ԹՇՆԱՄԻՆԵՐԸ ՍԻՐԵԼ…

Մարդ­կա­յին բա­նա­կա­նու­թեան ա­մե­նէն խորթ եւ օ­տա­րո­տի թուած պա­տուէր­նե­րէն մին է՝ «թշնա­մի­նե­րը սի­րե՛լ»։­

Ար­դա­րեւ, ո՜ր­քան դժուար է ի­րա­գոր­ծել այս պա­տուէ­րը, քա­նի որ մարդ, բնա­կա­նա­բար «ե­սա­սէր» է եւ եր­բեմն ինք­նա­մոլ եւ ի­րեն հա­մար դժուար է նե­րել, մա­նա­ւանդ երբ վի­րա­ւո­րուած կը զգայ ինք­զինք՝ բա­րո­յա­պէս կամ մարմ­նա­պէս։ Եւ երբ «նե­րել»ը ա՜յդ­քան դժուար է մար­դուս հա­մար, այ­լա­պէս, կրնա՞յ սի­րել մէ­կը՝ որ վի­րա­ւո­րած է, կամ վի­րա­ւո­րե­լու պատ­րաստ է զինք։ Բայց վե­հանձն են ա­նոնք, ազ­նիւ եւ աս­պե­տա­կան հո­գիի տէր, ո­րոնք գի­տեն նե­րել եւ մա­նա­ւանդ սի­րե՛լ ի­րենց վնաս պատ­ճա­ռող­նե­րը, վի­րա­ւո­րող­նե­րը զի­րենք եւ ի­րենց ան­ձին հա­մար վտան­գա­ւոր, վտանգ սպառ­նա­ցող կե­ցուած ու­նե­ցող­նե­րը՝ ո­րոնք ընդ­հան­րա­պէս կ՚ա­նուա­նուին «թշնա­մի՛»։ Ու­րեմն թշնա­միին, հա­ւա­նա­կան վտան­գա­ւո­րին նե­րել, մա­նա­ւանդ սի­րել՝ շատ դժուար է եւ եր­բեմն ան­կա­րե­լի՛…։

Այս ի­մաս­տով, ու­րի­շի մը ո­րե­ւէ բան յանձ­նա­րա­րել, պա­տուի­րել դիւ­րին է, բայց յանձ­նա­րա­րուա­ծը, պա­տուի­րուա­ծը գոր­ծադ­րել, կի­րար­կել՝ դժուա՛ր։

Ուս­տի Ա­ւե­տա­րա­նի ա­մե­նադ­ժուար ըմ-բըռ­նե­լի եւ ա­մե­նախր­թին, կնճռոտ պա­տուի­րան­նե­րէն մին պէտք է նկա­տել՝ թշնա­մին սի­րե­լու պա­տուէ­րը։

Այ­սու ա­մե­նայ­նիւ, մարդ ե­թէ փոր­ձէ ճիշդ հասկ­նալ այս պա­տուէ­րը, պի­տի տես­նէ, որ ան շա­րու­նա­կու­թիւնն է «մեր­ձա­ւո­րը սի­րել»ու, «ըն­կե­րը սի­րել»ու պա­տուէ­րին՝ որ ի վեր­ջոյ կը հաս­նի բո­լոր մար­դի­կը սի­րե­լու՝ մար­դա­սի­րու­թեան հրա­հան­գին։

Եւ ե­թէ «մար­դա­սի­րու­թիւն»ը ընդ­հա­նուր պա­տուէր մըն է, ա­պա ու­րեմն այդ բա­ցատ­րու­թեան մէջ է նաեւ, բնա­կա­նա­բար «թշնա­մի»ն ալ սի­րել, քա­նի որ «մարդ» չի նշա­նա­կեր միայն մեր­ձա­ւոր, ըն­կեր կամ բա­րե­կամ։ Այ­լա­պէս մեր­ձա­ւո­րը կամ ըն­կե­րը սի­րել բնա­կան է եւ դիւ­րին։ Մարդ երբ դժուար գործ մը յա­ջո­ղու­թեամբ կա­տա­րէ, այդ ա­ւե­լի ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ։

Եւ սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, չէ՞ք խոր­հիր, թէ մար­դուս ա­մե­նա­մեծ թշնա­մին իր «Ես»ն է եւ երբ մարդ «ե­սա­սէր» է, ա­պա ու­րեմն կա­րե­լի՛ է սի­րել թշնա­մին։ Երբ ա­մե­նա­մեծ, ա­մե­նավ­տան­գա­ւոր եւ ա­մե­նէն վնա­սա­կար թշնա­մին՝ իր «Ես»ը կը սի­րէ, շատ ա­ւե­լի դիւ­րին եւ բնա­կան պի­տի ըլ­լայ սի­րել ար­տա­քին թշնա­մի­նե­րը, ո­րոնք աս­տի­ճա­նա­բար ա­ւե­լի ազ­դու եւ վտան­գա­ւոր են մար­դուս հա­մար քան իր «Ես»ը։ Այս մտա­ծո­ղու­թեամբ, «Ե­սա­սէր» մար­դը, բնա­կա­նա­բար եւ բա­նա­կա­նօ­րէն կ՚ըլ­լայ նաեւ «թշնա­մա­սէ՛ր», քա­նի որ «թշնա­մին սի­րել» հե­տե­ւանքն է ե­սա­սի­րու­թեան, որ բնա­կան զգա­ցում մըն է մար­դուս հա­մար։

Ու­րեմն «թշնա­մին սի­րել», այն­քան ալ դժուար պի­տի չըլ­լայ «ե­սա­սէր» մար­դուն հա­մար եւ նկա­տե­լով որ ա­մէն մարդ, քիչ կամ շատ, բայց ան­պայ­մա՛ն «ե­սա­սէր» է, բնա­կա­նա­բար պի­տի սի­րէ «թշնա­մի»ն։ Այս ալ մե­զի ցոյց կու տայ, թէ «թշնա­մին սի­րել» բնա­կան զգա­ցում մըն է եւ երբ մարդ իր զգա­ցում­նե­րը հա­կակշ­ռէ բա­նա­կա­նու­թեամբ, ա­մէն ինչ բնա­կան եւ դիւ­րին կ՚ըլ­լայ ի­րեն։

Ան­շուշտ կրնան հա­կազ­դել ո­մանք այն տրա­մա­բա­նու­թեան, թէ «ե­սա­սէր» մար­դը կրնայ ըլ­լալ նաեւ «թշնա­մա­սէր», սա­կայն ու­ղիղ մտա­ծո­ղու­թիւ­նը, մա­նա­ւանդ «մար­դա­սի­րու­թեան» ընդ­հա­նուր գա­ղա­փա­րը ի վեր­ջոյ այս եզ­րա­կա­ցու­թեան կը տա­նի մեր մտա­ծո­ղու­թիւ­նը։

Շա­րու­նա­կենք, ու­րեմն. այն մեր­ձա­ւո­րը՝ որ մեր ըն­կերն է, մեր հա­րա­զա­տը, մեր բա­րե­կա­մը, մեր դրա­ցին, մեր հայ­րե­նա­կի­ցը, բայց զա­նա­զան պատ­ճառ­նե­րով մե­զի «օ­տար» է, մե­զի չհա­մա­ձայ­նիր, չի հասկ­նար, ա­ւե­լին՝ կը նա­խան­ձի, կը սկսի չա­րա­խօ­սել, կը բամ­բա­սէ, կը վնա­սէ, մին­չեւ իսկ կը հա­րուա­ծէ եւ կը վի­րա­ւո­րէ մեզ, ա­նի­կա ա­ւե­լի «թշնա­մի» կ՚ըլ­լայ մե­զի, քան մե­զի օ­տար «թշնա­մի» ա­նուա­նուած­նե­րը։ Ու­րեմն, ներ­քին թշնա­մին՝ թշնա­մա­ցած մեր­ձա­ւո­րը ա­ւե­լի վտան­գա­ւոր է, քան ար­տա­քի­նը՝ ար­դէն «թշնա­մի» ճանչ­ցուած­նե­րը։ Ա­հա, թէ ո՛ր թշնա­մի­նե­րուն մա­սին է որ կը խօ­սի Յի­սուս, ո­րոնց պէտք է ու­շա­դիր ըլ­լանք եւ թէ զա­նոնք սի­րե՛նք եւ ա­ղօ­թենք ա­նոնց հա­մար։

Այլ, ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով, հա­ւա­քա­կան վնաս պատ­ճա­ռող, իս­կա­կան ի­մաս­տով վտան­գա­ւոր թշնա­մի­նե­րու դէմ ա­ռա­ւե­լա­գոյն զգու­շու­թիւն պէտք է ցոյց տալ, պատ­րա՛ստ ըլ­լալ ա­մէն տե­սակ ոտնձ­գու­թիւն­նե­րու, հա­րուած­նե­րու, որ կը կա­տա­րուին նուի­րա­կան բո­լոր ար­ժէք­նե­րու, սրբու­թիւն­նե­րու դէմ։ Ար­դա­րեւ, սի­րե­լէ ա­ւե­լի՝ զգոյշ եւ ու­շա­դիր պէտք է ըլ­լալ այս­պի­սի չա­րա­միտ եւ չա­րա­գործ թշնա­մի­նե­րու դէմ։ Ան­շուշտ, կա­րե­լի է հարց­նել, թէ՝ ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է սի­րել եւ «թշնա­մի» նկա­տե­լով մէ­կը՝ զգու­շա­նալ ան­կէ, պատ­րաստ ըլ­լալ ա­նոր հա­ւա­նա­կան հա­րուած­նե­րուն։

Այս ի­մաս­տով, ինչ­պէս հասկ­նալ Յի­սու­սի սա յստակ պա­տուէ­րը. «Սի­րե­ցէ՛ք ձեր թշնա­մի­նե­րը» (ՄԱՏԹ. Ե 44) եւ (ՂՈՒԿ. Զ 27-35)։ Ար­դա­րեւ, Յի­սու­սի այս խօս­քը՝ սի՛րտն է, կեդ­րոնն է, ա­ռանցքն է քրիս­տո­նէա­կան կեան­քին։ Ե­թէ սիր­տը կեն­դա­նի է՝ կը բա­բա­խէ, ու­րեմն մարդ կեն­դա­նի՛ է, իսկ երբ սիր­տը դադ­րի բա­բա­խե­լէ, այ­լեւս մարդ չկա՛յ, ար­դէն դիակ մըն է միայն։ Սիր­տը կեն­դա­նու­թեան կեդ­րոնն է՝ ա­ռանց­քը եւ երբ այդ կեդ­րո­նը եւ ա­ռանց­քը խոր­տա­կուի կամ կոր­ծա­նի, այ­լեւս իր շուր­ջը ո՛­չինչ կը մնայ եւ ա­մէն ինչ կը ջախ­ջա­խուի, կը տա­պա­լի։

Եւ ե­թէ հար­ցը մարդն է՝ ո­րոշ ժա­մա­նակ դիա­կը նմա­նու­թիւն ու­նի կեն­դա­նի մար­դու հետ, բայց շու­տով կը սկսի ա­պա­կա­նիլ, տար­րա­լու­ծուիլ։ Այս­պէս ալ, քրիս­տո­նէու­թիւ­նը ա­ռանց թշնա­մին սի­րե­լու՝ կը վե­րա­ծ-ւի «դիակ»ի։ Ար­դա­րեւ, դիա­կը կա­րե­լի է զար­դա­րել, յար­դա­րել իր դա­գա­ղին մէջ՝ ծա­ղիկ­նե­րով եւ սի­րուն զգեստ­նե­րով, բայց ան կը մնայ միեւ­նոյ­նը՝ դիա՛կ, ո­րուն մէջ կեանք չկա՛յ։

Ուս­տի «թշնա­մին սի­րել»ու պա­տուի­րա­նը քրիս­տո­նէու­թեան «գաղտ­նի ուժ»ն է՝ հասկ­նա­լու, ըմբռ­նե­լու բա­նա­լին ա­նոր վար­դա­պե­տու­թիւ­նը։

Ու­րեմն ե­թէ հար­ցուի, թէ՝ ի՛նչ է քրիս­տո­նէու­թիւ­նը, պա­տաս­խա­նը պէտք է ըլ­լայ. «թշնա­մին իսկ սի­րե­լու քա­ջու­թիւնն է, թշնա­մին իսկ սի­րե­լու վե­հանձ­նու­թի՛ւնն է, թշնա­մին իսկ սի­րե­լու ա­ռա­քի­նու­թիւնն ու ազ­նուու­թի՛ւնն է»։ Այս պա­տուի­րա­նը յոյ­սին լո՛յսն է՝ խա­ղա­ղու­թեան, հան­դուր­ժո­ղու­թեան, խո­նար­հու­թեան եւ սի­րոյ, ո­րոնք միայն կրնան ստեղ­ծել հաշտ ու հա­մե­րաշխ աշ­խարհ մը՝ ուր հա­մայն մարդ­կու­թիւ­նը կ՚ապ­րի սի­րոյ պար­գեւ­նե­րով, եղ­բայ­րա­սի­րու­թեամբ, ի­րեր­հաս­կա­ցո­ղու­թեամբ եւ ի­րե­րօգ­նու­թեամբ, ո­րուն ար­դէն կո­չուած է մարդ՝ իր ա­րար­չու­թե­նէն իսկ։

Եւ երբ կ՚ը­սուի, թէ բո­լոր մար­դիկ «եղ­բա՛յր» են, ա­պա ու­րեմն ին­չո՞ւ չսի­րել զա­նոնք, ա­մէն մէ­կը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Փետ­րուար 13, 2017, Իս­թան­պուլ