ՍԻԼՎԱ ԿԱՊՈՒՏԻԿԵԱՆ

Տա­սը տա­րի ա­ռաջ Օ­գոս­տո­սին մեզ­մէ հե­ռա­ցաւ բա­նաս­տեղ­ծու­հի եւ հրա­պա­րա­կա­խօս Սիլ­վա Կա­պու­տի­կեան: Կա­պու­տի­կեա­նը գրած է հայ­րե­նի­քին, հա­յոց լե­զուին, հայ ժո­ղո­վուր­դի ճա­կա­տա­գի­րին եւ սի­րոյ մա­սին. ան ամ­բողջ կեան­քը նուի­րած է ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան աշ­խա­տան­քին եւ հայ­րե­նի­քին:

20 Յու­նուար 2009-ին, բա­նաս­տեղ­ծու­հիին ծննդեան 90-ա­մեա­կին օ­րը, ա­նոր ապ­րած բնա­կա­րա­նը ար­դէն իսկ վե­րա­ծուած էր տուն-թան­գա­րա­նի:

Իր կտա­կով Սիլ­վա Կա­պու­տի­կեան պա­հան­ջած էր, որ բնա­կա­րա­նին ըն­դու­նա­րա­նը, ննջա­սե­նեակ-աշ­խա­տա­վայ­րը եւ հիւ­րա­սե­նեա­կը պա­հեն նոյ­նու­թեամբ, ա­ռանց բան մը ա­ւելց­նե­լու կամ պակ­սեց­նե­լու…

Կա­պու­տի­կեա­նի կեն­սագ­րու­թեան փո­խա­րէն, այ­սօ­ր կը ներ­կա­յաց­նենք տուն թան­գա­րա­նէն լու­սան­կար­ներ, ո­րոնք նոյն­քան խօ­սուն են, որ­քան կեն­սագ­րա­կան մը:

- Ցու­ցաս­րա­հին ա­ռա­ջին հա­տուա­ծին մէջ ներ­կա­յա­ցուած են Վա­նէն բե­րուած մա­սունք­ներ՝ կա­ւէ պտուկ, մե­տա­ղեայ տաշ­տակ, ո­րուն մէջ լոգ­ցեր են թէ՛ նո­րա­ծին բա­նաս­տեղ­ծու­հին եւ թէ՛ ա­նոր որ­դին՝ Ա­րա Շի­րա­զը: Ցու­ցադ­րուած է նաեւ կա­րի մե­քե­նան, որ նուէր ստա­ցած էր մօր­մէն. ե­րի­տա­սարդ տա­րի­քին բա­նաս­տեղ­ծու­հին յա­ճախ իր գծագ­րած հա­գուստ­նե­րը կը կա­րէր:

- Մահ­ճա­կա­լին մօտ գտնուող սե­ղա­նին ան­պայ­ման պէտք է դրուեր քո­նիաք, թէ­յի բա­ժակ­ներ, միրք եւ քաղց­րա­ւե­նիք:

- Ցու­ցաս­րա­հին յա­տուկ շուք կու տայ բա­նաս­տեղ­ծու­հիին տղուն՝ քան­դա­կա­գործ Ա­րա Շի­րա­զին կեր­տած գա­ճէ կի­սանդ­րին, ո­րուն պրոն­զէ տար­բե­րա­կը զե­տե­ղուած է Կո­մի­տա­սի ա­նուան պան­թէո­նը:

Հոս է, որ ա­մէն առ­տու Կա­պու­տի­կեա­նը լե­ղի սուրճ եւ քո­նիաք կը խմէր…

- Բա­նաս­տեղ­ծու­հին ար­ծա­թեայ զար­դեր կը սի­րէր. ան սո­վո­րա­բար կը կրէր ցու­ցա­փեղ­կին կեդ­րո­նը զե­տե­ղուած գե­ղե­ցիկ մա­նեա­կը:

- Եօ­թա­նա­սու­նա­կան­նե­րուն, երբ կա­լա­նա­ւո­րե­ցին Սեր­կէյ Փա­ռա­ճա­նո­վը, Կա­պու­տի­կեան նա­մակով դի­մեց Խորհր­դա­յին Հա­յաս­տա­նի գլխա­ւոր դա­տա­րա­նին:

Ա­յո, ան տա­րօ­րի­նա­կու­թիւն­ներ ու­նի, սա­կայն կա­րե­լի չէ Փա­ռա­ճա­նո­վի պէս մարդ մը բան­տար­կել ա­զատ մտա­ծո­ղու­թեան հա­մար: Ան պէտք է ստեղ­ծա­գոր­ծէ, ան կա­րե­ւոր է մեր ժո­ղո­վուր­դին հա­մար», գրած էր ան: Նա­մա­կը ան­պա­տաս­խան մնաց, սա­կայն ա­ւե­լի ուշ, Փա­ռա­ճա­նո­վի որ­պէս ե­րախ­տա­գի­տու­թիւն գե­ղե­ցիկ զարդ մը ու­ղար­կեց Կա­պու­տի­կեա­նին:

- 1963-ին Սիլ­վա Կա­պու­տի­կեան Փա­րի­զի մէջ կը հան­դի­պի Սիա­ման­թո­յի քրոջ: Վեր­ջինս իր եղ­բօր գրի­չը կը նուի­րէ բա­նաս­տեղ­ծու­հիին:

Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տի ու­րա­րին մէկ բա­ժի­նը Կա­պու­տի­կեա­նին նուի­րած է փա­րի­զաբ­նակ սփիւռ­քա­հայ մը. ան եր­կու­քի կի­սած է ու­րա­րը եւ մէկ մա­սը ի­րեն վե­րա­պա­հած:

- Կա­պու­տի­կեա­նը կե­րա­կուր պատ­րաս­տել չէր սի­րեր, բայց կը սի­րէր սե­ղան յար­դա­րել եւ հիւր ըն­դու­նիլ: Ա­նոր սե­ղա­նը միշտ ա­ռատ էր: Այս սե­ղա­նին շուրջ հե­տաքրք­րա­կան հան­դի­պում­ներ եւ զրոյց­ներ ու­նե­ցած է հայ յայտ­նի մտա­ւո­րա­կան­նե­րու հետ:

- Մօ­րը հան­դէպ բա­նաս­տեղ­ծու­հիին սէ­րը ան­սահ­ման էր ու փո­խա­դարձ: Ա­մէն ան­գամ, երբ եր­կար ժա­մա­նա­կով բա­նաս­տեղ­ծու­հին պի­տի բա­ցա­կա­յէր տու­նէն, մայ­րը շատ ծանր կ՚ան­հանգս­տա­նար: «Մեծ­նա­լէս ետք հասկ­ցայ, որ մայրս կ՚ան­հանգս­տա­նար եւ կը մտա­հո­գուէր տու­նէն մեկ­նե­լէս ա­ռաջ իսկ…»։

- Տուն-թան­գա­րա­նին մէջ պա­հուած են նաեւ բազ­մա­թիւ նուէր­ներ, զորս բա­նաս­տեղ­ծու­հին տա­րե­դար­ձին ա­ռի­թով ստա­ցեր էր Ա­մե­նայն Հա­յոց Վազ­գէն Կա­թո­ղի­կո­սէն, Պա­րոյր Սե­ւա­կէն, Ա­ւե­տիք Ի­սա­հա­կեա­նէն եւ այլ մտե­րիմ­նե­րէ:

Վազ­գէն Վե­հա­փա­ռին հետ բա­նաս­տեղ­ծու­հին շատ ջերմ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նե­ցած է: Վե­հա­փառն ու Սիլ­վան ժա­մա­նա­կին դրա­ցի­ներ ե­ղած են, յա­ճախ կը հան­դի­պէին ի­րա­րու եւ նուէր­ներ կը փո­խա­նա­կէին: Այդ նուէր­նե­րէն կը զա­տո­րո­շուին մե­տաք­սեայ գլխա­զար­դը եւ զար­դա­սե­ղը:

- Ա­զատ ժա­մե­րուն Կա­պու­տի­կեան կը սի­րէր ա­սեղ­նա­գոր­ծել եւ հա­գուստ­նե­րու նմոյշ­ներ գծել: Ան ո՛չ միայն կը գծէր, այլ նաեւ կը կա­րէր:

- Թան­գա­րան այ­ցե­լող­նե­րը ան­տար­բեր չեն կրնար անց­նիլ այս լու­սան­կա­րին եւ այս տո­ղե­րուն առ­ջե­ւէն. այս տո­ղե­րը ան նուի­րած է իր տղուն՝ Ա­րա Շի­րա­զին, ո­րուն հետ բարդ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նե­ցած է:

ԴԱՐ­ՁԵԱԼ ՈՐ­ԴԻ­ՆԵ­ՐԻՆ

Ես քեզ մօտ կը­գամ մեռ­նե­լուց յե­տոյ,
Կը­գամ ու կո­ղիդ կը նստեմ եր­կար,
Վեր­ջա­պէս կ՚ա­նեմ պատ­մու­թիւ­նը քո,
Ինչ­պէ՛ս, ինչ գծով դու աշ­խարհ ե­կար:
Ես քեզ մե­ծաց­րի մե­նակ ու դժուար,
Ես՝ ըմ­բոստ հո­գի ու նաեւ հլու,
Ես քեզ մե­ծաց­րի ու­րի­շի հա­մար
Ու խո­ցուած հպարտ կանգ­նե­ցի հե­ռու:
Կը­գամ, կը բա­ցեմ վա­րա­գոյ­րը փակ,
Գո­ռոզ դի­մակս մի կողմ կը գցեմ,
Կա­րօտ կը գրկե՜մ գլուխդ ճեր­մակ,
Ա­ռա­ջին ան­գամ դէմդ կը լա­ցեմ:
… Դր­սում՝ մի հե­ռու, օ­տար ե­րե­կոյ,
Դու՝ Ե­րե­ւա­նում, ես այս­տեղ՝ մե­նակ…
Ես քեզ մօտ կը­գամ մեռ­նե­լուց յե­տոյ,
Կը մնամ քեզ հետ ու էլ չե՜մ գնա­յ…

Պատրաստեց՝ ՇՈՒ­ՇԻԿ ՄԱ­ՒԻ­ՍԱ­ԳԱ­ԼԵԱՆ

«Ազդակ», Լիբանան