ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԸ ԵՒ ԾԵՐԵՐԸ ԿՐՆԱ՞Ն ՄՆԱՅՈՒՆ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆ ՄՇԱԿԵԼ

Ա­մե­նէն հին ժա­մա­նակ­նե­րէն մին­չեւ այ­սօր մար­դոց հա­մար միշտ կեն­սա­կան ե­ղած է ըն­կե­րոջ մը, կամ ըն­կեր­նե­րու ներ­կա­յու­թիւ­նը: Փի­լի­սո­փա­ներ, տե­սա­բան­ներ եւ ըն­կե­րա­բան­ներ վա­ւե­րա­կան-ա­ռար­կա­յա­կան տե­սա­կէտ­ներ ար­տա­յայ­տած են: Ա­րուես­տի մար­զին մէջ բազ­մա­թիւ են­թա­կա­յա­կան կար­ծիք­ներ դրսե­ւո­րուած են բա­նաս­տեղ­ծու­թեան, վէ­պի, եր­գի, գե­ղան­կա­րի, պա­լէի, թատ­րո­նի, շար­ժա­պատ­կե­րի տես­քով: Ե­թէ մօ­տիկ ան­ցեա­լին բա­րե­կա­մա­կան կա­պեր հաս­տա­տելն ու պա­հե­լը շատ մեծ ջան­քեր չէր պա­հան­ջեր, այ­սօր սա­կայն ե­րե­ւոյ­թը այլ է:

Բրի­տա­նա­կան «Կար­տիըն» թեր­թին մէջ վեր­ջերս հրա­տա­րա­կուած յօ­դուա­ծով մը, որ ստո­րեւ թարգ­մա­նա­բար կը ներ­կա­յաց­նենք, Փամե­լա Ռետ­մոնտ Սա­թան շա­հե­կան նշում­ներ կ՚ը­նէ մա­նա­ւանդ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու եւ տա­րեց­նե­րու մի­ջեւ բա­րե­կա­մու­թեան հար­ցին:

Փա­մե­լա Ռետ­մոնտ Սա­թան հե­ղի­նակն է «Նիւ Եորք Թայմզ»ի հրա­տա­րա­կած պեսթ սե­լը­րին՝ «Ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ», որ այժմ պատ­կե­րաս­փիւ­ռա­յին հա­ղոր­դա­շար է: Ան նաեւ հրա­տա­րա­կած է 20 գիր­քեր, ստեղ­ծած է 6 մի­լիոն այ­ցե­լու ու­նե­ցող Nameberry.com կայքը: Observer եւ Glamour թերթերու յօդուածագիր է եւ մայր՝ երեք չափահասներու: Կը բնակի Լոս Անճելըս:

Ըստ Դի­մա­տետ­րի իմ ըն­կեր­նե­րուս պատ­րաս­տած ան­պաշ­տօն ու­սում­նա­սի­րու­թեան, կան բազ­մա­թիւ ան­ձեր, ո­րոնց բա­րե­կամ­նե­րուն տա­րիք­նե­րը կը տա­ր­բե­րի 5-90-ի մի­ջեւ:

«Իմ ա­մենէն տա­րի­քոտ ըն­կերս 91, իսկ ա­մենէն ե­րի­տա­սար­դը՝ 5 տա­րե­կան է», կը զե­կու­ցէ բա­րե­կամ մը: Այլ բա­րե­կամ մը կը գրէ. «Իմ ա­մենէն ծեր ըն­կեր­ներս բո­լորն ալ շա­տոնց մա­հա­ցած են, իսկ ա­մենէն ե­րի­տա­սարդ­նե­րը տա­կա­ւին չեն ծնած»:

Ա­րագ ակ­նարկ մը նե­տե­լով իմ ըն­կեր­նե­րուս առ­ցանց նկար­նե­րուն՝ նշմա­րե­ցի, որ հա­ւա­քոյթ­նե­րու, ընթ­րիք­նե­րու եւ պտոյտ­նե­րու ըն­թաց­քին, ա­նոնք նստած կամ կանգ­նած են գրե­թէ ի­րենց տա­րե­կից­նե­րու, այլ ոչ թէ պա­տա­նի­նե­րու կամ ու­սա­նող­նե­րու կող­քին:

