ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ՝ ԵՐԵՒԱՆԵԱՆ ԱՌՕՐԵԱՅԷՆ

Գա­րուն է: Ե­րե­ւա­նի ան­զու­գա­կան կլի­ման կը զգլխէ մեզ: Օ­րը պայ­ծառ կը սկսի, անձ­րեւն ու կար­կու­տը կ՚այ­ցե­լեն յան­կարծ, մինչ ա­րե­ւը հոն, վե­րէն զի­րենք դի­տե­լով մերթ ամ­պե­րուն մէ­ջէն ստուե­րոտ յայտ­նու­թիւն մը կը պար­զէ, մերթ կը կոր­չի, կար­ծես ան­հան­դարտ զա­ւակ­նե­րուն չա­րաճ­ճիու­թիւն­նե­րը խա­ղա­ղեց­նող մայր մ՚ըլ­լայ. այս­պէս կը վի­ճին չա­րուկ­նե­րը մին­չեւ մու­թը պա­տէ ու ա­մէն ոք յոգ­նած մտնէ քնա­նա­լու:

Այս չա­րաճ­ճիու­թիւն­նե­րը սա­կայն երկ­րա­յին մեր դրախ­տա­վայ­րին կոյս գե­ղեց­կու­թիւ­նը կը զար­դա­րեն, նոր փայլք կու տան ա­նոր: Ջու­րի ա­ռա­տու­թե­նէն ծա­ռը կը ծաղ­կի, քա­րը կը ծաղ­կի, տես­նուած ու չտես­նուած ծա­ղիկ­նե­րով կը զար­դա­րուի ա­մէ­նու­րեք, վար­դե­նի­նե­րը լի են պայ­թե­լու պատ­րաստ կո­կոն­նե­րով:

Կլի­մա­յի մաք­րու­թիւ­նը ըմ­բոշխ­նե­լու ան­համ­բեր՝ զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րը սկսած են ժա­մա­նել, հայ­րե­նա­դարձ սու­րիա­հա­յե­րը եւ ե­րե­ւան­ցիք եր­կար եւ ցուրտ ձմրան հետ­քե­րը կը փա­րա­տեն դա­լար այ­գի­նե­րուն ու գե­ղա­տե­սիլ փո­ղոց­նե­րուն մէջ, մէկ խօս­քով, Ե­րե­ւա­նի մէջ ա­մէն քայ­լա­փո­խի կա­րե­լի է հան­դի­պիլ ոչ միայն լե­զուա­կան տար­բե­րու­թե­նէն ծա­գած ան­հաս­կա­ցո­ղու­թիւն­նե­րու, ո­րոնք կար­ծես նուա­զած են եւ յա­ճախ կը դրսե­ւորուին՝ «Ի՛նչ քաղցր լե­զու է» ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ո­րա­կու­մով, այլ նաեւ տար­բեր հար­ցե­րու, ո­րոնց ա­կա­նա­տե­սը ըլ­լա­լով եր­բեմն չես գի­տեր ժպտի՞ս, թէ՝ տխրիս:

ՇՈՒ­ԿԱ­ՅԻՆ ՄԷՋ

Բո­լոր զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րը անխ­տիր կ՚այ­ցե­լեն ու գնում­ներ կ՚ը­նեն հռչա­կա­ւոր չի­րե­րու շու­կա­յէն, որ կը գտնուի Տիգ­րան Մեծ պո­ղո­տա­յին վրայ: Ժո­ղովր­դա­կան ա­նուա­նու­մով «Կու­մի շու­կայ»ն ա­հա կ՚այ­ցե­լէ սփիւռ­քա­հայ մի­ջին տա­րի­քի զոյգ մը զբօ­սաշր­ջիկ, ուր չի­րի տե­սակ­ներ, թարմ ըն­կոյզ, նուշ, պնտուկ, տե­սա­կա­ւոր, շլա­ցու­ցիչ գե­ղեց­կու­թեամբ ու գոյ­նե­րու ներ­դաշ­նա­կու­թեամբ շա­րուած պտուղ­ներ, պաս­թըխ­ներ ու սճուխ­ներ կը վա­ճա­ռուին: Ա­նոնք կը մօ­տե­նան տա­ղա­ւա­րի մը, ո­րուն վա­ճա­ռո­ղը կը սկսի գո­վել իր ապ­րան­քը ու յա­ճա­խորդ­նե­րը գրա­ւե­լու հա­մար եր­կու պզտիկ բա­ժակ­նե­րով «Ա­րա­րատ»ի քո­նիակ կը հիւ­րա­սի­րէ. ա­նոնք բա­ւա­կան գնում ը­նե­լէ ետք կը ճա­շա­կեն երկ­րորդ բա­ժակ քո­նիա­կը, ու վա­ճա­ռո­ղը կը հարց­նէ.

