան բա­նա­կին պար­տու­թե­նէն ետք, 1902-ին ա­մե­րի­կեան ու­ժե­րը կը մեկ­նին Քու­պա­յէն, բայց տա­րի մը ետք՝ 1903-ին, ա­պա՝ 1934-ի Քու­պա-Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րով, վեր­ջինս կը շա­րու­նա­կէ վար­ձուած պա­հել Կուան­թա­նա­մօ ծո­ցի տոր­մի­ղա­յին կեդ­րո­նը։ Հա­կա­ռակ վար­չա­կար­գե­րու փո­փո­խու­թեանց, Ո­ւա­շինկ­թըն վար­ձո­ւած կը պա­հէ Կուան­թա­նա­մոն։

Այս հո­ղա­մա­սին վրայ, 2002 Յու­նուա­րին ա­մե­րի­կեան ու­ժե­րը կը հաս­տա­տեն բանտ մը՝ ար­գե­լա­կա­յան մը, որ այ­սօր կը ծա­ռա­յէ մի­ջազ­գա­յին ոճ­րա­գործ­ներ եւ տար­բեր յան­ցանք­նե­րով դա­տա­պարտո­ւած­ներ բան­տար­կուած պա­հե­լու։ Բան­տին ա­ռա­ջին «բնա­կիչ­նե­րը» բե­րո­ւե­ցան Աֆ­ղա­նիս­տա­նէն, Ի­րա­քէն եւ այլ վայ­րե­րէ։ Ար­գե­լա­կա­յա­նէն ներս գոր­ծադ­րուած բռնու­թիւն­նե­րը մի­ջազ­գա­յին քննա­դա­տու­թեան նիւթ դար­ձած են յա­ճախ։ «Էլ Քաի­տէ»ի կաս­կա­ծե­լի­նե­րը եւս կը պա­հուին կա­յա­նին մէջ։ Ի վեր­ջոյ, հա­րիւ­րա­ւոր­ներ բան­տար­կեալ կը մնան ա­ռանց դա­տա­վա­րու­թեան կամ ամ­բաս­տա­նու­թեան, ա­ռար­կուե­լով որ յի­շեալ­նե­րը ա­մե­րի­կա­ցի քա­ղա­քա­ցի­ներ չեն…։

Նա­խա­գահ Պու­շի վար­չու­թիւ­նը կը պնդէր, որ պար­տա­ւո­րուած չէր պա­տե­րազ­մի բան­տար­կեալ­նե­րուն սահ­մա­նադ­րա­կան ի­րա­ւունք­նե­րը պաշտ­պա­նել, ոչ ալ յար­գել Ժը­նե­ւի հա­մա­ձայ­նու­թեան օ­րէնք­նե­րը։ 2006-ին քննիչ յանձ­նա­խում­բին օ­րի­նա­կա­նու­թիւ­նը վե­րա­հաս­տա­տուե­լէն ետք, դա­տա­րան մը ար­տօ­նեց, որ օ­տար բան­տար­կեալ­նե­րուն բո­ղո­քե­լու ի­րա­ւունք­նե­րը ըն­դու­նե­լի դառ­նան։ Օ­տա­րազ­գի կարգ մը բան­տար­կեալ­նե­րուն կե­ցու­թիւնն ալ դժուա­րու­թիւն­ներ  յա­րու­ցած է, ո­րով­հե­տեւ օ­տար պե­տու­թիւն­ներ յա­ճախ կը մեր­ժեն ի­րենց իսկ քա­ղա­քա­ցի բան­տար­կեալ­նե­րը ըն­դու­նիլ ի­րենց հո­ղին վրայ, ի­րենց բան­տե­րուն մէջ…։

Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա 22 Յու­նո­ւար 2009-ին հա­մա­ձայ­նե­ցաւ ընտ­րա­պայ­քա­րի իր խոս­տու­մը յար­գել՝ փա­կե­լու Կուան­թա­նա­մոն. սա­կայն հան­րա­պե­տա­կան­նե­րու զօ­րա­ւոր մեր­ժու­մը Գոնկ­րէ­սէն ներս, տա­կա­ւին բաց կը պա­հէ ար­գե­լա­կա­յա­նը։ Ար­տա­քին ճնշում­նե­րուն առըն­թեր, ներ­քին խլրտում­նե­րը ան­պա­կաս են. 2013-ին, 166 բան­տար­կեալ­նե­րուն կէ­սէն ա­ւե­լին հա­ցա­դուլ յայ­տա­րա­րած էր ի­րենց վի­ճա­կին դէմ բո­ղո­քե­լու հա­մար։