Շատ հա­ճե­լի է շուրջդ ու­նե­նալ ըն­կեր­ներ, ո­րոնք տար­բեր են քեզ­մէ. օ­րի­նակ՝ Է­լիոթ-ET, Հա­րոլտ-Մոտ: Թէեւ միշտ կը մտա­ծեմ, թէ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը եւ ծե­րե­րը իս­կա­պէս կրնա՞ն ըն­կեր­ներ ըլ­լալ:

Ա­ռա­ջին հար­ցու­մը թե­րեւս պէտք է ըլ­լայ. ի՞նչ կը նշա­նա­կէ ըն­կեր: Ար­դեօք ըն­կեր­նե­րը մար­դիկ ե՞ն, ո­րոնց հետ պար­բե­րա­բար կ՚ընթ­րես, կեան­քիդ հիմ­նա­կան դէպ­քե­րը պատ­մե­լու: Կամ մար­դիկ՝ քննար­կե­լու հա­մար ա­մենէն անձ­նա­կան, չբա­ցա­յայ­տուե­լիք հար­ցե­րը: Թե­րեւս՝ եր­կուքն ալ, բայց ես վստահ եմ, որ տա­րի­քով մեզ­մէ շատ ա­ւե­լի փոքր եւ մեծ ըն­կեր­նե­րու կը պատ­մենք մեր պտոյտ­նե­րուն մա­սին, մինչ մեր կեան­քի ան­մա­քուր ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը կը բա­ցա­յայ­տենք գլխա­ւո­րա­բար մեր տա­րե­կից­նե­րուն: Հա­ւա­նա­բար, ո­րով­հե­տեւ մեր տա­րի­քի ան­ձեր նոյն այդ հար­ցե­րը կը դի­մագ­րա­ւեն եւ մե­զի կը թուի, թէ ա­ւե­լի կը հասկ­նան, քան՝ մեզ­մէ քա­նի մը տաս­նա­մեակ ա­ւե­լի տա­րեց­ներ, ո­րոնք մեր ծնող­քին նման կը զգան, մինչ շատ ա­ւե­լի նուազ տա­րիք ու­նե­ցող ըն­կեր­ներն ալ կրնան մեր ե­րա­խա­նե­րը նկա­տուիլ: Ու­րեմն իս­կա­կան մտեր­մու­թեան դժուա­րու­թիւն մը կայ:

«Իս­կա­պէս ա­ւե­լի կա­րե­ւոր է տար­բեր տա­րի­քի ըն­կեր­ներ ու­նե­նալս, քան իմ եր­կու ուղ­ղու­թիւն­նե­րով ըն­թա­նալս, մա­սամբ աշ­խա­տան­քիս բե­րու­մով», կ՚ը­սէ Փե­կի Օռնշ­թէյն, որ հե­ղի­նակն է «Դպրո­ցա­կան աղ­ջիկ­ներ» նո­րա­րա­րա­կան վա­ւե­րագ­րա­կան գիր­քին, իսկ այժմ կը գրէ նոր գիրք մը՝ «Աղ­ջիկ­ներ եւ սե­ռա­յին կեանք»:

«Ես միշտ հար­ցազ­րոյց­ներ կ՚ու­նե­նամ ինձ­մէ ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ աղ­ջիկ­նե­րու հետ (սկիզ­բը 10-15, իսկ այժմ՝ 30 տա­րի ա­ւե­լի փոքր) եւ ին­ծի հա­մար շատ կա­րե­ւոր է ու­նե­նալ ա­ւե­լի տա­րեց  ըն­կե­րու­հի­ներ, ո­րոնց կեան­քե­րը մօր­մէս ա­ւե­լի՝ իմ կեան­քիս նման են», կ՚ը­սէ ան:

Հա­կա­ռակ տա­րի­քա­յին բազ­մաբ­նոյթ բա­րե­կա­մու­թիւն­ներ մշա­կե­լու գի­տա­կից ջան­քե­րուն՝ տի­կին Օռնշ­թէյն կ՚ը­սէ. «Իմ ըն­կեր­նե­րուս մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը 7 տա­րի մեծ կամ փոքր է ինձ­մէ, եւ ես կը կար­ծեմ, թէ իմ տա­րիքս 45-55-ի մի­ջեւ է»:

