ԼՈՅՍԸ ԽԱՒԱՐԻՆ ՄԷՋ

Մարդիկ իրաւացի են, երբ կը գանգատին խաւարէն, մութէն, քանի որ խաւարը եւ մութը անորոշութիւն, մտահոգութիւն եւ ընդհանրապէս վախ կը պատճառէ։

Սակայն պէտք չէ մոռնալ, որ ամէն խաւարի մէջ կայ անպայման լոյսի նշոյլ մը՝ որ ի վերջոյ պիտի լուսաւորէ եւ պիտի վանէ խաւարը, մութը։ Արդարեւ, ո՛րչափ աւելի խորունկ ըլլայ խաւարը, այնչափ աւելի՛ խորունկ կը թափանցէ լոյսի ճառագայթը։ Արդէն կեանքի ընդհանուր փորձառութիւնն ալ ցոյց կու տայ, թէ լոյսը կը թափանցէ խաւարին եւ ո՛չ թէ խաւարը լոյսին։ Ուստի լոյսի ամենափոքր ճառագայթ մը կարող է փարատելու խաւարը, բայց խաւարը երբեք չի կրնար որեւէ կերպով չքացնել լոյսը։ Եթէ խաւար կայ, այդ կը նշանակէ, որ հոն լոյսը կը պակսի, եւ հետեւաբար երբ լոյսը գայ, խաւարը դատապարտուած է անհետանալու։ Խաւարը չէ՛ որ կը տիրապետէ լոյսին, այլ՝ լո՛յսը խաւարին։ Խաւարը կար, բայց երբ լոյսը եկաւ, խաւարը փոխակերպուեցաւ լոյսի, հպատակելով լոյսին։ Եւ լոյսը միշտ յաղթական կը հանդիսանայ, քանի որ Աստուած լո՛յս է…։

Այս իմաստով ուրեմն, լոյսը եւ յոյսը անբաժան են մարդկային կեանքին մէջ՝ որոնք իրար կ՚ամբողջացնեն եւ կը լուսաւորեն մարդուս ամբողջ կեանքը։

Հնագոյն կրօններու եւ մշակոյթներու մէջ կը գտնենք բազմաթիւ առասպելներ, որոնք կը հային աշխարհի ծագումին։ Այս ուղղութեամբ ոմանք կը հաստատեն երկու յաւիտենական «նախասկիզբ»ներու գոյութիւնը. «Բարի»ն եւ «Չար»ը եւ «Լոյս»ը եւ «Խաւար»ը իրարու դէմ յարատեւ պայքարի մէջ. «երկուութիւն» եւ «մանիքէականութիւն»։

Արդարեւ, մարդը իր անձին մէջ բաժնուած է, եւ այս իսկ պատճառով, մարդուն անհատական եւ հաւաքական ամբողջ կեանքը կը ներկայանայ որպէս պայքար մը՝ լոյսին եւ խաւարին միջեւ, զոր կը համապատասխանէ բարիին եւ չարին։

Արդարեւ, լոյսը կը խորհրդանշէ Քրիստոսը։ Զատկական մոմէն վառուած մոմը, զոր օրինակ, կը նշանակէ, թէ Քրիստոս Իր լոյսով լուսաւորեց աշխարհը։ «Աշխարհի լոյսն են» (ՄԱՏԹ. Ե 14) անոնք որոնք մկրտուած են Քրիստոսով։ «Լոյս աշխարհի» (ՅՈՎՀ. Ը 12) Քրիստոս Ի՛նքն է եւ Ան Ճշմարտութիւնն իսկ է, քանի որ լոյսին մէջ կը յայտնուի ճշմարտութիւնը, եւ ո՛վ որ հաւատայ Լոյսին, չի մնար խաւարին մէջ։ Եւ Իմացականութեան Լոյսով է, որ կարելի կ՚ըլլայ ճանչնալ Աստուած։ Մարդկային իմացականութիւնը կարող է ճշմարտապէս իր ուժերով եւ բնական լոյսով հասնիլ ճշմարիտ եւ ստոյգ ճանաչումին անձնաւոր Աստուծոյ, որ կը պահպանէ եւ կը կառավարէ աշխարհը Իր Նախախնամութեամբ։

Ուրեմն, կը հետեւի թէ՝ հաւատք պէտք է ունենալ խաւարին մէջ չմնալու համար, քանի որ Յիսուս Քրիստոսի մէջ Աստուծոյ Ճշմարտութիւնը ամբողջովին յայտնուեցաւ (ՅՈՎ. Ա 14)։

Խաւարի մէջ՝ չարին իշխանութեան ամբողջութեամբ ենթարկուած (Ա ՅՈՎ. Ե 19) աշխարհի ողբերգական կացութիւնը մարդուն կեանքը կը վերածէ «պայքար»ի մը։ Այս պատճառով, խաւարին զօրութիւններուն դէմ կը ծաւալի անողոք պայքար մը՝ պայքար մը ծնած եւ շարունակած սկիզբէն իսկ, որ պիտի տեւէ մինչեւ վերջին օրը, ինչպէս ըսած է Յիսուս Քրիստոս։ Մարդը պարտի անդադար մաքառիլ՝ յարելու համար լոյսին՝ բարիին։

Արդարեւ, արարչագործութիւնը հի՛մն է Աստուծոյ փրկչական բոլոր ծրագիրներուն. սկիզբը փրկութեան պատմութեան, որ իր բարձրակէտին կը հասնի Քրիստոսով։

Հակադարձաբար, Քրիստոսի խորհուրդը վճռական լո՛յսն է արարչագործութեան խորհուրդին. ան կը յայտնէ այն նպատակը՝ որուն հեռանկարով՝ «Աստուած սկիզբէն ստեղծեց երկինքը եւ երկիրը» (ԾՆՆԴ. Ա 1)։ Սկիզբէն իսկ, Աստուած իր տեսութեան մէջ ունէր փառքը նոր արարչագործութեան Քրիստոսի, այսինքն Լոյսին մէջ։ Եւ դարձեալ, այս պատճառով է որ Զատկական Ճրագալոյցի Գիշերը, որ հանդիսակատարումն է նոր արարչագործութեան Քրիստոսի մէջ, ընթերցումները կը սկսին արարչագործութեան պատմութեամբ։

Յիսուս լո՛յսն է մարդկութեան, հետեւաբար Անոր պայծառութիւնը կը սփռուի մարդոց վրայ լուսաւորելու համար զանոնք։ Այսպէս, Յիսուս որ Լո՛յսն է եւ Փրկութիւնը համայն մարդկութեան, շնորհիւ ժողովուրդներու եւ մշակոյթի կ՚արմատաւորուի անոնց մէջ։ Ուստի Յիսուսի ակնարկին լոյսը կը լուսաւորէ աչքերը մարդուս սրտին, այս լոյսը կը սորվեցնէ անոր ամէն ինչ յստակ տեսնել Անոր Ճշմարտութեան եւ բոլոր մարդոց հանդէպ Անոր ունեցած կարեկցութեան լոյսին մէջ։ Ան մարդուս կը սորվեցնէ նաեւ ներքին ծանօթացումը Տիրոջ, որպէսզի զԻնք դե՛ռ աւելի սիրեն եւ Իրեն ա՛լ աւելի հաւատարիմ մնան։

Լոյսը մարդուս կը սորվեցնէ՝ թէ ի՛նչպէս կարելի է թափանցել Ճշմարտութեան, եւ հաւատքը զօրացնել գիտակցութեամբ, այսինքն՝ հասնկալով հաւատալ եւ հաւատալով հասկնալ։

Հաւատքը ըստ էութեան «աներկբայ» է, այսինքն անկասկածելի եւ ստոյգ, աւելի աներկբայ քան մարդկային ամէն ճանաչում, որովհետեւ ան կը հիմնուի Աստուծոյ Անսուտ Խօսքին վրայ։ Անշուշտ, յայտնեալ ճշմարտութիւնները կրնան մութ երեւիլ մարդկային բանականութեան եւ փորձառութեան, քանի որ մարդուս իմացականութիւնը սահմանափակ է, բայց դժուարութիւններ չեն կրնար մէկ տարակոյսի պատճառ ըլլալ, ինչպէս կ՚ըսէ Սուրբ Անսելմոս, եւ աստուածային լոյսին տուած աներկբայութիւնը աւելի՛ մեծ է քան բնական բանականութեան լոյսը, ինչպէս, դարձեալ կ՚ըսէ Յովհաննէս Հենրիկոս Նիւման։ Հաւատքը կ՚որոնէ հասկնալ. ասիկա յարակից է այն ճշմարիտ հաւատքին՝ որ հաւատացեալը կը դրդէ աւելի՛ լաւ ճանչնալու Ան՝ որուն հաւատաց եւ աւելի լաւ ըմբռնելու ինչ որ Ան յայտնեց։ Եւ Լոյսի շնորհիւ, աւելի ներթափանցող, աւելի խորաթափանցող ճանաչում մը իր կարգին պիտի հրաւիրէ աւելի մեծ եւ սիրով աւելի խանդավառ հաւատք մը։ Ուստի, ինչպէս կ՚ըսէ Առաքեալը, հաւատքին շնորհքը կը բանայ «սրտին աչքերը» (ԵՓԵՍ. Ա 18), որպէսզի աւելի վառ կերպով հասկնայ Յայտնութեան բովանդակութիւնը, այսինքն Աստուծոյ ծրագրին եւ հաւատքի խորհուրդներուն ամբողջութիւնը, անոնց առընչութիւնները իրարու միջեւ եւ Քրիստոսի հետ, որ յայտնեալ կեդրո՛նն է։

Եւ այսպէս՝ ըստ Սուրբ Օգոստինոս Աւրելիոսի բանաձեւին, որ յաճախ կը կրկնուի՝ «կը հաւատամ հասկնալու համար եւ կը հասկնամ լաւագոյնս հաւատալու համար»։

Լոյսի մէջ հաւատալ, հաւատքը կը զօրացնէ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Նոյեմբեր 20, 2020, Իսթանպուլ