Կուան­թա­նա­մո­յի ար­գե­լա­կա­յա­նը միշտ մնա­ցած է նա­խա­գա­հու­թեան ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կան։ 2011 Յու­նուա­րին Նա­խա­գահ Օ­պա­մա ստո­րագ­րեց հրա­մա­նա­գիր մը, ար­գի­լե­լով բան­տար­կեալ­նե­րուն փո­խադ­րու­թիւ­նը մայր հող կամ օ­տար եր­կիր­ներ, եւ նոյն ա­տեն յե­տաձգե­լով կա­յա­նին փա­կու­մը։ Ա­միս մը ետք՝ Փետ­րուա­րին, պաշտ­պա­նու­թեան քար­տու­ղար Ռա­պըրթ Կէյց յայտ­նեց, թէ դժուար թէ Կուան­թա­նա­մոն փա­կուէր, Գոնկ­րէ­սի ընդ­դի­մու­թեան պատ­ճա­ռով։ Ա­մե­րի­կեան մա­մու­լը ընդ­մի­ջում­նե­րով կը զբա­ղի Կուան­թա­նա­մօ ար­գե­լա­կա­յա­նին ճա­կա­տա­գի­րով, որ միշտ ալ դա­տա­պար­տուած է… բաց մնա­լու։

Այս տա­րուան՝ 2016-ի Ապ­րի­լին, Կուան­թա­նա­մօ բան­տին մէջ տա­կա­ւին կը պա­հուէին 80 կա­լա­նա­ւոր­ներ։ Պէտք է նշել, որ կա­լա­նա­ւոր­նե­րէն կա­րե­ւոր թիւ մը, ի­րենց եր­կիր­նե­րը հաս­նե­լէն ետք, կը լծուին մի­ջազ­գա­յին ա­հա­բեկ­չա­կան գոր­ծին. ի­րո­ղու­թիւն մը, որ լրջօ­րէն դժուա­րա­ցու­ցած է ամ­բող­ջա­կան փա­կու­մին ծրա­գի­րը։ Ա­մե­րի­կեան Ազ­գա­յին հե­տապն­դու­մի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը յայտ­նած է, որ 2016 Յու­նուա­րին ա­զատ ար­ձա­կուած 647 բան­տար­կեալ­նե­րէն 116-ը վե­րա­դար­ձած են ոճ­րա­յին աս­պա­րէ­զին, իսկ 69 ան­հատ­ներ ալ՝ հին ու­ղիին վրայ են։

ՄԱ­ՀԱ­ՆԱԼ ՓԱ­ՓԱ­ՔՈՂ­ՆԵ­ՐԸ Օ­ՐԻ­ՆԱ­ԿԱ­ՆՕ­ՐԷՆ ԿՐՆԱՆ ՄԵՌ­ՆԻԼ…

Անց­նող շաբ­թուան ըն­թաց­քին՝ Յու­նիս 10-ին, Գա­լի­ֆոր­նիան  վերջ­նա­գոյն նա­հան­գը դար­ձաւ, ուր մա­հա­մերձ հի­ւան­դը օ­րի­նա­կա­նօ­րէն, միայն դե­ղա­գի­րի օգ­նու­թեամբ եւ եր­կու բժիշկ­նե­րու թե­լադ­րու­թեամբ կրնայ իր կեան­քին վերջ տալ։ Ու միայն ի՛նք, հի­ւան­դը կրնայ ո­րո­շում տալ իր կեան­քին վերջ տա­լու. ո՛չ հա­րա­զատ, ո՛չ բա­րե­կամ, ո՛չ ալ բժիշկ մը կրնայ այդ ո­րո­շու­մը տալ։ Եւ այս ո­րո­շու­մը չի նշա­նա­կեր… անձ­նաս­պան ըլ­լալ։

Այս նա­հան­գին մէջ եւ այ­լուր, ար­գի­լուած էր օ­րի­նա­կան ձե­ւով եւ բժիշ­կի մը օգ­նու­թեամբ դե­ղեր գոր­ծա­ծել՝ մա­հա­նա­լու, անձ­նաս­պան ըլ­լա­լու հա­մար։ Նոր օ­րէն­քին կի­րար­կու­մով սա­կայն, մտա­հո­գու­թիւն մը կը տա­րա­ծուի լա­թի­նօ եւ սե­ւա­մորթ շրջա­նակ­նե­րու մէջ, թէ ար­դեօք աղ­քա­տու­թեան մէջ տուայ­տող մահ­կա­նա­ցու­ներ, ա­ժան եւ մա­հա­ցու դե­ղեր գոր­ծա­ծե­լով պի­տի քա­ջա­լե­րուի՞ն ի­րենց կեան­քին վերջ տա­լու…։ Ա­ժան ձե­ւով մա­հա­ցու­թիւ­նը մտա­հո­գել սկսած էր օ­րէն­քին կի­րար­կու­մին ընդ­դի­մա­ցող­նե­րու շրջա­նակ­նե­րը։