-Դուք ի­րար շատ էք նման, մի­թէ քուր ու ախ­պե՞ր էք:

Սփիւռ­քա­հայ տղա­մար­դը, թէ՝

-Ա­յո, մենք ցե­րեկ­նե­րը քոյր ու եղ­բայր ենք, բայց գի­շեր­նե­րը...

-Այ քեզ պա՜ն, քո­նիա­կին ազ­դե­ցու­թիւնն ակն­յայտ է ե­րե­ւում, մի շիշ էլ քո­նիակ ա­ւե­լե՞մ ապ­րան­քին,- նպա­տա­կին հա­սած վա­ճա­ռո­ղը քմծի­ծա­ղով կը պա­տաս­խա­նէ:

ՁԿՆԱ­ՎԱ­ՃԱ­ՌԻՆ ՄՕՏ

Սու­րիա­հայ, հայ­րե­նիք հաս­տա­տուած ծե­րու­նի մը, տնա­մերձ այ­գիին ա­մէ­նօ­րեայ այ­ցե­լու­թիւն­նե­րուն մի­ջո­ցին քա­նի մը ծե­րու­նի­նե­րու հետ բա­րե­կա­մա­ցած, յետ­մի­ջօ­րէի ժա­մե­րը ա­նոնց հետ զրու­ցե­լով կ՚ան­ցը­նէ: Ան յա­ճախ հան­դի­պած է մու­րաց­կան­նե­րու, հա­ւա­քա­րար տա­րեց կի­նե­րու, շշմե­լով դի­տած է ծա­ռե­րուն կոճ­ղե­րը ճեր­մակ ներ­կող կի­նե­րը, բայց այս վեր­ջին շրջա­նին ի­րեն տա­րե­կից­նե­րէն միշտ գան­գատ է, որ կը լսէ: Գան­գատ՝ ներ­կայ քա­ղա­քի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, ար­տա­գաղ­թի ա­ռատ հոս­քին մա­սին, ո­րուն կա­սեց­ման հա­մար քայ­լեր չեն առ­նուիր, եւ այլն, եւ այլն: Գան­գատ­նե­րէն ու բո­ղոք­նե­րէն ձանձ­րա­ցած, տուն դար­ձի ճամ­բուն կը հան­դի­պի մօ­տա­կայ ձկնա­վա­ճա­ռին, ուր ձուկ մը բռնե­լով պո­չէն կը հո­տո­տայ.

-Ախ­պե՛րս, ձու­կը գլու­խը հո­տո­տե­լով կը զննեն,- կ՚ը­սէ ձկնա­վա­ճա­ռը հեգ­նան­քով:

-Գի­տեմ, եղ­բայր, բայց նաեւ գի­տեմ, որ հոս ար­դէն ձու­կին գլու­խը հո­տեր է, կը նա­յիմ, որ ար­դեօք այդ հո­տը պո­չին հա­սե՞ր է,- կը պա­տաս­խա­նէ սփիւռ­քա­հա­յը:

ՀԱՆ­ՐԱ­ԿԱՌ­ՔԻՆ ՄԷՋ

Սփիւռ­քա­հայ ե­րի­տա­սար­դու­հի մը ու­րա­խու­թեամբ հան­րա­կառք կը բարձ­րա­նայ, եւ­րո­պա­կան եր­կիր­նե­րէն ե­կած, ա­մի­սէ մը ի վեր հոս է ան, սոր­ված ալ է իր բնա­կած տան մօ­տէն հան­րա­կառ­քով փո­խադ­րուե­լու մի­ջոց­նե­րը ու մեծ գո­հու­նա­կու­թեամբ կ՚եր­թե­ւե­կէ ի­րեն ծա­նօթ տե­ղե­րը: Հան­րա­կառ­քին մէջ չա­րուկ ման­չուկ մը մօ­րը հան­գիստ չի տար, կող­քը նստած ըլ­լա­լուն հա­մար, աս սփիւռ­քա­հա­յը քաղց­րե­ղէն մը հա­նե­լով պա­յու­սա­կէն, իր գիր­կը կը նստեց­նէ ման­չու­կը ու կը սկսի զրու­ցել ա­նոր հետ.

-Ա­նունդ ի՞նչ է:

-Ա­յա­յատ,- թո­թո­վե­լով ու շո­գո­լա­յին պա­տա­ռը ծամծ­մե­լով կը պա­տաս­խա­նէ ման­չու­կը:

-Օ՜, այս ինչ ա­ղուոր ա­նուն է,- կը պա­տաս­խա­նէ աղ­ջի­կը ու ճիշդ այդ պա­հուն հան­րա­կառ­քին պա­տու­հա­նէն կ՚ե­րե­ւի Մա­սի­սին ձիւ­նա­ծածկ գա­գա­թը, ի՛նչ ալ յստակ,- ա­հա, տե՛ս, իս­կա­կան Ա­րա­րա­տը հոն է, ո­րուն ա­նու­նով կո­չուած ես,- ցու­ցա­մա­տը լե­րան ուղ­ղե­լով ու լե­ռը ցոյց տա­լով կը շա­րու­նա­կէ աղ­ջի­կը: Ման­չու­կը ան­մի­ջա­պէս կ՚ել­լէ ու կը տե­ղա­ւո­րուի մօ­րը գիր­կը, աչ­քին ծայ­րովն ալ սփիւռ­քա­հա­յը դի­տե­լով:

-Դեռ չգի­տի,- կը պար­զա­բա­նէ ման­չու­կին մայ­րը սփիւռ­քա­հա­յուն նա­յե­լով:

-Լաւ ա­սաց մեր քու­րը, ա­սենք տղե­կին, որ նա էս սա­րի ա­նունն է կրում,- կ՚ա­ւելց­նէ քիչ մը ան­դին նստող ման­չու­կին հայ­րը:

-Լաւ կը լի­նի տուն գնաք ու յե­տոյ ա­սէք, պա ի՞նչ ենք ա­նե­լու, ե­թէ հի­մի ե­րե­խան սարն էլ ու­զի,- կը շա­րու­նա­կէ ման­չու­կին ան­հան­դարտ վի­ճա­կէն դժգոհ ծե­րու­նի մը:

***

Սո­վո­րա­կան պատ­կեր­ներ են տրուած­նե­րը, ո­րոնց ընդ­մէ­ջէն սա­կայն ակն­յայտ է փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն մը, փո­խըմբռ­նում մը, մարդ­կա­յին հաս­կա­ցո­ղու­թեան եզր մը թե­րեւս, ո­րո­նում­ներ են սփիւ­քա­հա­յուն եւ հա­յաս­տան­ցիին մի­ջեւ կա­պե­րու, հա­ղոր­դակ­ցու­թեանց ո­րո­նում­ներ, ուր լե­զուէն շատ ա­ւե­լի բարդ հար­ցեր գո­յու­թիւն ու­նին, զորս հար­թե­լը եր­բեք ան­կա­րե­լի չէ:

Ա­ՆԻ ԲՐԴՈ­ՅԵԱՆ-ՂԱԶ­ԱՐԵԱՆ