ԱՆՈՐ՝ ՈՐ ՆՈՐ ՊԻՏԻ ԼԱՅ

Այս խօսքերը կը գրեմ անոր, որ տակաւին նոր պիտի սկսի եւ նոյնիսկ սկսած է հասկնալ, որ կեանքը այնքան ալ արդար ու անաչառ չէ՝ այնպէս ինչպէս կը ներկայացուէր երիտասարդութեան: Այս խօսքերուս մէջ երբեք պիտի չըսեմ «մի՛ լար», որովհետեւ իւրաքանչիւր նոր լացի հետ պիտի սկսիս զգալ նախորդ լացի ոչնչութիւնը. ոչնչութիւն, որովհետեւ ծեծուած երկաթի մը նման տակաւին անվարժ հոգիդ պիտի սկսի վարժուիլ կեանքի հարուածներուն եւ իւրաքանչիւր նոր հարուած ինքնաբերաբար մոռցնել պիտի տայ հինը: Յաճախ պիտի փորձես այդ հարուածներուն ետին նպատակներ փնտռել, սակայն պիտի չկարենաս գտնել, որովհետեւ կեանքը հարուածելու համար պատճառներու կարիք չունի: Պիտի փորձես մեղաւոր մը գտնել, յաճախ այդ մեղաւորը ինքզինքիդ մէջ պիտի կարծես տեսնել, սակայն աւելի լաւ պիտի ըլլայ եղաւորի եւ պատճառի որոնումի տեղ սկսիս վարժուիլ այդ բոլորին, որ իրականութեան մէջ կեանքն իսկ է:  

Այդ բոլորը փնտռելու փոխարէն սկսէ վարժուիլ ստախօսութեան, որովհետեւ քեզ վիրաւորողներէն շա՜տ շատեր անմեղի կերպարանքով դէմդ պիտի կայնին եւ դուն գիտնալով հանդերձ բոլոր ճշմարտութիւնները պիտի շարունակես ժպտիլ եւ այդ բոլորը թաղել հոգիիդ եւ սրտիդ խորերը: Հոգեպէս ամենէն ցաւագար վիճակիդ մարդիկ որպիսութիւնդ պիտի հարցնեն եւ դուն ունեցած բոլոր դժուարութիւններդ պիտի թաղես «լաւ եմ» բառի ետին՝ ինքդ հաւատալ փորձելով քո՛ւ իսկ ստեղծած սուտիդ: Երբեք չմտահոգուիս, որովհետեւ կեանքը ի՛նք լաւագոյն ձեւով պիտի սորվեցնէ այդ դերասանական շնորհքները: Արցունքներդ յաճախ տեղի-անտեղի պիտի հոսին, սակայն վարժութիւնը ձեռք պիտի ձգես այդ բոլորը դէպի ներս, դէպի հոգիդ հոսեցնելու, որովհետեւ շատեր պիտի գան եւ այդ արցունքներդ սրբել պիտի ձեւացնեն, սակայն յարմարագոյն առիթին պիտի նկատես, որ արցունք մըն ալ իրենք դարձած են արդէն եւ հոն պիտի սկսիս հասկնալ, որ կեանքի մէջ վիշտի արցունքները ուրախութեան արցունքներէն շա՜տ շատ աւելի են: 

Ժամանակ մը ետք պիտի նկատես, որ կեանքը երփներանգ գոյներով սիրող անձդ սկսած է սիրել լռութիւնը, սկսած է սիրել անձրեւներն ու գիշերները: Նման գիշերուներու միտքիդ մէջէն դուրս պիտի չգայ «ինչո՞ւ» հարցումը, որուն պատասխանը երբեք ալ պիտի չկարենաս գտնել. «եթէ»ն ու «երանի՜»ն պահ մը պիտի գան մխիթարութիւն տալ փորձելու, կեանքի մրրիկին ու ալեկոծութեան դիմաց արհեստական տեսարան մը պատկերելու, սակայն պահ մը ետք ճշմարտութենէն պարտուած պիտի երթան միանալ անմխիթար «ինչո՞ւ»ին  եւ անլուծելի հանելուկ որպէս մնան այդտեղ՝ սիրտիդ ու հոգիիդ մէջ, մի՛շտ յարմար պատասխանի մը սպասողի դիրքին մէջ:

Քաոսային այդ վիճակի մէջ պիտի նկատես, որ բոլոր վիշտերդ, ցաւերդ ու կսկիծներդ եղած են պարզապէս ուրիշները գոհացնելու համար եւ ուրիշներուն կարծիքին, ուրիշներուն ուրախութեան համար ինքզինք մոմի մը պէս վառած ես պարզապէս՝ լուսաւորելով ամէ՛ն տեղ՝ բացի ինքդ քեզ: Անոնք որոնք լուսաւորուած են քեզմով, երբեք ալ երախտապարտ պիտի չըլլան. ընդհակառակը պիտի օգտագործեն քեզ՝ մինչեւ լոյսիդ շիջումը եւ այդ շիջումէն վայրկեան մը ետք նոյնիսկ երկար ժամանակ վառուիլդ պիտի մոռցուի, որովհետեւ անոնք մարող մոմերուն տեղ նոր վառուողները պիտի գտնեն եւ այդ ժամանակ «Երանի չի՛ վառուէի»ն շա՜տ անտեղի եւ անխոհեմ պիտի ըլլայ:

Շատեր, նոյնիսկ հարազատ ընտանիքի անդամներ քեզի իրենց անձէն աւելի սիրել պիտի փորձեն ձեւացնել, սակայն ամպրոպի ժամանակ է որ պիտի նկատես, որ ամէն մարդ առաջին հերթին ի՛նքն իր անձը կը սիրէ եւ ապա ուրիշը: Պիտի գտնուին անձեր, որոնց հետ ամբողջ կեանք մը բարեկամութիւն ընել պիտի կարծես. պիտի մտածես, թէ այս աշխարհի մէջ ո՛չ մէկ բան աւելի կարեւոր ու էական է քան ձեր բարեկամութիւնը, սակայն ժամանակ մը ետք, «ինչո՞ւ», «եթէ» եւ «երանի՜» անլուծելի հարցերուն պիտի գայ աւելնալու չորրորդ մը՝ «ո՞ւր են» հարցականով. պիտի զարմանաս թէ Աստուծմով ու երկինքով յաիւտեան:

Շա՜տ նմանութիւններ պիտի գտնես քու եւ բնութեան միջեւ. շատեր քեզ պիտի սիրեն՝ ինչպէս կը սիրեն գարունը իր ծաղկած ու գարնան ժամանակաշրջանին, սակայն նոյն այդ սիրողները աշնան անտարբերութեամբ պիտի կոխկռտեն տակաւին երէկ սիրով նայած իրենց ծաղիկներուն. ծառէն կախուած մի քանի տերեւներն ալ իրենք վար առնեն թերեւս, որովհետեւ այդ մէկը եւս իրենց համար ունի իր հաճոյքը: Այդ նոյն կոխկռտողները որոշ ժամանակ մը ետք դարձեալ պիտի հանդիպին, սիրալիր ու քաղցր խօսքերով, կարօտի արտայայտութիւններուն, որոնց ետին միշտ ալ պահուըտած պիտի ըլլայ անձնական շահն ու օգուտը եւ այդ յայտնուիլը պիտի տեւէ այնքան՝ ինչքան այդ սեփական շահը: Շատ անգամ անմարդկային այդ շահագործումը նկատելով հանդերձ սիրալիր ձեւով պիտի դիմաւորես, իրենց մօտ նեղմիտ մարդու տպաւորութիւն ձգելու գնով նոյնիսկ:

Ժամանակը պիտի յառաջանայ եւ նաւահանգիստէն հեռացող նաւը դիտող մարդու մը նման պիտի դիտես հեռանալը երիտասարդութեան, հեռանալը այդ բոլոր կեղծիքին ու թատրերգութեան: Պիտի տեսնես հեռանալը նաեւ անոնց, որոնք արցունք, վիշտ ու ցաւ պատճառեցին, պիտի տեսնես հեռանալը սեփական գեղեցկութեան ու ժամանակ մը ետք հայելիին նայիլն իսկ տարօրինակ զգացում մը պիտի արթնցնէ՝ դարձեալ «ինչո՞ւ»ներով, «եթէ»ներով, «երանի՜»ներով ծանրաբեռնուած:

Պիտի լաս այսօր, որպէսզի ժամանակ մը ետք լաւապէս հասկնաս, թէ ինչու համար աշուղը «կեանքին ժպտացի, անցայ գնացի» մը ըսաւ, որովհետեւ նման զաւեշտալի թատրերգութեան մը դիմաց, թէեւ հոգիով վիրաւոր, միայն ժպիտով մը կարելի է անցնիլ, ճի՛շդ այն անտարբեր ժպիտով, որ ապագային մարդիկ պիտի անցնին շիրիմիդ կողքով՝ անծանօթ յոյզերուդ, երազներուդ, վէրքերուդ ու ցաւերուդ եւ դուն ալ ինչպէս միւսները պիտի դառնաս սովորական դիակ մը պարզապէս՝ օր մը առյաւէտ մոռցուելու եւ կամ գուցէ շիրմաքարին վրայ անունով յիշատակուելու համար:

ԿԱՐՃ ՊԱՏՈՒՄՆԵՐ -93-

Մեռելոցի օր մը Ս. Պատարագէն ետք ընտանեօք գերեզմանոց գացինք, հանգուցեալ մեր հարազատներուն շիրիմներուն վրայ աղօթք մը ընելու եւ մոմ վառելու: Գերեզմանոցի դռնապանին երկու զաւակները գերեզմաններուն վրայէն վազելով «պահուըտոց»ի կը խաղաղային:

Բոլորս զարմացանք. ութ եւ ինն տարեկան երկու տղաները անվախօրէն մէկ գերեզմանէն կը ցատկէին միւսը, յաճախ կը կոխէին տակաւին թաց հողերուն վրայ եւ բակի մը մէջ խաղալու հանգստութեամբ իրենց մանկութիւնը կը վայելէին:

Հայրս զարմացած այս տեսարանէն դռնապանին հարցուց. «չե՞ն վախնար»: Դռնապանը անտարբերութեամբ հօրս նայեցաւ եւ լափալիսեան ճշմարտութեան մը ինքնավստահութեամբ ըսաւ. «ասոնք մեռած են... ի՞նչ կրնան որ ընել. դուն ողջերէն վախցիր...»:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