Լոս Ան­ճե­լը­սի բարձ­րա­գոյն կարգ վա­յե­լող կա­թո­ղի­կէ Կո­մէզ Ար­քե­պիս­կո­պո­սը ա­ռա­ջին ար­տա­յայ­տուող­նե­րէն ե­ղաւ, ո­րու հա­մա­ձայն՝ «Այս նոր օ­րէն­քով, մենք ի­րենց բախ­տին լքած կ՚ըլ­լանք մեր խո­ցե­լի եւ աղ­քատ հա­րե­ւան­նե­րը, զա­նոնք ա­նար­ժան նկա­տե­լով մեր խնամ­քին եւ ըն­կե­րա­յին կա­րե­լիու­թիւն­նե­րուն», կը գրէր Կո­մէզ Ար­քե­պիս­կո­պո­սը։ «Նոր օ­րէն­քը ա­ռող­ջա­պա­հա­կան մեր կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը պի­տի նուա­զեց­նէ։ Աղ­քատ­ներն ու տա­րի­քոտ­նե­րը ար­դէն նուազ ի­րա­ւունք եւ կա­րե­լիու­թիւն ու­նէին դար­մա­նուե­լու», կ՚ար­տա­յայ­տուէր կա­թո­ղի­կէ կրօ­նա­պե­տը։

Յայտ­նուած կար­ծիք­նե­րը կրնան ո­րոշ չա­փո՛վ մը միայն մտա­հո­գիչ ըլ­լալ, ե­թէ նկա­տի ու­նե­նանք Օ­րե­կոն նա­հան­գէն ներս կի­րար­կուող նոյն օ­րէն­քին ար­դիւնք­նե­րը։ 1997 թուա­կա­նին ի զօ­րու դար­ձաւ այս օ­րէն­քը Օ­րե­կո­նի մէջ եւ դե­ղա­գիր­նե­րու օգ­նու­թեամբ մա­հա­ցու­թիւ­նը շատ դան­դաղ յա­ւե­լում կրած է նա­հան­գին մէջ։ 1998-ին կի­րա­կուիլ սկսած օ­րէն­քին գծով, այդ տա­րուան մա­հա­ցած­նե­րուն թի­ւը ե­ղած է միայն 20, իսկ 2015-ին մա­հա­ցած են 105 միայն։ Եւ մա­հա­ցող­նե­րուն մեծ մա­սը 65 տա­րի­քը թե­ւա­կո­խած են, սպի­տա­կա­մորթ, ո­րոշ կրթու­թիւն ստա­ցած քա­ղա­քա­ցի­ներ են եւ 60 տո­կո­սը բժշկա­կան ա­պա­հո­վագ­րու­թիւն ու­նի։

Գո­յու­թիւն ու­նե­ցող տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը չեն թե­լադ­րեր, որ նոր օ­րէն­քը կրնայ քա­ջա­լե­րել աղ­քատ ու թշուառ ան­հատ­նե­րը՝ մա­հա­ցու­թեան դի­մե­լու, ի­րենց վի­ճա­կէն դուրս գա­լու հա­մար։ Անհ­րա­ժեշտ է հոս շեշ­տել, որ մեր նա­հան­գէն ներս, դե­ղա­տոմ­սե­րով մա­հա­նա­լը Medical-ով ա­պա­հո­վագ­րուած է։

Նոր օ­րէն­քը դժուար սկիզբ մը կրնայ ու­նե­նալ, ո­րով­հե­տեւ սպա­նա­խօս կամ գու­նա­ւոր խմբա­ւո­րում­նե­րուն մօտ՝ բնա­կան խօ­սակ­ցու­թեան նիւ­թեր չեն մահն ու ա­նոր հե­տե­ւանք­նե­րը։ Ի վեր­ջոյ, մա­հուան մա­սին խորհր­դա­ծե­լը, մոր­թին գոյ­նին կամ կրօ­նա­կան հա­ւա­տա­լիք­նե­րուն հետ շատ ալ ա­ռըն­չու­թիւն չու­նի։ Ծայր աս­տի­ճա­նի ան­հա­տա­կան ո­րո­շու­մի ար­դիւնք կրնայ ըլ­լալ մա­հուան մա­սին խորհր­դա­ծե­լը։

ՎԱ­ՉԷ ՍԵ­ՄԵՐ­ՃԵԱՆ

Կլեն­տէյլ

«Նոր Օր»