ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ

Միեւ­նոյն յու­նա­րէն բա­ռը կը նշա­նա­կէ թէ՛ «ուխտ» եւ թէ «կտակ»։ Այն նոր ու վերջ­նա­կան ուխ­տը՝ զոր Աս­տուած ը­րաւ մար­դոց հետ, կտա­կի մը յատ­կու­թիւ­նը ստա­ցաւ, կտա­կա­րա­րին մա­հուամ­բը, եւ այս­պէս այն քսան եւ եօթ գրու­թիւն­նե­րը՝ ո­րոնք ա­նոր նուի­րա­կան վա­ւե­րա­գիր­նե­րը կը հա­մա­րուին, «Նոր Կտա­կա­րան» ա­նու­նը ստա­ցան։ Այս պատ­ճա­ռաւ է որ, նմա­նու­թեամբ, նա­խա­պատ­րաս­տա­կան Ուխ­տին ե­րե­սուն եւ ի­նը գրու­թիւն­ներն ալ «Հին Կտա­կա­րան» կոչուած են, թէեւ այս Ուխ­տը գոր­ծադ­րե­լի ըլ­լա­լու հա­մար պէտք չու­նէր դաշ­նա­դիր կող­մե­րուն մէ­կուն մա­հուան։ Ար­դա­րեւ, այս չէ՛ միակ տար­բե­րու­թիւ­նը որ «Հին»ը կ՚ո­րո­շէ «Նոր Ուխտ»էն։

Մինչ­դեռ Աբ­րա­հա­մին, Ի­սա­հա­կին, Յա­կո­բին բո­լոր յա­ջորդ­նե­րը ի­րա­ւունք ու­նէին Հին Ուխ­տին մաս­նակ­ցե­լու, Նոր Ուխ­տին մէջ միայն վերս­տին ծնուն­դով կա­րե­լի է մտնել։ «Հին»ը ի հար­կէ առ­ժա­մա­նա­կեայ եւ ան­կա­տար բնու­թիւն մը ու­նէր, քա­նի որ լոկ «նա­խա­պատ­րաս­տու­թիւն» մըն էր։ Մինչ­դեռ «նոր»ը կա­տա­րեալ է եւ վերջ­նա­կա՛ն։

Այլ սա­կայն, քա­նի որ Հին Ուխ­տը պատ­րաս­տու­թիւն մըն էր Նոր Ուխ­տին, ու­սու­մը Հին Կտա­կա­րա­նին, ո­րուն մէջ խո­րասուզուած կը գտնուին Նոր Կտա­կա­րա­նին վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րուն ար­մատ­նե­րը, անհ­րա­ժե՛շտ է՝ լաւ եւս ըմբռ­նե­լու հա­մար Նո­րը։

 Նոր Կտա­կա­րա­նին հե­ղի­նակ­նե­րը ա­մէնքն ալ քիչ շատ սնած էին Հին Կտա­կա­րա­նով՝ զոր եր­բեմն «Գիր» կամ «Գիրք» կը կո­չէին, եր­բեմն «Օ­րէնք» եւ «Մար­գա­րէք» եւ «Սաղ­մոսք», եւ որ հի՛մն է ի­րենց վար­դա­պե­տու­թեան եւ հա­ւատ­քին։

Կը գտնենք նաեւ «Սուրբ Գիրք», կամ պար­զա­պէս «Օ­րէնք» բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րը գոր­ծա­ծուած Հին Կտա­կա­րա­նին ամ­բող­ջու­թեան հա­մար։ Բայց ե­րեք մա­սե­րու կը բաժ­նէին զայն, ինչ­պէս՝ «Մով­սի­սա­կան Օ­րէնք»ը, «Մար­գա­րէ­ներ»ը ու «Սաղ­մոս­ներ»ը՝ որ կը պա­րու­նա­կէին մեր ներ­կայ Սաղ­մո­սաց, Ա­ռա­կաց, Ժո­ղո­վո­ղի եւ Երգ Եր­գո­ցի գիր­քե­րը։