Իմ մտե­րիմ ըն­կեր­ներս ալ ընդ­հան­րա­պէս ին­ծի տա­րե­կից են, յատ­կա­պէս՝ ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ կող­մը: Բայց ար­դեօք «Իմ տա­րիքս» ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը կը նշա­նա­կէ՞ իմ կեն­սա­բա­նա­կան տա­րիքս, կամ տա­րի­քը, որ կը հա­մա­պա­տաս­խա­նէ կեան­քի մէջ իմ կե­ցուած­քիս, դիր­քիս: Ես չա­փա­հաս զա­ւակ­ներ եւ 35 տա­րուան աշ­խա­տան­քի աս­պա­րէզ ու­նիմ, ո­րոնք զիս հանգս­տեան կո­չող եւ թոռ­նիկ­նե­րու հետ զբա­ղող մար­դոց տա­րե­կից կը դարձ­նէ: Բայց ես վէ­պեր սկսայ հրա­տա­րա­կել միայն 10 տա­րի ա­ռաջ: Ա­սի­կա կը նշա­նա­կէ, թէ ես աս­պա­րէ­զի ժա­մա­նա­կա­կիցն եմ 40-50 տա­րե­կան մար­դոց, եւ ես նաեւ կը վա­րեմ կեանք մը, որ նոյ­նիսկ ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ  կը դարձ­նէ զիս:

Ա­պա՝ ես վեր­ջերս ա­մուս­նա­լու­ծուե­ցայ եւ տե­ղա­փոխուե­ցայ Լոս Ան­ճե­լըս, ուր սկսայ պատ­կե­րաս­փիւ­ռա­յին հա­ղոր­դա­շա­րե­րու հա­մար կա­տա­կեր­գա­կան նիւ­թեր գրել: Ու­րեմն այժմ 23 տա­րե­կան եմ: Շատ կարծր 23-ա­մեայ…

Ա­սոնք բո­լո­րը շփո­թեց­նող կը դառ­նան նոր ըն­կեր­ներ գտնե­լու հա­մար, եւ ես այս ա­ռու­մով նա­խան­ձե­լի վի­ճա­կի մը մէջ չեմ: Ին­ծի բա­ռա­ցիօ­րէն տա­րե­կից մար­դիկ ար­դէն բա­ւա­րար թի­ւով ըն­կեր­ներ ու­նին, եւ ե­թէ նոյ­նիսկ պատ­րաս­տա­կամ ըլ­լան այդ խում­բին մէջ զիս տեղ մը թխմե­լու, ա­նոնք ամ­բող­ջո­վին այլ կեն­սա­կերպ ու­նին: Ժա­մա­նա­կին իմ ապ­րած կեան­քիս նման բան մը. ա­մու­սին, տուն, ըն­տա­նիք, ազ­գա­կան­ներ, դրա­ցի­նե­րու հետ ա­մէն շա­բաթ ընթ­րիք, դպրոց­նե­րու եւ ման­կամ­սուր­նե­րու մէջ թոռ­նիկ­ներ ու­նե­ցող ըն­կեր­ներ:

Այս­պէս կո­չուած նոր ըն­կեր­նե­րու շու­կա­յին մէջ իմ հան­դի­պած ան­ձերս կը թուին, թէ 30 տա­րե­կան են: Չեմ գի­տեր, ա­նոնք թե­րեւս 38, կամ ալ 26 տա­րե­կան են: Ան­կեղ­ծօ­րէն չեմ գի­տեր: Ա­նոնք բո­լորն ալ ին­ծի ե­րի­տա­սարդ կը թուին, այն­պէս՝ ինչ­պէս 40-էն վեր տա­րիք ու­նե­ցող­նե­րը ծեր կը թուէին:

Ես կ՚ու­զեմ ըն­կեր ըլ­լալ այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն, ո­րոնք ընդ­հան­րա­պէս ե­ռան­դուն եւ լա­ւա­տես են: Ա­նոնց կեան­քին մէջ կ՚ար­տա­ցո­լայ իմս: Բայց մտա­հոգ եմ, որ ա­նոնք իս­կա­պէս չեն ու­զեր իմ ըն­կեր­ներս ըլ­լալ: Ա­սի­կա հա­ւա­նա­բար ա­նոր հա­մար, որ երբ ես 30 տա­րե­կան էի, չէի ու­զեր ինձ­մէ ա­ւե­լի տա­րի­քոտ ըն­կեր­ներ ու­նե­նալ:

Տաս­նա­մեակ­ներ ետք ես կ՚ամչ­նամ տա­րի­քի մե­ծամը-տու­թեանս, չտե­սու­թեանս հա­մար, երբ ինձ­մէ վա­նե­ցի բա­րե­կա­մա­կան մեր­ձե­ցու­մը տա­րեց (հա­ւա­նա­բար 50-ոց) գոր­ծա­րար կնոջ մը, ո­րուն շնոր­հիւ ես աշ­խա­տան­քի կո­չուե­ցայ «Կլե­մըր» ամ­սա­թեր­թին մէջ, ինչ­պէս նաեւ՝ դրա­ցի ա­մուս­նա­ցած զոյգ մը, ո­րոնք շատ ազ­նուօ­րէն իմ ե­րի­տա­սարդ ըն­տա­նիքս բա­րի գա­լուս­տի ընթ­րի­քի մը հրա­ւի­րե­ցին, երբ մենք նոր տե­ղա­փո­խուե­ցանք Լոն­տոն: Վստա­հա­բար ես ա­նոնց հան­դէպ քա­ղա­քա­վար էի, բայց չփո­խա­դար­ձե­ցի ա­նոնց հրա­ւէ­րը եւ խու­սա­փե­ցայ հա­ղոր­դակ­ցե­լէ:

Իմ մա­սիս կրնամ ը­սել, որ ա­ւե­լի հա­ճե­լի անձ մըն եմ, ա­ւե­լի ե­ռան­դուն ե­րի­տա­սարդ, քան այդ մար­դիկն էին, բայց ա­սի­կա ամ­բող­ջո­վին յի­մա­րու­թիւն է:

Տա­րե­ցի եւ ե­րի­տա­սար­դի մի­ջեւ բա­րե­կա­մու­թեան կեդ­րո­նին միշտ կայ ծնո­ղա­կան տարր մը, որ ան­հան­գիստ կը դարձ­նէր բա­րե­կա­մու­թիւ­նը այդ օ­րե­րուն, եւ այժմ զիս կ՚ան­հանգս­տաց­նէ միւս կող­մը: Ես կ՚ու­զեմ իմ ե­րի­տա­սարդ ըն­կեր­նե­րուս ար­հես­տա­վարժ խոր­հուրդ­ներ տալ, ա­նոնց քա­փու­չի­նօ հրամց­նել, գրկել ա­նոնց ե­րախա­նե­րը: Ո­րոշ առու­մով ես այն­պէս կը զգամ, որ ա­սոնք պէտք է ը­նեմ, որ­պէս­զի ե­րի­տա­սարդ­նե­րը մղուին իմ ըն­կեր­ներս ըլ­լա­լու: Բայց միա­ժա­մա­նակ, յա­ճախ կը զգամ, որ մայր-ե­րա­խայ, դաս­տիա­րակ-ա­շա­կերտ, մա­տու­ցող-ստա­ցող ու­ժա­կա­նու­թիւ­նը կը խո­չըն­դո­տէ իս­կա­կան բա­րե­կա­մու­թիւ­նը, տա­րի­քա­յին բա­ժան­ման գի­ծին՝ ո՛ր կող­մին վրայ ալ նստած ըլ­լաս:

Իմ նոր ըն­կերս՝ Քոր­տե­լիա, տա­րի­ներ աշ­խա­տած է ժա­ման­ցի ներ­կա­յա­ցում­նե­րու մար­զին մէջ, իր­մէ ընդ­հան­րա­պէս քա­նի մը տաս­նա­մեակ ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ պաշ­տօ­նա­կից­նե­րու հետ: Ան կ՚ը­սէ, թէ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը յոգ­նե­ցու­ցիչ ե­ղած են: «Ա­ւե­լի ե­րի­տա­սարդ պաշ­տօ­նա­կից ըն­կեր­ներ կ՚ու­զեն, որ դուն զի­րենք ներ­կա­յաց­նես այդ մար­զի պա­տաս­խա­նա­տու ծա­նօթ­նե­րուդ, ի­րենց աս­պա­րէզ­նե­րուն մեծ թափ տաս, ճա­շի հրա­ւի­րես: Բայց յա­ճախ չեն ե­րա­զեր փո­խա­դար­ձե­լու մա­սին, կամ նոյ­նիսկ՝ մխի­թա­րե­լու, քա­ջա­լե­րե­լու քեզ, երբ ի­րենց աս­պա­րէ­զը կը ծաղ­կի, մինչ քուկդ տեղ­քայ­լի մէջ է»:

Ա­մենէն փայ­լուն ըն­կեր­նե­րը ա­նոնք են, ո­րոնք այն­պէս կ՚ը­նեն, որ դուն քեզ շատ լաւ զգաս, եւ ա­սի­կա շատ դիւ­րաւ կը կա­տա­րուի քե­զի նման մար­դոց հետ: Ա­րուար­ձան­նե­րու ա­մենէն հրա­պու­րիչ (եւ յի­մա­րաց­նող) գոր­ծօն­նե­րէն մէ­կը այն է, որ բո­լոր չա­փա­հաս­նե­րուն, ո­րոնց կը հան­դի­պիս, մի­ջին տա­րի­քի  են, ա­մուս­նա­ցած, բնա­կա­րան­նե­րու սե­փա­կա­նա­տէր ծնող­ներ: Ան­շուշտ կան միա­սե­ռա­կան զոյ­գը, իս­լամ զոյ­գը, խառն ա­մուս­նու­թիւն­նե­րը, բայց խոր­քին մէջ այս մար­դոց մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը քե­զի կը յի­շեց­նէ քու ան­ցեալդ, մա­նա­ւանդ՝ ան­յի­շար­ժան ե­ղե­լու­թիւն­ներ:

«Տա­րի­քը այլ գոր­ծօն մըն է, որ այս ձե­ւով կ՚ազ­դէ բա­րե­կա­մու­թեան վրայ», կը գրէ նոր ըն­կեր մը՝ Տա­նիէլ, որ 34 տա­րե­կան է, այ­սինքն՝ եր­կու ա­ռա­ւել տա­րի փոքր ինձ­մէ:

«Դուն այս բա­րե­կա­մա­կան ցնոր­քին, պղպջա­կին մէջն ես այլ ան­ձե­րու հետ, ո­րոնք հա­մալ­սա­նա­ւարտ են, մի­ջին դա­սա­կար­գի մար­դիկ, ո­րոնք կը սի­րեն Ճոն Սթիուըր­տը,  ո­րոնք նո­րա­րա­րա­կան ա­րուես­տի յա­ւակ­նո­տու­թիւն­ներ ու­նին, սա­կայն վայ­րի եւ խենթ չեն, բայց, օ՜հ, Փրուստ կը կար­դան: Երբ դուն լքես այդ պղպջա­կը, դուն քու սե­փա­կան տար­բե­րու­թիւն­ներդ կը զգաս ձե­ւով մը, որ միշտ դրա­կան չէ: Թէեւ տար­բեր սե­րունդ­նե­րու մի­ջեւ բա­րե­կա­մու­թիւ­նը իր դրա­կան կող­մե­րը ու­նի: Երբ մօրս հետ կը խօ­սիմ, ան կ՚ու­զէ, որ ըն­կե­րոջ մը պէս ըլ­լամ, բայց շատ դա­տո­ղու­թիւն­ներ կ՚ը­նէ, վճիռ­ներ կ՚ար­ձա­կէ: Բայց երբ քե­զի հետ կը խօ­սիմ, կը յայտ­նեմ բնա­կան բա­ներ, ո­րոնք կ՚ու­զեմ յայտ­նել ըն­կե­րոջ մը, եւ ա­սի­կա շատ լաւ է», կ՚ը­սէ Տա­նիէլ:

Հա­մա­ձայն եմ: Քու ցնորքդ լքե­լով եւ տա­րի­քի բա­ժան­ման գի­ծին հաս­նե­լով՝ դուն ըն­դու­նե­լի կը դառ­նաս մար­դոց, ո­րոնք քեզ իբ­րեւ ան­հատ մը կը տես­նեն, այլ ոչ թէ՝ ի­րենց հա­յե­լին:

Տա­րեց­նե­րու եւ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու մի­ջեւ բա­րե­կա­մու­թեան դի­մաց կրնան ա­ռա­ւել  բնա­կան պատ­նէշ­ներ ըլ­լալ, սա­կայն երբ այդ պատ­նէշ­նե­րը փուլ կու գան, յա­ւե­լեալ գո­հա­ցում կը պար­գե­ւեն:

«Իմ ե­րի­տա­սարդ ըն­կեր­ներս նոյ­նիսկ երբ ա­ւե­լի փոքր էին, շուրջ 20 տա­րե­կան, ես կեան­քիս հան­դէպ ա­ւե­լի շրջա­հա­յեաց էի: Կը զգա­յի, որ այդ տա­րի­քի ըն­կեր­նե­րու հետ  ան­պատ­շաճ է չա­փա­զանց բաց, ան­կեղծ ըլ­լա­լը, այն­պէս՝ ինչ­պէս պի­տի ըլ­լա­յի տա­րե­կից­նե­րուս հետ: Բայց երբ ա­նոնք ի­րենց ու­սու­մը ա­ւար­տե­լով՝ չա­փա­հաս­նե­րու աշ­խար­հը մտնեն, ես գի­տակ­ցա­բար կը ձգեմ, որ պատ­նէ­շը փուլ գայ», կ՚ը­սէ Փե­կի Օռնշ­թէյն:

Երբ ես այս յօ­դուա­ծը գրե­լով զբա­ղած էի, հե­ռա­ձայնս հնչեց : 93-ա­մեայ իմ… ըն­կե­րու­հիս էր… ճի՞շդ է այդ­պէս ա­նուա­նե­լը: Ո՛չ, բայց չեմ ալ գի­տեր՝ ի՛նչ ա­նուա­նել: Մե­զի դրա­ցի ման­կու­թեան ըն­կե­րոջ մը մայ­րը, Մե­րին, ո­րուն վեր­ջին ան­գամ հան­դի­պած եմ ու­թե­րորդ դա­սա­րա­նին: Ան նոյ­նիսկ լաւ չէր յի­շեր զիս, կամ ըն­տա­նիքս: Ան պար­զա­պէս կ՚ուզեր վեր­յի­շել քա­նի մը մօ­տիկ դրա­ցի­ներ, ա­նոնց տու­նե­րը, մեր փո­ղո­ցը:

Պէ՞տք է իր­մէ խնդրեմ իմ նոր գիր­քիս վա­ճառ­քին ա­ջակ­ցու­թիւն, կամ նոյ­նիսկ մայ­րա­կան հա­մակ­րանք: Ո՛չ: Եր­ջա­նի՞կ եմ, որ ան մեր տա­րօ­րի­նակ բա­րե­կա­մու­թիւ­նը կը հրահ­րէ. բա­ցար­ձա­կա­պէ՛ս:

Երբ կ՚ա­ւար­տէինք հե­ռա­ձայ­նա­յին մեր զրոյ­ցը, ան շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց ին­ծի՝ ի­րեն հետ խօ­սե­լուս հա­մար:

«Դուն զիս իմ ե­րի­տա­սար­դու­թեանս վե­րա­դար­ձու­ցիր», ը­սաւ ան յու­զում­նա­խառն ձայ­նով մը՝ զիս ետ տա­նե­լով ի՛մ ե­րի­տա­սար­դու­թեանս:

Հի­մա, միայն գիտ­նամ, թէ ա­նոր նկա­րը ինչ­պէ՞ս կրնամ տե­ղադ­րել իմ հե­ռաձայ­նիս վրայ:

ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԵՐԵԱՆ