ԱՄԼՈՒԹԵԱՆ ՑԱՒԸ

«Օ, բնու­թիւն Օ՜, մայր,

Մշտահ­ոլ­ով, մշտագ­ոյ եւ մշտատ­եւ...» (Ե. Չ.):

Ինչպ­է՞ս կրնայ ըլ­լալ մշտա­տեւ, եթ­է մշտահ­ոլ­ով չըլ­լայ, ու այդ ըն­թաց­քին մէջ, եթ­է կան աստ­ղեր ո­րոնք, կը մարին, ուստ­ի կան աստ­ղեր ալ, որ­ոնք կը ծնին... պայ­մա­նաւ­որ­ուած են ի­րար­մով:

Բնութ­եան ար­գաս­իքն­եր­էն է մարդ ա­րա­րա­ծը, որ կը տար­բեր­ի այլ կ­­են­դա­նին­եր­է ոչ միայն ֆ­­ի­զի­քա­կան կազմ­ով, հոս ըս­ել կ՚ու­զեմ ուն­ե­ցած դիւր­ութ­իւն­նե­րով, ինչ որ պարգ­եւ­ուած է իր­են՝ ձեռք­եր, մատն­եր եւ այլք ու գլխաւ­որ­ը՝ վեր­ին ուղ­եղ­ը՝ բա­նա­կա­նութ­իւն­ը: Յա­ճախ մտա­ծած եմ, որ եթ­է փիղ­ը կամ կէտ­ը մեզմ­է բազ­մա­պատ­իկ խե­լա­ցի ըլ­լար, ի՞նչ կրնար պա­տա­հիլ նոյն այդ ֆի­զի­քա­կան կազմ­ով՝ տու­եալ պայ­ման-ն­ե­րուն տակ:

Հնարքն­եր­ը հրա­շա­լի են եւ ի հարկ­է, սա­կայն հ­­ոս եւս մար­դուն մէջ առ­կայ է ստոր­ին ես­ը, որ ինչ-ինչ պատ­ճառ­ներ­ով կու տայ բա­նա­կա­նութ­իւն­ը եւ գլուխ կը ցցէ ա­նաս­նա­կան­ը:

Եր­կու որ­բեր ազ­գա­սի­րա­կան նկրտում­ներ­ով, գործ­նա­կան քայլ­ով կը կառ­ուց­են մշակ­ոյթ­ի կրթա­րան մ­­ը, որ կը կոչ­ու­ի «Լուս­ոյ Տա­ճար» եւ կ՚ար­դա­րացն­է այդ մէկ­ը տաս­նա­մեակ­ներ, սա­կայն... կը կար­դանք. «Լուս­ոյ Տա­ճա­րին մոմ­եր­ը մի առ մ­­ի կը մար­ին»: Ի հարկ­է պիտ­ի մար­ին. «Ո՞վ ապ­րած է ու չէ մե­ռած»... եւ սա­կայն բնութ­են­էն տար­բեր բան մ­­ըն է երբ «Լու­սոյ Տա­ճար»­ը ոչ թէ կը փակ­ու­ի... այլ՝ կը փակ­են: Վասն ինչ­ի՞. ի շահ որ­ո՞ւ... եւ այս­պէս յաջ­որ­դա­բար Տա­ճա­րին մոմ­ե­րը մէկ-մէկ պիտ­ի մար­ին են­թա­կայ դրուած­քով, այ­սինքն ա­ռանց նոր մոմ­եր­ու, որ­ով սերն­դա­փոխ­ութիւն պիտ­ի կա­տա­րու­ի յան­ուն գո­յա­տեւ­ման, ի շահ հա­յա­պահ­պան­ման եւ մա­նա­ւանդ յան­ուն Ա­րեւ­մ­տա­հայ­եր­էն­ի անվ­տանգ­ութ­եան, որ­ուն շուրջ աղ­մուկ կը բարձ­րա­նայ աստ եւ անդ: Վասն... ոչ­ինչ­ի:

Իսկ եթ­է տա­կա­ւին «Լուս­ոյ Տա­ճար»­ը չփակ­էր իր դռներ­ը, յոյս կ՚ուն­ե­նա­յինք այն­տեղ­էն լոյս­ի շող­եր ու­նե­նա­լու, որպ­էս­զի նոր­ոգ հանգ­ուց­եալ Սմբատ Տէ­րու­նեա­նի բա­ռեր­ով՝

«Ու միայն կանչ մ­­ը սրտոտ, հպում մը լոկ սէ­րա­խանձ, կրնան ա­նայց ա­նա­պատն ըն­ել հան­դէս մը ջրցայտ»:

Սրտոտ կանչ­եր եւ այլն... ա­նօգ­ուտ ճիգ­եր ե­ղան «Լուս­ոյ Տա­ճար»ին նոր մոմ­եր պարգ­եւ­ել­ու...։ Ու այս­պէս «ա­նա­պատ­ը» կը մնայ ա­նա­պատ:

«ԼՈՒՍ­ՈՅ ՏԱ­ՃԱՐ»­ը ան­լոյս եւ հսկայ գեր­եզ­ման... որ­ու հա­մար Թ­­էք­էեա­նէն հատ­ուա­ծով մը փո­խա­բե­րա­բար տանք.

«Զաւ­կի մը շնորհն ան­գամ, ո՜վ Տէ­ր, զը­լա­ցար ին­ծի ընդ­միշտ, եւ այդ մա­սուն­քը սի­րո­յս, ար­գի­լե­ցի­ր փա­փաք­նե­րու տակ ան­լոյս, եւ զի­ս իմ մէջս ա­պա­կա­նե­ցի­ր չա­րա­չար...»:

«Վեր­ջի­ն հինգ տա­րի­նե­րուն Լու­սո­յ Տա­ճա­րին քա­նի­ե­րո­րդ մոմն է որ կը մա­րի­»: (Զ. Ղ.)

Ի հար­կէ պի­տի մա­րի­, բայց բուն ցա­ւա­լին ամ­լու­թիւնն է: «Եւ զի­ս իմ մէջս սպան­նե­ցի­ր չա­րա­չար»: (Վ. Թ.)

ՍԱՐԳԻՍ ՓՈՇՕՂԼԵԱՆ