Այս­պէս Նոր Կտա­կա­րա­նը լե­ցուն է ակ­նար­կու­թիւն­նե­րով Հին Կտա­կա­րա­նի եւ նոյ­նիսկ Հին Կտա­կա­րա­նի հա­տուած­նե­րը ի­րենց կո­չում­նե­րով՝ ո­րոնք եր­բեմն դրուած են Եբ­րա­յա­կան բնագ­րին, եր­բեմն ալ Եօ­թա­նաս­նից թարգ­մա­նու­թեան հա­մե­մատ։

Նոր Կտա­կա­րա­նը ար­դա­րեւ ո՛չ միայն վեր­ջա­ւո­րու­թիւ­նը, այ­լեւ լրո՛ւմն է  Հին Կտա­կա­րա­նեն, ի­րա­կա­նու­թիւ­նը այն բո­լոր ի­րո­ղու­թիւն­նե­րուն՝ ո­րոնք Հին Կտա­կա­րա­նին մէջ միա՛յն պատ­կեր­ներ էին, տի­պար­ներ կամ խոս­տում­ներ։

Իր մար­գա­րէու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցաւ Հին Կտա­կա­րա­նը սիր­տե­րը պատ­րաս­տած էր Մե­սիա­յին սպա­սե­լու։ Կը յու­սա­յին տես­նել Դա­ւի­թի սե­րուն­դէն մէ­կը՝ որ պի­տի վե­րա­կանգ­նէր ա­նոր ան­կեալ թա­գա­ւո­րու­թիւ­նը, եւ իբր նոր Սո­ղո­մոն, պի­տի նուի­րա­գոր­ծէր սկզբնա­ւո­րու­թիւ­նը Նոր թուա­կա­նի մը խա­ղա­ղու­թեան ու բա­րօ­րու­թեան։

Հա­զուա­գիւտ էին ա­նոնք, որ ա­ւե­լի կա­րե­ւո­րու­թիւն ըն­ծա­յէին կրօ­նա­կան ու բա­րո­յա­կան վե­րա­նո­րոգ­ման, քան թէ քա­ղա­քա­կան եւ ըն­կե­րա­կան վե­րա­կանգն­ման։ Նոյ­նիսկ Պեն­տե­կոս­տէէն վերջ՝ հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը կ՚ե­րե­ւի թէ կ՚ակն­կա­լէին ի մօ­տոյ հո­գե­ւոր «սփո­փա­նաց ժա­մա­նակ­ներ» իբր հե­տե­ւանք «ա­մէն բա­նի վե­րա­հաս­տա­տու­մին»՝ զոր Տէ­րը պի­տի կա­տա­րէր, ե­թէ միայն իր ժո­ղո­վուր­դը դառ­նար իր մո­լո­րու­թե­նէն, եւ իբ­րեւ Մե­սիան ըն­դու­նէր զինք։ Ի՛նչ որ ալ ըլ­լայ, հետզ­հե­տէ միայն հասկ­ցան, թէ մար­գա­րէու­թիւն­նե­րու մէջ պէ՛տք է ո­րո­շել զա­նոնք, զորս Յի­սուս կրցաւ կա­տա­րել, եւ զա­նոնք՝ ո­րոնք կը վե­րա­բե­րին իր ա­պա­գայ երկ­նա­յին թա­գա­ւո­րու­թեան, ո­րո­շել Քրիս­տո­սի չար­չա­րանք­նե­րը, եւ այն փառ­քը՝ որ ա­պա պի­տի հե­տե­ւէր ա­նոնց։

Պատ­մա­կան Գիր­քերն են չորս Ա­ւե­տա­րան­նե­րը եւ Գործք Ա­ռա­քե­լո­ցը, ո­րոնց կը յա­ջոր­դեն նա­մա­կագ­րա­կան գրու­թիւն­նե­րը, եւ ա­մե­նէն վերջ՝ զուտ մար­գա­րէա­կան միա՛կ գրուած­քը՝ Յայտ­նու­թի՛ւ­նը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նիս 15, 2015, Իս­թան­պուլ