ՍԽԱԼԻՆ ԱՆԴՐԱԴԱՌՆԱԼ

Ինչ­պէս յա­ճախ կը լսենք, թէ՝ մարդ սխա­լա­կա՛ն է, ան­շուշտ այս չի նշա­նա­կեր որ մարդ պա­տաս­խա­նա­տու չէ իր սխալ­նե­րէն կամ գոր­ծած յան­ցանք­նե­րէն, օ­րէն­քի դէմ թե­րա­ցում­նե­րէն եւ մե­ղան­չում­նե­րէն։

Ար­դա­րեւ, մարդ, որ­պէս բա­նա­ւոր էակ, պար­տա­ւոր է եւ պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ իր ա­րար­քէն։ Բայց «սխա­լա­կան ըլ­լալ» որ­քան բնա­կան է, նոյն­քան պար­տա­ւո­րու­թիւն է՝ սխա­լին անդ­րա­դառ­նալ, զգոյշ եւ ու­շա­դիր ըլ­լալ ա­նոնց, որ­պէս­զի չվնա­սուին ու­րիշ­ներ, քա­նի որ մարդ ըն­կե­րա­յին-հա­սա­րա­կա­կան կեանք մը կ՚ապ­րի եւ իր ա­մէն մէկ գոր­ծէն բնա­կա­նա­բար կ՚ազ­դուին իր շուր­ջին­նե­րը եւ նաեւ ի՛նք, ան­շուշտ։ Ուս­տի մարդ չի՛ կրնար ը­սել, թէ ինք ան­կախ է եւ իր ու­զա­ծը կրնայ ը­նել։

Մարդ կա­խում ու­նի «ու­րիշ»էն, ուս­տի պար­տա­ւոր է եւ պա­տաս­խա­նա­տու իր ա­մէն մէկ գոր­ծէն։ Նոյ­նիսկ պա­տաս­խա­նա­տու է այն գոր­ծե­րէն՝ ո­րոնց­մէ միայն ինք կ՚ազ­դուի, քա­նի որ մարդ ան­դամ է ըն­կե­րու­թեան եւ իր կրած վնա­սը, կեր­պով մը կը փո­խան­ցուի ամ­բողջ ըն­կե­րու­թեան, ան­շուշտ ո­րոշ չա­փով եւ հա­մե­մա­տու­թիւն­նե­րով։

Այս կը նշա­նա­կէ՝ որ մարդ, որ­պէս ան­հատ պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ է ինքն ի­րեն հան­դէպ։ Եւ «ըն­կե­րա­յին կեանքն» ալ, որ ան­բա­ժան է «ան­հա­տա­կան կեան­քէն», այս կը պա­հան­ջէ։ Մէ­կուն ո­րե­ւէ ա­րար­քէն կ՚ազ­դուին ու­րիշ­ներ եւ ու­րեմն զգոյշ ըլ­լա­լու է մարդ…։

Ա­հա­ւա­սիկ, այս կէ­տին կա­րե­ւո­րու­թիւն եւ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն պէտք է հա­մա­րել՝ սխա­լին անդ­րա­դար­ձու­մը, որ հո­գե­ւոր կեան­քի մէջ «ա­պաշ­խա­րու­թեան» գա­ղա­փա­րով կ՚ար­տա­յայ­տուի։

Յի­սուս երբ կը խօ­սի գայ­թակ­ղու­թիւն­նե­րու մա­սին, սա­պէս կ՚ը­սէ. «Վա՜յ աշ­խար­հին, քա­նի որ գայ­թակ­ղու­թիւն­նե­րը ան­պա­կաս են հոն։ Գայ­թակ­ղու­թիւն­ներ ան­պայ­մա՛ն պի­տի պա­տա­հին. բայց վա՜յ այն մար­դուն, ո­րուն ձեռ­քով ու­րիշ­ներ գայ­թակ­ղու­թեան մէջ կ՚իյ­նան» (ՄԱՏԹ. ԺԸ 7)։­

Ու­րեմն Յի­սուս ալ կեր­պով մը կը յի­շեց­նէ այն ի­րա­կա­նու­թիւ­նը, թէ մարդ, որ աշ­խար­հի վրայ կեանք կ՚ապ­րի, են­թա­կայ է սխա­լանք­նե­րու, գայ­թակ­ղու­թիւն­նե­րու։ Եւ Յի­սուս կ՚ը­սէ նաեւ, թէ՝ ե­թէ չա­պաշ­խա­րեն մար­դիկ, պի­տի կոր­սուին (ՂՈՒԿ. ԺԳ 3)։ Ու­րեմն Յի­սուս, զգոյշ ըլ­լա­լու կը հրա­ւի­րէ մար­դիկ, որ ե­թէ նոյ­նիսկ սխալ մը գոր­ծեն, անդ­րա­դառ­նան ի­րենց սխա­լին։ Եւ այդ «զգու­շու­թիւն»ն է, որ կը փրկէ մար­դը եւ կ՚ա­զա­տագ­րուի իր սխա­լին վատ ու վնա­սա­կար հե­տե­ւանք­նե­րէն։

Ուս­տի «ա­պաշ­խա­րու­թիւն» կը նշա­նա­կէ՝ ցա­ւիլ, ափ­սո­սալ, հե­ծել, ող­բալ, մէկ խօս­քով՝ զղջալ կա­տա­րուած յան­ցան­քին կամ սխա­լին վրայ։

Բայց զղջա­լու հա­մար, մարդ պէտք է նախ անդ­րա­դառ­նայ իր սխա­լին կամ գոր­ծած յան­ցան­քին եւ ըն­դու­նի, թէ ա­նի­կա սխալ է եւ կամ յան­ցանք, այ­սինքն օ­րէն­քի դէմ թե­րա­ցում։

Ինչ­պէս ը­սինք, մարդ ա­րա­րա­ծը մե­ղան­չա­կան է, քա­նի որ կա­տա­րեալ չէ՝ թե­րու­թիւն­ներ եւ տկա­րու­թիւն­ներ ու­նի։ Ան կա­տա­րեալ չէ, բայց պէտք է ձգտի կա­տա­րե­լու­թեան։ Ա­մէն ա­ռա­քի­նու­թեան բա­ցար­ձա­կը՝ Աս­տուած է, մարդ ալ աս­տուա­ծան­ման է եւ ու­րեմն ու­նի թե­րու­թիւն­ներ եւ տկա­րու­թիւն­ներ, բայց քա­նի որ «նման» է Աս­տու­ծոյ, այ­լա­պէս պէտք է իր «Ինք­նա­տիպ»ին՝ բուն էու­թեան, սկզբնա­կան վի­ճա­կին վերս­տին հաս­նե­լու հա­մար ջանք ը­նէ, կա­րե­լին կա­տա­րէ, քա­նի որ մարդ կա­տա­րե­լու­թեան կո­չուած է։

Մարդ պէտք է կա­տա­րեալ ըլ­լայ, քա­նի որ իր երկ­նա­ւոր Հայ­րը կա­տա­րեա՛լ է։

Քրիս­տո­նեան, թէեւ «Մկրտու­թեան» եւ «Դրոշմ»ի խոր­հուրդ­նե­րով սրբուած է իր մեղ­քե­րէն եւ որ­դեգ­րուած է Աս­տու­ծոյ, սա­կայն յա­ճախ կը մե­ղան­չէ իր աս­տուա­ծա­յին որ­դեգ­րու­թեան պայ­ման­նե­րուն դէմ եւ երբ կ՚անդ­րա­դառ­նայ իր սխալ­նե­րուն՝ մեղ­քե­րուն, կը զղջայ, կը ցա­ւի, այ­սինքն՝ կ՚ա­պաշ­խա­րէ, յե­տոյ Աս­տուած կը նե­րէ ի­րեն եւ կը վե­րա­հաս­տա­տուի իր «որ­դեգ­րու­թիւն»ը։ Մար­դուս հո­գե­կան կեան­քին մէջ կա­տա­րուած այս փո­փո­խու­թիւ­նը «խոր­հուրդ» է, քա­նի որ ա­պաշ­խա­րու­թիւ­նը մեղ­քե­րէն սրբուե­լու, սխալ­ներ սրբագ­րե­լու մի­ջոց է. մարդ կրնայ գի­տակ­ցա­բար մե­ղան­չել, յե­տոյ ա­պաշ­խա­րել եւ սրբուիլ, բայց այս կէ­տին կա­րեւ­որ դեր կը խա­ղայ ան­կեղ­ծու­թեան եզ­րը։

Ուս­տի, մարդ թէեւ «գի­տակ­ցա­բար» ալ մե­ղան­չէ, դար­ձեալ գի­տակ­ցա­բար եւ ան­կեղ­ծու­թեա՛մբ պէտք է զղջայ, ե­թէ ոչ՝ գի­տակ­ցա­բար մե­ղան­չել եւ յե­տոյ կեղծ գի­տակ­ցու­թեամբ զղջալ, ու­րիշ խօս­քով՝ «զղջալ ձե­ւա­նալ» բա­ւա­րար չէ՛ սրբուե­լու։

Կան մար­դիկ, ո­րոնք սա­պէս կը խոր­հին. «կը մե­ղան­չեմ, յե­տոյ կը զղջամ եւ կը սրբուիմ, ան­մեղ կը դառ­նամ…»։ Ա­սի­կա ինք­նա­խա­բէու­թիւն է, քա­նի որ ան­կեղ­ծու­թե­նէ զուրկ է, ինչ որ կա­րե­լի է հա­մա­րել՝ մեղ­քը կամ սխա­լը կրկնա­պատ­կել, քա­նի որ սխա­լը՝ «սխալ»ով, մեղ­քը՝ «մեղք»ով կա­րե­լի չէ ար­դա­րաց­նել, բայց միայն՝ կրկնա­պատ­կել եւ ծան­րաց­նել զայն։

Ու­րեմն, զղջու­մը եւ ընդ­հան­րա­պէս ա­պաշ­խա­րան­քը, իր էու­թեան մէջ, պէտք է ան­կեղծ ըլ­լայ։

«Զղջա­ցած ձե­ւաց­նել» ար­դէն իսկ մեղք է եւ նե­րե­լի չէ՛ ո­րե­ւէ պար­կեշտ մար­դու։ Ար­դա­րեւ քրիս­տո­նէա­կան կրօ­նի սկզբունքն է՝ աս­տուա­ծա­յին որ­դեգ­րու­թեան շնոր­հը կեն­դա­նի պա­հել, վառ պա­հել միտ­քի եւ հո­գիի մէջ։ Եւ ե­թէ քրիո­տո­նեան, հա­կա­ռակ իր ան­կեղծ ջան­քե­րուն, ո­րե­ւէ կեր­պով մե­ղան­չէ եւ զգայ, որ մեղ­քով ա­րա­տա­ւո­րուած է, կեղ­տո­տած է իր քրիս­տո­նէա­կան կեան­քը եւ նկա­րա­գի­րը, ա­պա կրնայ ա­պաշ­խա­րիլ եւ թո­ղու­թիւն ստա­նալ։ Իսկ ե­թէ գի­տակ­ցա­բա՛ր եւ դիտ­մամբ մե­ղան­չէ, խոր­հե­լով թէ՝ կեղծ զգա­ցում­նե­րով կ՚ա­պաշ­խա­րէ եւ ձե­ւա­կա­նօ­րէն կը զղջայ, ա­պա չա­րա­շա­հած, շա­հա­գոր­ծած կ՚ըլ­լայ Աս­տու­ծոյ նե­րո­ղամ­տու­թիւ­նը՝ սէ­րը եւ գու­թը՝ ո­րը ինք­նին ծանր մեղք է եւ այս պա­րա­գա­յին ա­պաշ­խա­րու­թիւ­նը «կե՛ղծ» կ՚ըլ­լայ եւ ա­նըն­դու­նե­լի՛։

Ար­դա­րեւ, ան­սահ­ման է եւ ան­բաւ Աս­տու­ծոյ սէ­րը եւ գթու­թիւ­նը։ Ան եր­բեք չի կա­մե­նար մե­ղա­ւո­րին «մահ»ը, կո­րուս­տը։ Բայց ա­սի­կա պատ­ճառ պէտք չէ հա­մա­րուի, որ քրիս­տո­նեան չա­րա­չար սխա՛լ հասկ­նայ, թե­րա­ցում ու­նե­նայ, թիւր կեր­պով մեկ­նա­բա­նէ եւ շա­հա­գոր­ծէ «աս­տուա­ծա­յին գթու­թեան» նշա­նա­կու­թիւ­նը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ ան պար­տա­ւոր է ար­թուն եւ պատ­րաստ գտնուե­լու ա­մէն մէկ պա­տա­հա­կա­նու­թեան, փոր­ձու­թեան դէմ՝ մեղ­քի հրա­պոյր­նե­րով չտա­րուե­լու հա­մար։

Զգու­շու­թիւ­նը նախ­նա­կան պայ­մա՛ն է ա­պա կա­րե­նալ ա­պաշ­խա­րե­լու հա­մար։ Մարդ պէտք է կա­րե­լին ը­նէ այս մա­սին, կա­րե­լին ը­րած ըլ­լայ՝ որ­պէս­զի ա­պաշ­խա­րե­լու ի­րա­ւուն­քը ու­նե­նայ։

Ուս­տի, պէտք է սրտանց զղջայ եւ մա­նա­ւանդ վճռէ, հաս­տա­տա­միտ ըլ­լայ այ­լեւ չմե­ղան­չե­լու։

Ան­կեղ­ծու­թեամբ, եր­կիւ­ղա­ծու­թեամբ եւ ջեր­մե­ռան­դու­թեամբ ա­ղօ­թէ, խոս­տո­վա­նի Աս­տու­ծոյ առ­ջեւ եւ ի­րա­պէս թո­ղու­թիւն խնդրէ, քա­նի որ Աս­տու­ծոյ համ­բե­րու­թիւ­նը եւ քաղց­րու­թիւ­նը ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յեն մե­ղա­ւո­րին ա­պաշ­խա­րե­լու եւ ար­դա­րա­նա­լու, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Պօ­ղոս Ա­ռա­քեալ հռո­մա­յե­ցի­նե­րուն գրած իր նա­մա­կին մէջ. (ՀՌՈՄ. Բ 4)։

«Ան­կե՛ղծ» ըլ­լալ ա­մէն բա­նի մէջ՝ ի­րեն հան­դէպ, իր նման­նե­րուն հան­դէպ եւ Աս­տու­ծո՛յ հան­դէպ…։

Ա՛յս է մար­դուն կո­չու­մը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նուար 20, 2017, Իս­թան­պուլ